Araştırmanın diğer bir hedefi olan fiziksel engelli turistlerin seyahat şekillerini belirlemek amacıyla bu başlık altında bazı frekans ve yüzde dağılımları verilmiştir. Katılımcıların en çok seyahat ettikleri şehirleri belirlemek amacıyla sorulan soruya verdikleri cevaplar Şekil 12’da özetlenmiştir. Buna göre en çok seyahat edilen şehirler sırasıyla Ankara, İstanbul, Antalya, Tekirdağ, Muğla ve İzmir olarak belirlenmiştir.
67
Şekil 12. Seyahat Edilen Şehirlerin Frekans ve Yüzdeleri
Katılımcıların seyahat ettikleri şehirlerin yanında seyahat rotalarının da belirlenmesi araştırma için daha detaylı yorum yapabilme imkanı sunacaktır. SPSS programı aracılığı ile oluşturulan yaşanan şehir ve seyahat edilen şehir çapraz tablosu sayesinde kişilerin hangi illerden hangi illere doğru bir rota çizdikleri belirlenmiştir . Daha sonra bu tablo özet olarak Şekil 13’de harita üzerinde görselleştirilmiştir. Bu sayede katılımcıların en çok hangi rotayı kullandıkları ve hangi şehirlere seyahat ettikleri birlikte sunulabilmiştir. İstanbul’da yaşayanların özellikle Antalya, Muğla ve Tekirdağ’a seyahat ettiklerini ve Trabzon’da yaşayanlar ise İstanbul ve Ankara’ya seyahat ettiklerini belirtmişlerdir. Bunun sebebi olarak Ankara, İstanbul, Muğla ve Antalya’nın yerli turist için popüler destinasyonlar olması ve Tekirdağ’da ise engelli kampları düzenlenmesi olarak belirtilebilir. 5 4 59 40 7 7 6 5 4 4 4 10 6 4 5 41 16 5 8 21 11 4 4 4 10 27
68
Şekil 13. En Çok Seyahat Edilen Şehirler ve Seyahat Rotaları Haritası
Seyahat edilen şehirlerin yanında katılımcılara ayrıca seyahatlerini ne amaçla gerçekleştirdiklerine dair bir soru sorulmuştur. Soruya verilen cevaplar ve yüzdeleri Tablo 20’de görsel olarak sunulmuştur. Buna göre katılımcıların çoğunun eğlence (%55) amacıyla seyahat ettikleri belirlenmiştir. Bunun yanında sağlık (%14) ve akraba ziyareti (%19,9) için seyahat ettikleri de görülmektedir. Ayrıca kümülatif yüzde oranlarına bakıldığında eğlence ve sağlık amaçlı seyahatlerin toplam seyahatlerin %70’ini oluşturması fiziksel engelli kişiler için bu amaçlı seyahatlerin önemini göstermektedir.
Tablo 20. Katılımcıların Seyahat Etme Amacına İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları
Frekans Yüzde(%) Kümülatif Yüzde(%)
Eğlence 213 55 55 Sağlık 54 14 69 Akraba Ziyareti 77 19,9 88,9 Eğitim 19 4,9 93,8 İş 20 5,2 99 Spor 4 1 100
Yöneltilen diğer bir soruda ise seyahatlerini nasıl düzenledikleri sorulmuştur. Böylece araştırmaya katılan fiziksel engelli turistlerin seyahatlerini en çok kendi çabaları ile (%43) gerçekleştirdikleri tespit edilmiştir. Bunu takiben grupça düzenlenen ve seyahat acentesi aracılığı ile düzenlenen seyahatler gelmektedir.
69
Tablo 21. Katılımcıların Seyahati Düzenleme Şekillerine Göre Frekans ve Yüzde Dağılımları Frekans Yüzde(%) Bireysel 166 43 Grupça 104 26,9 Seyahat Acentesi 58 15 İnternetten 28 7,3 Dernek Düzenledi 30 7,8
Katılımcıların günlük işlev seviyelerini belirleyen değişkene göre düşük olarak işaretleyenlere 1, ortalama olanlara 2 ve yüksek olanlara ise 3 değerleri verilmiştir. Böylece Tablo 22’de görüldüğü gibi seyahat düzenleme şekillerine göre ortalamaları alınarak işlev seviyesi düşük olanların daha çok derneklerin düzenledikleri gezilerle (μ=1,8); işlev seviyesi orta olanların bireysel düzenlemeyle (μ=2,02) ve seyahat acentesi ile (μ=2,09); seviyesi yüksek olanların ise internet ile (μ=2,17) ve grupça düzenlenme ile (μ=2,10) seyahat ettikleri belirlenmiştir.
Tablo 22. Katılımcıların Günlük İşlev Seviyelerine Göre Seyahat Düzenleme Şekillerine Ait Frekans ve Yüzde Dağılımları
Düşük Orta Yüksek Ortalama
N % N % N % - İnternetten 3 4,5% 17 7,3% 8 10,0% 2,17 Seyahat Acentesi 9 13,4% 35 15,0% 14 17,5% 2,09 Bireysel 0 0,0% 0 0,0% 0 0,0% 2,02 Grupça 36 53,7% 87 37,2% 39 48,8% 2,10 Dernek Düzenledi 13 19,4% 72 30,8% 19 23,8% 1,80
Fiziksel engelli kişiler seyahatleri sırasında erişim sıkıntısı yaşayabilecekleri için yanlarında birileri ile seyahat etme ihtiyaçları olabilmektedir. Tablo 23 araştırmada seyahatlerinde eşlik edenlerin kimler olduğuna yönelik sorulan sorunun sonuçlarını göstermektedir. Buna göre fiziksel engelli kişiler en çok aileleri(%44,7) ile seyahat etmektedirler. Bunun yanında arkadaşları(%25,2) ise ikinci eşlik edenleri oluşturmaktadır.
70
Tablo 23. Katılımcılara Seyahatte Eşlik Eden Kişilere Ait Frekans ve Yüzde Dağılımları
Frekans Yüzde(%)
Yalnız Aileden Kişilerle 172 44,7
Arkadaşlarla 97 25,2
Bireysel 51 13,2
Engelli Derneğindeki Diğer Üyeler İle 50 13
İş Arkadaşlarım ile 15 3,9
Katılımcılara seyahat ettiklerinde eşlik edenlerin kim oldukları yanında eşlik eden sayısı da önem arz etmektedir. Açık uçlu sorulan “Seyahatinizde size kaç kişi eşlik etti?” sorusuna verilen cevapların ortalaması (μ= 3,19) ve standart sapması (σ = 4,406) olarak belirlenmiştir. Daha sonra bu veriler Tablo 14’deki gibi gruplandırılarak Tablo 24’deki sonuçlar elde edilmiştir. Görüldüğü gibi fiziksel engelli kişiler en fazla 1 veya 2 kişi (%44,4) daha sonra ise 3 ve 5 arasında kişi (%27,8) ile seyahat etmektedir.
Tablo 24. Katılımcılara Seyahatlerinde Eşlik Eden Sayılarına Göre Frekans ve Yüzde Dağılımları
Frekans Yüzde(%)
Eşlik eden olmadı 53 14,6
1 ve 2 kişi 161 44,4
3 ve 5 kişi arasında 101 27,8
6 ve 9 kişi arasında 15 4,1
10 ve 19 kişi arasında 26 7,2
20 ve üzeri kişi 7 1,9
Fiziksel engelli kişilerin seyahat sıklıklarını belirlemek amacıyla açık uçlu sorulan “Türkiye’de son bir yıl içerisinde kaç kere seyahat ettiniz?” sorusuna verilen cevapların Tablo 14’deki gibi gruplandırılmış cevapları Tablo 25’de gösterilmiştir. Açık uçlu soruya verilen cevapların ortalaması (μ=2,53) ve standart sapması (σ=3,858) olarak belirlenmiştir. Fiziksel engelli kişilerin bir yıl içerisinde en çok 1 kere (%51,8), 2 kere (%24,4) ve 3 kere (%10,9) seyahat ettikleri gözlemlenmiştir. Hiç seyahat etmeyen kişilerin az olması ve muhtemelen bir yıldan önce veya hiç seyahat etmemiş olmaları sebebiyle frekans olarak verilmiştir fakat analizlere katılmamıştır. Bunun yanında yıl içerisinde Türkiye’de 4 ve üzeri kere seyahat eden sayısının azlığı dikkat çekmektedir.
71
Tablo 25. Katılımcıların Son Bir Yıl İçerisinde Gerçekleştirdikleri Seyahat Sayılarına İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları
Frekans Yüzde(%)
Hiç seyahat etmedi 2 0,6
1 kere 176 51,8 2 kere 83 24,4 3 kere 37 10,9 4 kere 17 5 5 kere 7 2,1 6 ve üzeri kere 18 5,3
Avustralya (Darcy, 1998), Kanada (Keroul, 2000), Amerika (Avis vd., 2005) ve Çin (Bi vd., 2006)’de fiziksel engelliler üzerine yapılan çalışmalara paralel olarak Türkiye’de de fiziksel engelli kişilerin son bir yıl içerisinde en çok 1 kere seyahat ettikleri (%51,8), eğlence amaçlı seyahat ettikleri (%55), yalnız seyahat etmedikleri (%85,4) ve en çok aileden üyelerle ile (%44,7) seyahat ettikleri bulunmuştur. Fakat Bi vd. (2006)’nin araştırmasına göre Çin’de bulunan fiziksel engelli turistler en çok aileleri ile değil dernek üyeleri ile seyahat etmişlerdir. Ayrıca katılımcılara beraberinde en çok 1 ve 2 kişi eşlik etmiştir (%44,4) fakat Çin’de yapılan araştırmada 3 ve 5 kişi arasında kişinin(%40) eşlik ettiği belirlenmiştir. Bunun yanında fiziksel engelli turistler son bir içerisinde ortalama 2,53 kere seyahat etmiş ve ortalama 3,19 kişi eşliğinde seyahat etmişlerdir. Dolayısıyla dünya genelinde fiziksel engellilerin az seyahat ettikleri, yalnız seyahat etmedikleri ve genellikle aileleri ile seyahat ettikleri söylenebilir.
Araştırmanın hedefleri doğrultusunda ayrıca fiziksel engelli turistlerin seyahatlerinde yaptıkları harcama oranlarını gösteren Şekil 14 ve seyahat amaçlarına göre harcama seviyelerini gösteren Tablo 26 aşağıda bulunmaktadır. Daha iyi sonuç alabilmek adına harcama sorusu da açık uçlu sorulmuştur ve yüksek bir katılım elde edilmiştir. Araştırmada “Seyahatinizde tahmini ne kadar harcama yaptınız?” sorusuna verilen cevapların ortalaması μ=895,96 ve standart sapması σ=879,430 olarak belirlenmiştir.
72
Şekil 14. Fiziksel Engelli Kişilerin Harcama Seviyeleri
Araştırmaya katılan fiziksel engelli turistlerin çoğunun 0TL ile 499TL arasında (%33,2) ve ortalama 900TL harcama yaptıkları belirlenmiştir. Bunu takiben 500TL ile 999TL arasında (%27,8) harcama yaptıkları görülmektedir. Kümülatif olarak bakıldığında %88,3’ünün 1500TL’ye kadar harcama yaptığı görülmektedir. Dolayısıyla fiziksel engellilerin seyahatlerinde oldukça az harcama yaptıkları ve %61’inin 1000TL’nin altında harcama yaptığı tespit edilmiştir.
Tablo 26. Fiziksel Engelli Kişilerin Seyahat Etme Amacına göre Harcama Şekilleri
Harcama Yapan Kişi Sayısı
Eğlence Sağlık Ziyareti Akraba Eğitim İş Spor
0TL-499TL arasında 75 9 18 2 4 2 500TL-999TL arasında 43 17 21 6 4 1 1000TL-1499TL arasında 37 6 12 4 7 1 1500TL-1999TL arasında 19 2 2 0 0 0 2000TL-2499TL arasında 4 5 7 3 1 0 2500TL-2999TL arasında 3 0 0 1 1 0 3000TL ve üzerinde 7 4 1 0 2 0 Toplam 188 43 61 16 19 4 Ortalama Harcama 862,88 ₺ 1.164,44 ₺ 670,45 ₺ 1.050,00 ₺ 1.043,75 ₺ 416,67 ₺ Toplam Harcama 162.221,44 ₺ 50.070,92 ₺ 40.897,45 ₺ 16.800,00 ₺ 19.831,25 ₺ 1.666,68 ₺ Pazar Payı 55,65% 17,18% 14,03% 5,76% 6,80% 0,57% 33,20% 27,80% 20,20% 6,90% 6,00% 1,50% 4,20% 61,00% 81,30% 88,20% 94,30% 95,80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120%
73
Katılımcıların seyahat amaçlarına göre ortalama harcamaları ve yaptıkları toplam harcamaları (pazar payı) belirlemek amacıyla SPSS programında Tablo 26’deki gibi bir çapraz tablo oluşturularak seyahat amaçlarına göre ortalama harcamalar tespit edilmiştir. Daha sonra seyahat amaçları birer pazar dilimi olarak belirlenerek her pazar dilimi için toplam harcama yapan kişi sayıları ile ortalama harcamalar çarpılarak o pazar dilimi için yapılan toplam harcama hesaplanmış ve oranlanmıştır.
Ortalama harcamanın en yüksek olduğu pazar diliminin sağlık(μ=1164,44) olduğu görülmektedir. Bunu takiben eğitim(μ=1050) ve iş(μ=1043,75) gelmektedir. Dolayısıyla fiziksel engelliler için sağlık amacıyla seyahat etmenin diğerlerine göre daha pahalı olduğu görülmektedir. Pazar paylarına göre turizm harcamalarına bakıldığında ise en çok harcamanın eğlence(%55,65) ve sağlık(%17,18) için yapıldığı görülmektedir. Dünya geneline baktığımızda diğer ülkelerde yapılan çalışmalarda da seyahatlerin en çok eğlence amaçlı yapılması dünyada erişilebilir turizm pazarı içerisinde eğlence sektörünün önemini açıkça göstermektedir.
4.4. Fiziksel Engelli Turistlerin Seyahatlerinde Karşılaştıkları Fiziksel ve Tutumsal