Sermaye Sahipleri ve Şirketler ile Günümüz Sermaye Sahipleri ve

Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde

Sermaye Sahipleri ve Şirketler Günümüz Sahipleri ve Şirketler Ticaretinde Sermaye Maden Ticaretinde Sermaye Sahipleri

ve Şirketleşme Sistemi

Asur’da sermaye şirketleri kuran büyük sermayedarlar Anadolu’ya da yayılarak, Tappau dedikleri ortaklar, ticari ajanlar ve Şamallu denilen yardımcılar da bu şirketler adına ve kendi hesaplarına ticaret yapmaktaydılar. Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde şirketler, Asurlu iş

adamları tarafından finanse

edilmekteydiler. Şirketlerin büyük

kısmını da aile şirketleri

oluşturmaktaydı. Eski Babil’de, şahsi mülkiyet fikrinin tamamıyla yayılmış ve kökleşmiş olmasına rağmen, merkezi idare teşkilatı esaslı ticari faaliyetlere hâkim görüldüğü halde eski Asur’da o zamanın ölçüsü ile kapitalizm ve fertlerin alabildiğine iktisadi faaliyet serbestliğine sahip oldukları görülmektedir.

Günümüz Ticaretinde Sermaye Sahipleri ve Şirketleşme Sistemi

Günümüz şirketleri büyük sermaye sahipleri, borsa ve bankalar tarafından finanse edilmektedir. Çok uluslu büyük sermaye şirketleri küreselleşen dünya ticaretinde şirket ortaklıkları ve ticari birliktelikleri kurarak bilgi ve sermaye

gibi konularda güç birliği

yapmaktadırlar. Günümüzde holding bünyesindeki şirketlerin büyük kısmını da aile şirketleri oluşturmaktadır. Şirketlerin büyük bir çoğunluğu uluslararası ticaret sisteminde ticari hayatını sürdürebilmek için küresel şirketlerle ortaklık yapmaktadırlar. Şirket yönetimi konusunda birçok firma profesyonel yönetim birimleri kurarak kurumsallaşma yoluna gitmektedirler. Bu konuda başarılı olamayan şirketlerin ise uzun soluklu ticari faaliyetlerini sürdüremedikleri gözlenmektedir.567

Girişimcilik

Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde Anadolu’da ticaret yapan ve sermaye sahipleri tarafından desteklenen tüccarları o dönemin girişimcileri olarak nitelenebilir. Zira onlar üretim faktörlerini bir araya getirerek, iktisadi mal ve hizmet üretimi için gerekli girişimleri başlatmışlardır. Ayrıca üretim için gerekli finansman kaynaklarını bulan ve üretimin değerleneceği pazarları bulan kişilerdi. Bu yönüyle dönemlerinin müthiş girişimcileri oldukları belgelerdeki metinlerde anlaşılmaktadır.

Günümüzde Girişimcilik

Günümüz girişimcileri, üretim

faktörlerini bir araya getirerek, iktisadi mal ve hizmet üretimi için gerekli girişimi başlatan, ayrıca üretim için gerekli finansman kaynaklarını ve üretimin değerleneceği pazarları bulan kişiler olarak ifade edilmektedir. Böylece Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde Anadolu’da ticaret yapan tüccarların girişimcilik faaliyetleri kapsamında kendilerini destekleyen sermaye sahipleriyle ortaklıklar yaptıkları anlaşılmaktadır

Franchising ve Distribütörlük Sistemi

Bir ücret karşılığında tanınan ekonomik hak ve kullanımlar franchising sisteminin temel dayanağını oluşturur. Asur’da bunun izlerini bazı farklılıklarla ticari

faaliyetlerde uygulandığını

Günümüzde Franchising ve Distribütörlük Sistemi

Günümüz dünyasının ticaret sistemleri içinde oldukça yaygın olarak kullanılan franchising, bayilik ve distribütörlük sistemleridir. Acentelikte aynı marka ve

567 _{G. Bennett Stewart, The Quest for Value, Harper Collins, New York 1991, s. 66, Salih Yeşil,}

“Küreselleşme ve İşletmelerin Küreselleşme Süreçleri: Karşılaşılan Fırsatlar ve Tehditler”, ESAD, C. 6, S. 1, Kahramanmaraş 2010, s. 22-72.

düşünmekteyiz. Zira šallatum adı verilen sistemde, Asurlu iş adamları tarafından alış satış yetkisiyle firmayı temsil hakkı verilmiş bulunan tüccarlar Anadolu’ya 5 ile 12 yıl boyunca ticaret yapmak üzere görevlendirilmekteydiler. O döneme kadar uygulanmamış olan bir sistem geliştirmişlerdir. Bu sistemde, ticareti yapılan malların bayilikleri, acenteleri ve distribütörlükleri verilmiştir. Pazarlamasını yaptıkları malların

mühürlenerek markalanması ile

firmaların marka imtiyaz hakkını yetkilendirdikleri tüccarlara vererek bir

nevi franchising sistemini

oluşturduklarını düşünmekteyiz.

isim ilişkisi olmadığından alt firmanın ana firma bilgi ve becerisini kullanma hakkı da kural olarak yoktur. 568

Franchising sisteminde ise franchisee sözleşmeye bağlı olarak franchisor’e sıkı sıkıya bağlıdır. Franchisee, tüm işletim sistemini birebir kopya etmektedir.569 Franchisor kendi ismini, logosunu, işletme sistemini, bilgi becerisini kullanma imtiyazını da devreder. Küresel ticarette franchising, bayilik ve distribütörlük verilmesi pazarda tanınırlık ve satış rakamlarını artırmayı hedeflemiştir. Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde franchising, distribütörlük ve bayilik adları ile anılmasa da günümüzden binlerce yıl önce hayata geçirilmiş olması o dönemin ticari hayatının oldukça gelişmiş olduğunun bir göstergesi olarak değerlendirmekteyiz.

Bankerlik Sistemi

Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde Mezopotamya ile Anadolu arasındaki maden ticaretini finanse eden büyük bankerler, genellikle Asur’da oturur, yabancı tüccarlar da burada uzun süreli yerleşip; yaşamlarının büyük bölümünü Kaniš’te geçiriyorlardı. Aralarında Asur’a daha sık gidip gelenler de vardı. Asur’da Naruqqum denilen cemiyetlerin ve aile şirketlerinin hâkim olduğu bu sistemde uzun vadeli yatırım, ortaklık ve kredi işlemlerinin gerçekleştirilmekteydi. Bu ticari faaliyetlerin sürekliliği için gerekli bütün önlemler alınmış ve bunu Anadolu’da açtıkları şubeler, acenteler ve temsilcilikler yoluyla da uygulamaya koymuşlardı.

Günümüz Bankerlik Sistemi

Anadolu coğrafyasında tarih öncesi devirlerden günümüze kadar sermaye sahipleri bankerlik faaliyetleri yapmışlardır. Osmanlı Devleti’nin son zamanlarında 19. yüzyılda mali alanda etkili olan Galata Bankerleri’nin özellikle para ve değerli maden ticaretini finanse ettikleri görülmektedir.570 _{Osmanlı’da}

bankaların kuruluşu ile etkinlikleri azalsa

da Cumhuriyet Dönemi’nde de

faaliyetlerini sürdüren bankerler 1980 li yıllarda ülke mali yapısının bozulmasına ve büyük krizlere yol açmışlardır. Daha sonraki yıllarda ise faaliyetlerine son verilmiştir. Finansal hayat içinde bu bankerlerden bazıları büyük sermayeli ulusal-küresel şirketlerle veya finans kurumları olan bankalarla ortaklıklar kurmuşlardır. Bazılarının da döviz ve altın alım-satımı ticaretinde faaliyetlerini sürdürdükleri görülmüştür.

568 _{Sima Nart, “Türkiye’de Franchising Sisteminin Gelişimi ve Franchise Alan Girişimcilerin İş}

Memnuniyeti Belirleyicilerinin Analizi Üzerine Bir Araştırma”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Kocaeli 2005, s. 123.

569 _{D. Ulaş, age., 1999, s. 39.}

570 _{Nursel Manav, “19. Yüzyıl Galata’sından Bir Banker: Darphane-i Âmire ve Sefaretler Bankeri}

3.1.11. Bankacılık Sistemi ile Günümüz Bankacılık Sisteminin