3 6 Yeniliğin Belirlenmes
3.7. Faydalı Model İçin Yenilik Kriterinin Belirlenmes
Türk Hukukunda buluşlar, 551 sayılı PatKHK hükümlerine göre patent veya faydalı model belgesi ile korunabilir. Faydalı modelin patent ile aynı amacı taşıdığı düşünülerek aynı KHK’de düzenlenmesine karar verilmiştir. 551 sayılı PatKHK md. 1’de belirtildiği üzere “Bu Kanun Hükmünde Kararname’nin amacı, buluş yapma faaliyetini özendirmek, buluşların sanayiye uygulanması ile teknik, ekonomik ve
yaklaşık %12’lik istemdeki yeniliği ortadan kaldırdığı, karara bağlanmıştır. Ysufoğlu, s. 208, Öztürk, s.248.
472
Sayılar ya da parametrelerle sınırları belli edilmiş bilinen daha geniş bir değer aralığı içerisinde daha dar bir değer aralığının seçilerek talep edilmesi halinde bu istem bazı koşullar altında yeni sayılır. “Seçme patentleri” (“selection patents”) denilen bu tip patentlere genellikle organik kimya alanında rastlanmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Öztürk, s.249.
473 Seçme patentlerin yeni olarak kabul edilmediği istisnai durumlar için bkz. Öztürk, s.251. 474
sosyal ilerlemenin gerçekleştirilmesini sağlamak için buluşlara patent ve faydalı model belgesi vererek korumaktır.” Bu maddede görüldüğü üzere faydalı model belgesi farklı nitelikteki buluşlara aynı amaç için verilmektedir.
Faydalı model, basit formüller ve ilkeler üzerine kurulan, bazı ihtiyaçları karşılamak için öngörülen teknik çözümlere yönelik koruma sağlayan tescilli bir haktır. Faydalı model belgesi devredilebilir, mirasla geçer, haczedilebilir, rehnedilebilir, hapis hakkına konu olabilir. Patentle aynı nitelikte bir koruma sağladığından faydalı model sahibinin de manevi hakları vardır475.
Faydalı model, yeni, sanayiye uygulanabilen ancak tekniğin bilinen durumunu aşamadığı için patent korumasından yararlanamayan buluşlar için verilir. Böylece değerli birçok buluşun tekniğin bilinen durumunu aşamaması nedeniyle hukuki himayeden mahrum kalması önlenmektedir. Faydalı model, patentle korunamayan ama korunması da gerekli ve faydalı olan buluşlar için birçok hukuk sistemi tarafından kabul edilmiş bir kavramdır476.
Faydalı model ile ilgili düzenlemeler 551 sayılı KHK’nın içinde yer almaktadır. KHK md. 166’ya göre, faydalı model belgelerine ilişkin açık bir hüküm bulunmadığı ve faydalı model belgelerinin özelliği ile çelişmediği takdirde, patentler için öngörülen hükümler, faydalı model belgeleri için de uygulanır. Yani faydalı model ile ilgili düzenlemelerdeki boşluklar, patent ile ilgili düzenlemelerle tamamlanmaktadır.
PatKHK md.154’ e göre “ Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin 156. maddesi hükmüne göre yeni olan ve 10. madde anlamında sanayiye uygulanabilen buluşlar, faydalı model belgesi verilerek korunur.” 477.
PatKHK md.156 ise “Faydalı model belgesi başvurusuna konu olan buluş başvuru tarihinden önce, Türkiye içinde veya dünyada herkesin ulaşabileceği şekilde yazılı olarak veya bir başka yolla açıklanmış veya yöresel veya ülke çapında kullanılmış ise, yeni değildir. Faydalı model belgesi başvurusu sahibi veya selefleri tarafından başvuru tarihinden veya var ise rüçhan hakkı tarihinden, oniki ay önceki tarihten itibaren yayınlama veya bir başka yolla yapılan açıklama veya kullanma, başvuru konusu buluşun yeniliğini ortadan kaldırmaz. Faydalı model belgesi başvurusu tarihinden önce, Türkiye'de yapılmış olan patent veya faydalı model belgesi başvuruları, faydalı model belgesi başvurusu tarihinden sonra yayınlanmış olsalar dahi, başvuru konusu buluşun yeniliğini ortadan kaldırır.” demektedir.
475
Tekinalp, “ Fikri mülkiyet Hukuku”, s. 14.
476
Suluk, s. 94; Ortan, “İşçi Buluşları”, s. 69.
477 Bu hüküm Pat.Tas’ da md.132’ de “Yeni, tekniğin bilinen durumu dikkate alındığında ilgili olduğu
teknik alandaki bir uzmana göre çok aşikar olmayan ve sanayiye uygulanabilir olan buluşlar, faydalı model verilerek korunur.” şeklinde değiştirilmiştir.
Bu maddeye göre, faydalı modeldeki yenilik, patentteki yenilikten farklıdır. Patentteki yenilik sınırlandırılmazken, faydalı modelde, patentten farklı olarak kullanımın yer bakımından sınırlandırıldığı görülmektedir. Yeniliği ortadan kaldıracak kullanımın yöresel veya ülkesel olması şartı aranmıştır478. Ancak Yeniliğin patentteki gibi mutlak bir yenilik olması için yer ve süre açısından bir sınırlandırmaya tabi tutulmaması gerektiğinden dolayı faydalı modellerdeki yeniliğin mutlak yenilik olmadığı kanısına varılabilmektedir. Ancak buradaki “kullanım” da açıklamanın bir türüdür. Nitekim KHK md. 156’da, açıklamanın ne şekilde yapılacağı sınırlandırılmamış, tıpkı patentte olduğu gibi yazılı veya bir başka yolla açıklama ibresi kullanılmıştır. Bundan dolayı, “başka yolla açıklama” ibaresine “kullanım” dahil sayılmalıdır. Bu sebeple faydalı modelde aranan yenilik, tıpkı patentte aranan yenilik gibi mutlak yenilik olmalıdır479.
Üzerinde durulması gereken bir diğer husus da faydalı modelle ilgili yenilik tanımlanırken, tekniğin bilinen durumunun açıklanmamış olmasıdır. Her ne kadar yeniliğin araştırması için tekniğin bilinen durumu belirtilmemiş olsa da, bu husus araştırmanın niteliğinden ortaya çıkmaktadır. Nitekim, tekniğin bilinen durumu açıklanırken, tekniğin bilinen durumuna, yapılan tüm açıklamaların dahil olduğu belirtilmektedir. Bu durumda, KHK md. 156’da yer alan yazılı ve başka yolla yapılan açıklamalar, doğrudan doğruya tekniğin bilinen durumuna işaret eder. Bundan dolayı, faydalı modelin yeniliğinin araştırılması tekniğin bilinen durumu göz önünde bulundurularak yapılır480. Sonuç olarak faydalı modellerde aranan yenilik kriteri ile patent açısından aranacak yenilik kriterinin arasında bir fark olmadığı söylenebilir481.
478 Yusufoğlu, s.246.
479 Tekinalp yeniliğin “yumuşatılmış yenilik” olduğunu kabul etmektedir; Öztürk, s.179, Yusufoğlu,
s.247.
480
Orhan Kuzu, Faydalı Modelde Yenilik, “Prof. Dr. Hüseyin Ülgen’e Armağan”, İstanbul: Vedat
yayınevi, 2007, s.1137; Yusufoğlu, s.247.
481 Pat. Tas.’da, faydalı modelin söz konusu olması için aranacak yenilik ayrıca düzenlenmemiştir.
Ancak Pat. Tas. md. 142’ye göre,” faydalı modele ilişkin açık bir hüküm bulunmadığı ve faydalı modelin özelliği ile çelişmediği takdirde, patentler için öngörülen hükümler, faydalı modeller için de uygulanır.” İbaresinden bu düzenleme açısından da faydalı modeller için aranacak yenilik kriterinin patent için aranacak yenilik kriteri ile özdeş olduğunu söyleyebiliriz.
SONUÇ
Çalışmada ortaya konan bilgiler ışığında varılan sonuçlar ve öneriler şu şekilde özetlenebilir:
I. Çalışmanın birinci bölümünde fikri mülkiyet hakları ve bir fikri mülkiyet