Maden Ticaretindeki Taşımacılık, Güvenlik ve Sigorta Kuralları ile Günümüz

Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde

Maden Ticaretindeki Taşımacılık Güvenlik ve Sigorta Kuralları

Günümüz Ticaretinde veya Maden Ticaretindeki Taşımacılık Güvenlik ve Sigorta Kuralları

Yol Güzergâhları

Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde tüccarların kullandığı maden ticaretinin yol güzergâhları, kervanların ya da orduların takip ettikleri rotalar nispeten doğru olarak tahmin edilebilmektedir. Neolitik Dönem’den Tunç Dönemi’ne kadar Anadolu insanının gerek kendi toprakları içerisinde gerek Anadolu’nun doğu ve güneydoğusuna ticaret yapmak için tercih ettiği yol güzergâhlarının ortaya çıkmasında fiziki koşulların yanı sıra zengin maden yataklarının etrafına kurulan yerleşim alanlarının belirleyici olduğu anlaşılmaktadır. Bu güzergâhlar MÖ 7. yüzyılda kullanılmaya başlanan Kral Yolu’nun temelini teşkil etmiş ve büyük oranda değişmemiş olup coğrafi faktörlere göre şekillenmiştir.

Günümüz Yol Güzergâhları

Günümüzde ulusal ve uluslararası ticaret faaliyetlerinde kullanılan ticaret yolları deniz, hava, kara ve demir yolu olmak dört farklı kategoride yapılmaktadır. Bu güzergâhlar eskiden kullanılan tarihi ticaret yollarıyla aynı güzergâhta olduğu gibi alternatif yol güzergâhlar da oluşturulmuştur. Eskiden olduğu gibi ticari malların özellikle madenlerin güvenli çabuk bir şekilde taşınabilmesi için ulaşım araçlarının çeşidine ve yol güzergâhının coğrafi şekline göre tercih edilmesi günümüzdeki yol güzergâhları için belirleyici olmuştur.548

Taşımacılık Sistemi

Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde ticaret daha çok maden ticareti üzerine kurulmuştu. Bu ticaretin en önemli unsuru da taşımacılıktı. Taşımacılıkta ağırlıklı olarak eşekler kullanılıyordu. Sistemli bir nakliyatla ticaretinin yapıldığını, Kültepe’de bulunan

tabletlerden öğrenmekteyiz.

Anadolu’ya kalay, kumaş, parfüm taşıyan Asurlu tüccarlar bu getirdikleri malları altın, gümüş, kurşun, bakır ve kıymetli taşları ile takas ediyorlardı. Bu kıymetli madenlerin paketlenmesi, mühürlenmesi, belli ağırlıklara göre ayrılması, yükün gideceği yer, kullanılacak güzergâhlar, ticari seferlere ait malların yüklenme şekilleri, kervan görevlilerinin adları, nakliyatın hangi taşıma araçlarıyla

Günümüz Taşımacılık Sistemi

Günümüz taşımacılık sistemi veya yaygın kullanımı ile lojistik faaliyetleri Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde yapılan taşımacılık sistemine birçok noktada benzerlik göstermektedir. Günümüzde yapılan lojistik faaliyetleri hem ulusal hem de uluslararası olduğundan belli şartlara ve kriterlere bağlanarak, Ulusal ve uluslararası bazda anlaşmalarla standartlara kavuşturulmuştur. Lojistik Standartlar Sistemi olarak taşımacılık sistemine girmiştir. Kıymetli maden ticareti yapan şirketlerin uyması gereken bir takım kurallar Ticaret Bakanlığı tarafından belli standartlara bağlanmıştır. Müşterilerine ait kıymetli eşyaların çıkış noktasından teslim alınıp taşınması için paketleme, ambalajlama, etiketleme, sergileme, barkodlama vb katma değer

548 _{Osman Zekayi Orhan, Dünyada ve Türkiye’de Lojistik Sektörünün Gelişimi, İTO, İstanbul 2003, s.}

7, Murat Deliçay, Dünya’da ve Türkiye’de Dış Ticareti Kolaylaştırmaya Yönelik Ulusal Koordinasyon Çalışmaları, Kalkınma Bakanlığı, No. 2943, Ankara 2015, s. 17-28.

yapılacağı, taşınacak malın cinsi, maliyeti ve sevkiyatın ne kadar zamanda gerçekleşeceği gibi birçok detayın yer aldığı bu tabletlerden tespit edilmiştir. Netice de Asur ile Anadolu arasında yapılan ticaret sistemli bir taşımacılığa dayanmaktaydı.

yaratan iş ve işlemler yapmak ve istenilen zamanda ve istenilen biçimde varış yerine teslim edilmesini planlamak, uygulamak ve kontrol etmeyi kapsayacak biçimde lojistik planlaması ve hizmet sunumu yapılmasına yönelik olarak bakanlık tarafından çıkarılan bir genelge ile ilgili taraflar yükümlülük altına alınmıştır.549

Taşımacılık Araçları

Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde Asur’da veya kısmen Hahhum‘da satın alınan eşek kervanlarıyla veya daha gelişmiş bir taşıma aracı olan Eruqqum adı verilen ve eşekler ya da öküzler tarafından çekilen dört tekerlekli yük arabaları ile nakliye işlemleri gerçekleşmekteydi. Bu eşekler ve arabalar aynı zamanda Kaniš, Durhumit ve Purušhattum arasında belli bir bedel karşılığında kiralanabilmekteydiler.. Ticareti yapılan malzemeler ise çeşitli torba ve heybelerle taşınmaktaydılar.

Günümüz Taşımacılık Araçları

Günümüzde ticari faaliyetlerde

taşımacılıkta kullanılan taşıma araçları oldukça çeşitlilik göstermekte olup, ulusal- uluslararası taşımacılık yani lojistik faaliyeti yapan firmalar belli kara, deniz, hava ve demiryolu araçlarını etkin bir biçimde kullanmaktadırlar. Eskiden olduğu gibi; bu araçları ilgili firmalar belli

bir bedel karşılığında

kiralayabilmektedirler. Türkiye’de Karayolu Taşıma Yönetmeliği, ticari faaliyetinin herhangi bir alanında taşımacılık yapanlara yetki belgeleri tanımlanarak standartlaştırılmıştır.550

Ticari Yolların Güvenliği

Kültepe Tabletleri’nden öğrendiğimiz bilgilere göre, yerli krallar ve tüccarlar tarafından yol güzergâhlarının güvenliği sürekli olarak kontrol edilmekteydi. Kervanlar karayolu ticaretinde her zaman aynı güzergâhı kullanmayıp, zor olmasına rağmen farklı güzergâhları da kullanmaktaydı. Karayolu ticaretinin deniz yoluyla yürütülen ticarete göre daha az riskli olduğunu, korsan veya geminin batma tehlikesi olmaması, Kaniš’e zamanında ulaşması ve nakliye sözleşmelerinde hırsızlıktan şikâyet edilmemesi karayolu ticaretinde yol güvenliğinin olmasının bir delili olarak görmekteyiz.

Günümüz Ticari Yolların Güvenliği

Günümüzdeki kara, hava, deniz ve demir yolunu kullananların seyahatlerinde can ve mal güvenliğinin sağlanması uluslararası anlaşmalarla ülkeleri sorumluluk altına almıştır. Bu kapsamda Birleşmiş Milletler Karayolu Güvenliği birimi uluslararası karayollarının güvenli hale gelmesi için üye ülkelerle sürekli iletişim halinde olup çeşitli toplantı ve bilgilendirmeler yapmaktadır. Benzer şekilde deniz yolu taşımacılığında son yıllarda yaşanan gemi korsancılığı, rehin alma ve terör eylemlerine karşı askeri ve idari önlemler alarak ticari yolların güvenliği sağlanmaya çalışılmaktadır.551

Sigortalama

Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde güvenlik sorununun olduğu durumlarda yerel kralların tüccarları korumak ve

Günümüzde Sigortalama

Günümüz ticari faaliyetlerinde bir yerden bir başka yere ham madde ve mamul malların sürekli taşınması gündeme

549 _{Resmi Gazete, “Karayolu Taşıma Yönetmeliği”, Sayı: 30295, (08.01.2018).}

550 _{Resmi Gazete, “Kıymetli Eşya Lojistiği Ve Borsa Kasa Hizmetine İlişkin Genelge”, No: 2015/1,}

(08.06.2015).

551 _{Haluk Tandoğan, Türk Mes'uliyet Hukuku: Akit Dışı ve Akdi Mes'uliyet, 1. Baskı (1961 Yılı Birinci}

Basıdan Tıpkı Basım), Vedat Kitapçılık, İstanbul 2010, s. 95, Fatih Vursavaş, “Uluslararası Kuruluşlar ve Karayolu Trafik Güvenliği”,Trafik ve Yol Güvenliği Sempozyumu, 2011, s. 1-24.

soygunlara karşı kayıplarını garanti etme zorunluluğu vardı. Bu tür konuları içeren, ticari kontratlar ve yazışmalar kalıcı olan kil tabletlere tanıklar huzurunda yazılıyordu. Yerel kralların sorumluluk alanlarında meydana gelen yangın, hırsızlık, kaza, kayıp, yağma

gibi tüccarların zararlarını

karşılamaktaydılar.

geldiğinden bu emtiaların taşıma işlemleri esnasında meydana gelecek olan zararlardan (yangın, hırsızlık, kaza, kayıp, taşıma hasarları vb) mal sahiplerinin korunması için sigortalanması zorunluluk olmuştur. Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde olduğu gibi sigortalama işlemleri karşılıklı mutabakatla kayıt altına alınmıştır.552

Ürün Güvenirliği Sertifika ve Denetimi

Bağ, demet şeklinde taşınmakta olan kalayın, Asurca Livitum adı verilen bezlerle sarılarak mühürlenip güvenli bir şekilde taşınması amaçlanmıştır. Bu mühürler kalayların kervanlarla taşınabilecekleri anlamına gelmektedir. Ayrıca bu şekilde bağlanıp mühür yapılması taşınacak olan madenler için ürün kalitesi, ürün güvenirliği ve denetimi bir şekilde bir çeşit sertifika ile güvence altına alınmış olmaktaydı. Kültepe Tabletleri’ndeki bazı metinlerde dikkatimizi çeken bir başka hususta malların mühürlenerek markalanması ile malın güvenlikle taşınmasının sağlanmasının yanı sıra hangi tüccara ve firmaya ait olduğunun belgelenmesidir.

Günümüzde Ürün Güvenirliği Sertifika ve Denetimi

Günümüz ticaretinde ve özellikle maden ticaretinde madenlerin kalitesine göre standardizasyon olması zorunluğu ve buna bağlı olarak alıcı firmalar ve tüketiciler kalitesine göre madenlerin sertifikalı olmasını tercih etmektedirler. Ürünlerin tüketim noktasına ulaşımındaki zincirlerde ürünlerin sahtekârlığa uğramaması ve güvenle taşınabilmesi için çeşitli önlemler alınmış, barkod, hologram, karekod ve üretici firma etiketi gibi birçok denetim ürünleri günümüzde de yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Uluslararası kuruluşlar ürün güvenirliği konusunda denetim yapmakta ve CE553 _gibi

sertifikalar vermektedir. Ticaret Bakanlığı ürün güvenirliği ile ilgili çeşitli yönetmelikler ve genelgeler çıkarmıştır.554

Güvenli Paketleme ve Ambalajlama

Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde ticareti yapılan madenler olan kalay, bakır, kurşun ve gümüş gibi madenlerin çubuklar halinde sarılmasındaki bir diğer önemli neden, olumsuz hava koşullarından etkilenmelerini önlemek ve taşınmalarındaki kolaylıktır.

Günümüzde Güvenli Paketleme ve Ambalajlama

Günümüzde ticareti yapılan emtiaların özellikle madenlerin ambalajlanması ürünleri taşıma şartlarından ve olumsuz hava koşullarından etkilenmelerini önlemek için birçok ambalajlama malzemeleri ve teknikleri geliştirilmiş ve bir sanayi kolu oluşmuştur.555

552 _{Mehmet Yeşilyaprak, Ali Polat, “Kefalet Sigortası’nın Türk Finansal Kesiminde Uygulanması ve}

Muhtemel Etkileri”, Maliye ve Finans Yazıları, C. 110, Ankara 2018, s. 135-160.

553 _{CE Fransızca “Conformité Européenné” ibaresinin kısaltılmış halidir. CE Uygunluk İşareti, üzerine}

iliştirildiği ürünün Avrupa Direktifleri ile düzenlenmiş mevzuatta belirlenen temel gereklere uygunluğunun onayı ve üreticinin kendisi tarafından doğruluğunu ifade eder. CE Uygunluk İşareti bir kalite işareti olamyıp ürünün kalitesinden ziyade ürünün güvenliği (insan sağlığı, can ve mal güvenliği, hayvan ve bitki yaşam ve sağlığı, çevre ve tüketicinin korunması koşulları) ile ilgilidir. CE İşareti, bir sistem belgelendirmesi değil, bir ürün belgelendirmesi olup, CE İşareti zorunludur.

554 _{Resmi Gazete, “Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması Ve Uygulanmasına Dair Kanun”,}

No. 4703, 29.06.2001.

555 _{Resmi Gazete, “Bazı Tarım Ürünlerinin İhracatında Ve İthalatında Ticari Kalite Denetimi Tebliği}

Konaklama Tesisleri

Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde, Kültepe Tabletleri’nden kervanların yolculukları sırasında; hem eşeklerin hem de tüccarların ya da taşıyıcıların

yiyecek, içecek ve yatacak

ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla güzergâhlar üzerinde birtakım konaklama tesislerinin teşekkül edildiğini anlamaktayız. Bu tür tesisler metinlerde Bit Wabrim ya da Bit Ubrim şekliyle geçmekte ve misafirhane, han

ya da kervansaray olarak

yorumlanmaktadır.

Günümüzde Konaklama Tesisleri

Günümüz taşımacılık araçlarının çeşitlerine göre; karayollarında konaklama tesisleri, özellikle ticari araçlar için tır garajları, deniz yolunu kullanan gemiler için limanlar, hava yolunu kullanan uçaklar için havalimanlarında uçak bekleme yerleri ve hangarları ve demiryolunu kullanan ticari ve yolcu trenleri için bekleme istasyonları tesis edilmiştir. Özellikle küreselleşen dünyada uluslararası ulaşım ağına bağlı ülkeler, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu öncülüğünde, 16 Eylül 1950’de Cenevre’de “Avrupa Uluslararası Ana Trafik Yolları Anlaşması”nı kabul etmişler ve anlaşma koşulları çerçevesinde kendi güzergâhlarında konaklama tesislerini oluşturmuşlardır.556

Madenlerin Kurye ile Taşınması

Asur Ticaret Kolonileri Devri’nde Asur’da oturan büyük sermaye sahiplerin kurduğu firmaların sermayesini oluşturan altın, Asur’a özel kuryelerle bir veya yarım kilo ağırlığındaki mühürlü küçük paketler halinde gönderilirdi.

Günümüzde Değerli Madenlerin Kurye ile Taşınması

Günümüzde altın, gümüş, pırlanta ve elmas gibi değerli madenlerin hızlı ve güvenli bir biçimde teslimatlarının yapılabilmesi için uluslararası kargo ve kurye hizmeti veren şirketler, taşınacak olan değerli madenleri aynı zamanda sigortalayarak güvence altına alınmıştır.557

3.1.5. Maden Ticaretindeki Depolama ve Kiralama Kuralları ile