Bir buluşun patent başvurusuna konu olmadan önce sergilenmiş olması, onu toplumca ulaşılabilir hale getirmekte dolayısıyla da tekniğin bilinen durumuna dahil olan buluşun yeniliğinin ortadan kalması beklenmektedir.
Ancak ticaret hayatında yaşanan gelişmelere paralel olarak, sergilenen buluşların, rakipler tarafından kopyalanmasını önlemek ve teknik alandaki gelişmenin sağlanması için yeni fikir ve ürünlerin çalınma korkusu olmadan topluma serbestçe açıklanması amacı ile bazı düzenlemelere gidilmiştir412. Bu çerçeve de buluşun başvurudan önce fuarlarda sergilenmiş olmasının, buluş sahibinin daha
buluşun yenilik özelliğini kaybettirmeyecektir. Böylece başvuru sahibinin, başvuru tarihinden önce düzenlenen uluslararası bir sergide buluşunu tanıtma imkanı engellenmemiş olacaktır. Ancak biz çalışmamızda “ Yeniliği etkilemeyecek açıklamalar “ konusundaki incelememizi yürürlükte olan 551 Sayılı PatKHK’da ki şekli ile ele alacağız.
411
Öztürk, s. 213-214.
412
sonra yapacağı başvuruda önceki tekniğe dahil sayılmayacağı dolayısıyla da sergilenmiş bir buluşun yeniliğinin ortadan kalkmayacağı kuralı benimsenmiştir.
Bu konudaki ilk ve genel uluslararası kural, Paris Konvansiyonu’nun 11’inci maddesinin 1’inci fıkrasında, konvansiyona taraf olan ülkelerin milli hukuklarında resmî veya resmi olarak tanınan milletlerarası sergilerde teşhir edilen buluşlara geçici bir koruma sağlayacağına ilişkin hükümdür. Paris Konvansiyonu’nda sözü edilen geçici koruma rüçhan hakkı ve âtıfet süresi içinde sergileme şeklinde iki farklı yol ile sağlanabilir413.
Bunlardan ilki üye devletin yine Konvansiyon’un 4’üncü maddesinde getirilmiş bulunan rüçhan hakkı benzeri bir düzenleme benimsemesi, bir başka deyişle serginin rüçhan yaratmasıdır. Bu rüçhan hakkının başlangıç tarihi, serginin açılış tarihi ya da patent başvurusuna konu olan ürünün sergiye dahil edildiği tarih olacaktır. Bu tarihten sonra, Konvansiyon’un 4B(1)’inci maddesinde kabul edilen on iki aylık süre içinde patent başvurusu yapmayan buluş sahibinin rüçhan hakkı düşmüş sayılacaktır414.
Konvansiyonun aradığı geçici koruma, âtıfet süresi içinde yapılacak olan sergi yoluyla açıklamaların, daha sonraki patent başvurusu değerlendirilirken tekniğin bilinen durumuna dahil referans olarak kullanılmayacaklarının öngörülmesi yoluyla da sağlanabilir415. Buluşa patent verilmesini etkilemeyen açıklamaların yapıldıkları tarih ile önceki tekniğe dahil sayılmadan başvuru tarihine kadar geçecek süreye âtıfet süresi adı verilmektedir. PatKHK m.8/1’de bu süre on iki ay olarak kabul edilmiştir416. Buna karşılık Avrupa EPC’ de âtıfet süresi olarak altı aylık sürenin benimsediği görülmektedir (EPC md.55).
Paris Konvansiyonu’nda olduğu gibi EPC’ de de buluşun başvuru tarihinden önce uluslararası bir sergide sergilenmiş olması, buluşun yeniliğini ortadan kaldırmayan açıklamalar arasında sayılmıştır. Sergi tarihinden itibaren altı ay içinde Avrupa patenti için başvuru yapıldığı takdirde sergi yoluyla yapılmış açıklama başvuru sahibi aleyhine bir sonuç doğurmamaktadır. Ancak bu açıklamanın başvuru sahibi için bir avantaj sağlaması da söz konusu değildir. Yani sergileme yoluyla
413World Intellectual Property Organısatıon (WIPO), Intellectual Property Handbook:, 2nd ed., Geneva:
WIPO Publıcatıon, 2004, s.249.
414
WIPO, Intellectual Property Handbook s.249.
415
WIPO, Intellectual Property Handbook s.249.
416
Pat. Tas. 8. maddesinde buluşa patent verilmesini etkilemeyen açıklamalar arasında, buluşun bir uluslararası bir sergide teşhir edilmesi yer almıştır. Bir diğer ifade ile, sergide yapılan teşhir, buluş sahibine bir rüçhan hakkı tanımamakla beraber, 6 aylık süre içinde yapılan başvurular bakımından yeniliğin etkilenmediği kabul edilmektedir. Bu durumda, yürürlükte bulunan 551 sayılı PatKHK’ye göre, buluşun bir sergide teşhir edilmesi halinde, teşhir tarihinden itibaren 12 aylık rüçhan hakkı süresi başlarken, henüz yürürlüğe girmeyen Patent Kanunu Taslağı’na göre, bir buluşun sergilenmesi tarihinden itibaren 6 ay içinde yapılanacak başvurular açısından yenilik zedelenmemiş olacaktır.
buluş sahibi diğer buluş sahiplerinin önüne geçmemekte, bu başvuru kendisi için bir rüçhan tarihi yaratmamakta sadece yeniliği kaldırıcı olmadığı kabul edilmektedir417.
Böyle bir sergilemenin yapılmış olması halinde, başvuru sahibi, yaptığı Avrupa Patenti Başvurusu’ nda bu durumu belirtmeli ve bu tarihten itibaren dört ay içinde de sergiyi düzenlemiş olan yerden gerekli belgeyi alarak, Avrupa Patent Kurumu’na vermelidir. Aksi halde, bu sergileme yeniliği kaldırıcı sayılmaktadır418.
Yeniliğin ortadan kalkmaması için buluşun hem Avrupa Patent Konvansiyonu’nda hem de Paris Konvansiyonu’nda resmî ya da resmî olduğu kabul edilen ve 22 Kasım 1928 tarihli Milletlerarası Sergiler Hakkında Paris Konvansiyonu kapsamına giren, milletlerarası bir sergide teşhir edilmiş olması gerekmektedir. Buradaki “resmî sergi” kavramının devlet ya da kamu tüzel kişilikleri tarafından organize edilen, “resmî olarak tanınan sergi” kavramının ise devlet ya da kamu tüzel kişileri tarafından düzenlenmemekle birlikte bunlar tarafından tanınan sergiler olarak anlaşılması gerektiği genel olarak kabul edilmektedir. “Milletlerarası sergi” kavramının ise değişik ülkelerden gelen ürünlerin teşhir edildiği sergileri ifade ettiği belirtilmiştir419. Türk hukukunda Paris Konvansiyonu’nda bahsi geçen geçici korumayı sağlamak için gerek rüçhan hakkı, gerekse âtıfet süresine ilişkin kuralların birleştirilerek bir düzenlemeye gidilmesi yolu tercih edilmiştir. PatKHK m.8’de başvuru ya da rüçhan tarihinden önceki on iki ay içinde buluş sahibi tarafından yapılan açıklamaların patent verilmesini etkilemeyeceği öngörülmüştür. “Buluş sahibi tarafından yapılan açıklama” ifadesi, sergilerde yapılan teshiri de içine alacak biçimde geniş bir kapsama sahiptir. Buna göre Türk hukuku bir âtıfet süresi tanıyarak bu yönde bir çözüm benimsemiştir420.
Diğer yandan hukukumuzda sergide yapılan teshirlerin rüçhan hakkı tanıyacağı da kabul edilmiştir. PatKHK m. 50, patent konusu ürününü sergide teshir eden kişilerin teshir tarihinden itibaren on iki ay içinde patent başvurusu yapmaları halinde rüçhan hakkından yararlanacakları öngörülmüştür. Bu yönüyle Türk hukukunda birinci çözüm yolunun da kabul edildiği görülmektedir421
.
417
Ortan, “Avrupa Patent Sistemi C I”, s.89.
418
Ortan, “Avrupa Patent Sistemi C I” s.89.
419
WIPO, Intellectual Property Handbook s.249
420
Öztürk, s.217.
421