Sense Relation Network Sheet(Ağ iliĢkileri Algılama Kağıtlar)

Diğer bir anket çeĢidi ise A new methodology: Data Elicitation for Social and Regional Language Variatıon Studies (Yeni Metodoloji: Sosyal ve Bölgesel Dil Varyantları ÇalıĢmalarında Veri Söyletimi )²⁶adlı çalıĢmada kullanılan yöntemdir. ÇalıĢmanın ortaya çıkıĢ nedeni Britanya adalarındaki bölgesel ve toplumsal sözcüksel farklılaĢma bilgisini tespit etmektir. Daha önce yapılan ve devam etmekte olan birkaç çalıĢma ile tespit edilen özelliklerin belirli bir bölge üzerindeki sesbilgisi, dilbilgisi ve sözcük yapısında bulunan yerleĢmiĢ ve yayılmakta olan öğelerin toplumsal farklılaĢmasını belirleyemediği bu sorundan hareketle yeni veri toplama yolu olarak adlandırılan bu proje geliĢtirildiği belirtilir. Bu yöntem

“Sense Relation Network Sheet (Ağ iliĢkileri Algılama Kâğıtları)”adlı dildeki ağ iliĢkilerinin algılanmasını gösteren kâğıtların kaynak kiĢiler tarafından doldurulması ile sağlanır.Burada kullanılan da bir anket olmasına rağmen yaklaĢımın yeni olarak verilmesinin nedeni anketin hazırlanıĢ sürecidir. Bu ankette amaçlar:

1-Resmiyet dıĢı konuĢmaları tespit etmektir.

26 Bu anket türü ile ilgili açıklama ve anket örneklerinin tamamı “Llamas, Carmen. 1999. “A new methodology: data elicitation for social and regional language variation studies.” Leeds Working Papers in Linguistics and Phonetics 7: 95–118.” alınmıştır.

2-Mümkün olduğunca hızlı ve kolay Ģekilde veri toplamaktır.

“Sense Relation Network Sheet” bölgelere göre kıyaslanabilir sözcük öğelerini tespit edebilmek için kısmen de olsa esnek mülakatlar tasarlayacak Ģekilde üç yaprak olarak hazırlanır. Bu anket yapraklarından baĢka “Identification Questionnaire” Kimlik Saptama anketi,“Language Questionnaire”Dil AnketihazırlanmıĢtır.Kimlik Saptama anketinin özünde 15 soru vardır ana amaç güvenli bir ağ oluĢturmaktır. Bu anketle konuĢma örnekleri korunduğu gibi insanların yaĢadıkları bölge ve konuĢtukları dile karĢı tutumları da tespit edilmeye çalıĢılır. KonuĢma topluluklarını coğrafi olarak net bir Ģekilde düzenlemek zordur çünkü toplumlar ve sınırlar çoğu zaman semboliktir. Bu anketteki sorularla insanların yaĢ ve cinsiyet farklılıklarının varlığından haberdarken dil alanları ve sınırları hakkındaki algılarını ve herhangi bir varyantı konuĢmalarının sebeplerini bulmak amaçlanır. Aynı zamanda dille ilgili kitlesel algının bireysel olarak nasıl ifade edildiği de öğrenilmiĢtir. Yeni Metot: Data Elicitation (Veri sesletimi, çıkartımı) daha çok sosyo-linguistikalanındaki çalıĢmalarda kullanılır.

1.7.2.3.3.1.Kimlik Saptama anketi

Dil ve bölge kimliğini saptamak için Kimlik Saptama anketinde sorulmuĢ sorular Ģunlardır:

Dilin

1. Hangi aksanla konuĢursun ve aksanından memnun musun?

2. Memleketinin aksanını tanıyabilir misin? Nasıl?

3. YaĢadığın yerde yaĢlılar ve gençler aynı Ģekilde mi konuĢur? (Telaffuz açısından )

4. Mecburen (kasıtlı olarak) aksanını değiĢtirmek zorunda kaldığın durumlar oldu mu?

5. Kadınlar ve erkekler arasında aksan farkları var mı?

YaĢadığın Bölgen

1. Bölgesel bir haber programı izliyorken nereyle ilgili haberler duymak istersiniz?

2. Memleketini bilmeyen birine orayı nasıl tanıtırsın?

3. AlıĢ veriĢ dıĢında bir günün olsaydı nereye giderdin?

4. Eğer değiĢtirebilseydin nereli olmak isterdin?

5. Büyüdüğün, yaĢadığın memleketin hakkındaki en iyi ve en kötü Ģeylerin ne olduğunu düĢünüyorsun?

6. Ulusal bir kanalda yaĢadığın yeri hiç izledin mi evetse nasıldı?

7. Eğer grup dıĢında biri senin yaĢadığın yerden yakınırsa onunla aynı fikirde olsan bile yine de yaĢadığın yeri savunur muydun neden?

Diğer anket ise “Dil Anketi” bu anketin amacı da standart olmayan dilbilgisel özelliklerin algısı hakkında kaynak kiĢinin farkındalığını (bilinçli olup olmadığını) belirlemektir. Ankete verilen cevaplar kaynak kiĢinin yerel kullanımda yer alan fakat standart olmayan dilbilgisel örneklerle karĢılaĢtırılabilir ve iliĢkilendirilebilir. Ankete kırk tane cümle yazılmıĢ ve bu cümlelere aĢağıdaki koĢulları düĢünerek cevap vermesi istenmiĢtir.

1- YaĢadığı yerde duyduysa,

2- KonuĢmasında bu cümle yapısını tercih ediyorsa,

3-ArkadaĢlarıyla yazıĢırken bu cümle yapısını tercih ediyorsa () ile iĢaretlemesi istenmiĢtir.

AĢağıda kaynak kiĢi üzerinde uygulanmıĢ bir anket örneği yer almaktadır:

Derleme yapılan kiĢilerden bu anketleri doldurmadan önce Biyografik Bilgi Formunu doldurmaları istenir. Bu formda da kiĢinin adı, cinsiyeti, yaĢı, doğum yeri, ebeveynlerinin doğum yerleri, etnik kökeni, mesleği, eğitim durumu, mülkiyet durumu yer alır. Ayrıca Kimlik Tanımlama İndeksinde yer alan sorulara verdikleri cevap Ģıklarını da yazmaları istenmektedir.

Kimlik Tanımlama İndeksindeüç Ģıklı yedi soru yer alır bu sorular yine konuĢulan dilin bireydeki algısını bulmaya yöneliktir. Ankette yer alan sorulardan birkaçı Ģu Ģekildedir:

- Tatildeyken daha önce hiç görmediğin fakat seninle aynı memleketten olduğunu düĢündüğün birini görseydin ne yapardın?

a) Nereli olduğunu sormak zorunda hissederdim ve iletiĢim kurardım.

b) Benzer Ģeyler hissederdim fakat bir Ģey yapmazdım.

c) Diğer yabancılara hissettiğimden farklı bir Ģey hissetmezdim.

- Bir Ģirkette yöneticisin ve iĢe eleman alman gerekiyor aynı deneyim ve kaliteye sahip iki kiĢi var ve bunlardan biri senin memleketinde doğmuĢ ve eğitim almıĢ hangisini seçerdin.

a) Benimle aynı Ģehirden olanı,

b) Herhangi bir yerden olanı seçerdim.

c) Sorun etmezdim.

Anketin uygulandığı kiĢi bu iki soruda da “a” Ģıkkını iĢaretlemiĢtir.

Asıl bu çalıĢmayı yeni yapan “Sense relation Network Sheet” (ağ iliĢkileri algılama kâğıtlarıdır). Bu kâğıtlar “birbirine bağlanmıĢ ağlar ya da kelime ağı olarak tanımlanan” mantıktan esinlenilerek oluĢturulmuĢtur. Görsel tasarımda ise dil öğretiminde kullanılan kelime ağaçları ya da kelime alanları diyagramlarından yararlanılır. Her ankette birbirine bağlanmıĢ alt bölümler vardır bu bölümler semantik (anlam) olarak birbirine bağlanır. Renk olarak da pozitif etki yaratacak ve uygulamaya dâhil olan kiĢiyi tedirgin etmeyecek renkler (kırmızı, mavi ve yeĢil) seçilmiĢtir.

Birinci algı yaprağında da görüldüğü gibi merkezde insan var ve insanı tamamlayan alt katmanlar onları tamamlayan alt katmanlar Ģeklinde bir harita oluĢturulmuĢ ve standart anketlerden çok farklı Ģekilde hazırlanır aslında zihinde mevcut olan kelime ağlarının görselleĢtirilmiĢ hali anket olarak kullanılır.

ġekil1. Ağ ĠliĢkileri Algılama Kâğıdı-1

ġekil 2. Ağ ĠliĢkileri Algılama Kâğıdı-2

ġekil 3. Ağ ĠliĢkileri Algılama Kâğıdı-3

Kimlik belirleme anketleri 3 adet SRNS ile birlikte verilir bu anketlerle kendi ağızlarına olan bakıĢ açıları hakkında veri toplanır, genelde katılımcılar öznel cevaplar verir çünkü derlenenler gayri resmi konuĢmalardır. Anketlerin görüntü ve renk tasarımının ve uygulama sürecinin alıĢılmıĢ anketlerden farklı olması SNRS‟leri veri toplamada baĢarılı kılar. GörüĢmeden beĢ gün önce katılımcılara hem sözlü hem de yazılı yönergeler verilir. Katılımcıların konuĢacakları konuyu bilmeleri hem görüĢmenin içeriği hem de konuĢma süreci açısından daha verimli sonuçlar doğurur.

SRNS‟leri konuĢmadan önce vermek katılımcılara kullanacakları sözcükleri düĢünmeleri için zaman verir. Eğer konuĢma hemen yapılırsa kaynak kiĢi konuĢma sırasında takılabilir, daha az kelime hatırlar bu da daha az veri elde edilmesine neden olur. Bu yüzden bu uygulama ile kaynak kiĢiyi dinlerken elde edilen sözcük sayısı daha fazla olur ayrıca konuĢmacı konuya hâkim olduğu için kendini daha rahat hissedecek ve resmi ya da sıkıcı sığ bir konuĢma havasından uzaklaĢacaktır.

Uzmanın rehberliğinde yürütülen konuĢmalar katılımcının yaĢı, cinsiyeti vb. gibi yönlendirmeleriyle devam ettirilir ve mini diske kaydedilir ( Llamas, 1999 )

UygulanmıĢ anket örneği: Anket, aĢağıda bilgileri verilen kaynak kiĢi tarafından doldurulmuĢtur.