Sektörün rekabet gücü

Makina imalatÕnda rekabet gücünün artÕrÕlmasÕ için maliyetlerin rekabet edebilecek düzeye düúürülmesi gerekir. Ancak bunu yaparken o maliyet düzeyinde kabul edilebilir bir kalitenin de oluúturulmasÕ zorunludur. Maliyet ile kalitenin rekabet edilebilirlik düzeyinde buluúturulmasÕ, kalite-maliyet optimizasyonunu getirir. Hammadde, yarÕ mamul, yardÕmcÕ madde ve iúletme malzemesi tedarikinde, hem fiyat analizi, hem üretim planlamasÕ önem kazanmaktadÕr. Malzeme tedarik zincirinin kurulmasÕ ve fiyat-zamanlama optimizasyonunun yapÕlmasÕ önemlidir. Tam zamanÕnda üretim ve tedarik, yalÕn üretim, tedarikçiler ile stratejik iúbirlikleri ve stok planlama yönetim teknolojilerinin ana konularÕdÕr. BaúarÕlÕ bir tedarik yönetimi ana girdilerin maliyetlerini düúürmektedir.

Makina imalat sanayii açÕsÕndan önemli bir husus sektörün, her alt sektör için

de÷iúmekle birlikte, ortalama olarak hammadde girdilerinde yüzde 58-63 oranÕnda dÕúa ba÷ÕmlÕlÕ÷ÕdÕr. Hammadde ve endirekt malzemenin imalat maliyetindeki payÕnda ise artÕú söz konusudur. Yüksek teknolojinin uygulandÕ÷Õ alt sektörlerden bazÕlarÕnda iúçilik yüzde 15’e kadar düúebilmekte, hammadde ve genel giderler yüzde 85’i bulmaktadÕr. Sektörde, makina sipariúlerinde en önemli kriter ürün fiyatlarÕdÕr. Müúteri, taleplerine cevap veren bir makina sipariú ederken öncelikle fiyatÕ esas almaktadÕr. Bu durum sektördeki firmalarÕ maliyet ve satÕú fiyatlarÕ konusunda hassas kÕlmakta, dolayÕsÕyla, maliyet düúürücü yöntemleri uygulamaya sokmaktadÕr. Fabrika çÕkÕú fiyatlarÕnÕn üzerine eklenecek satÕú maliyetlerini minimize etmek, kalite-maliyet optimizasyonu yapmak, pazarlama açÕsÕndan büyük önem taúÕmaktadÕr (Bayülken, 2012:97).

Ülkemizde makina sektöründe iúçilik önemli bir maliyet kalemidir. DolayÕsÕyla iúçilik maliyeti ülkemiz için makina sektörü açÕsÕndan önemli bir rekabet faktörüdür.

82 82

Emek yo÷un karakterini koruyan ülkemiz makina sektörü, bu yapÕsÕ ile geliúmiú ülkelerde de benzer karakter göstermektedir. Çok az sayÕda makina tipi hariç, seri imalat teknikleri bu sektörde uygulanmamaktadÕr. Son yÕllarda dünyada müúteri istekleri do÷rultusunda makina imalatÕna yönelinmesi e÷ilimi söz konusudur. Bu talepler, ek bir mühendislik çalÕúmasÕ gerektirmektedir, artan maliyetler ise talep edildi÷i ülkelerde fiyatlarÕn artmasÕna sebep olmaktadÕr.

Ülkemizde ise iúçilik yanÕnda, mühendislik hizmetlerinin de nispeten ucuz olmasÕ, makina imalatçÕ firmalarÕnÕn rekabet úansÕnÕ arttÕrmaktadÕr ve bu üstünlük yakÕn gelecekte de devam edecektir. Müúteri istekleri do÷rultusunda imalatta, mühendislik ve iúçilik ücretlerinin düúük olmasÕnÕn yanÕ sÕra, oldukça emek yo÷un olan bu üretim konularÕnda firmalarÕn teknolojik birikimleri rekabete imkân verecek düzeydedir. Bu olumlu yapÕ, ülkemiz makina imalatçÕsÕnÕn, üçüncü ülkelerde tesislerin yenilenmesi veya yeni yatÕrÕmlarÕn gerçekleútirilmesi úansÕnÕ artÕrmaktadÕr. Türkiye øhracatçÕlar Meclisi (TøM) tarafÕndan yürütülen Türkiye’nin 2023 øhracat Stratejisinin Sektörel KÕrÕlÕmÕ Projesi kapsamÕnda hedeflenen 500 milyar dolarlÕk ihracat rakamÕna ulaúÕlabilmek amacÕyla 2023 yÕlÕnda Makina ve AksamlarÕ Sektörü øhracatÕnÕn 100 milyar dolar olmasÕ öngörülmüútür. Dünya pazarÕndan yüzde 2,3’lük bir pay sahibi olunmasÕ amaçlanan çalÕúmada YÕllÕk Ortalama øhracat ArtÕú OranÕnÕn yüzde 17,8, Türkiye ihracatÕ içerisindeki payÕn ise yüzde 20 olmasÕ planlanmÕútÕr (BST BakanlÕ÷Õ, Makina Sektör Raporu, 2012:14).

Sektörün rekabet gücünün artmasÕ için araútÕrma ve geliútirme faaliyetlerini ve nitelikli iúgücüne eriúimini destekleyici politikalara ihtiyaç bulunmaktadÕr. Bu süreçte sektöre iliúkin AB mevzuatÕ ve politikalarÕna uyum destekleyici etki yapacak ve rekabet gücünü arttÕracaktÕr. Türk mevzuatÕ haline getirilmiú olan AB teknik mevzuatÕ uygulamalarÕ sektörün rekabet gücünü iki yönlü olarak etkileyebilmektedir. DÕú ticaretin önemli bir bölümünün AB üyesi ülkelerle yapÕldÕ÷Õ düúünüldü÷ünde, teknik mevzuata tam uyum sa÷lamÕú firmalarÕn AB pazarÕnda rekabet gücü olumlu olarak etkilenmektedir. Bununla birlikte, teknik mevzuata uyum beraberinde maliyet artÕúÕ da getirmektedir. Bu çerçeveden bakÕldÕ÷Õnda, teknik mevzuata uygun olmayan yerli veya ithal ürünlerin piyasada yer almalarÕ, teknik mevzuata uygun ürün üreten firmalar bakÕmÕndan rekabet gücü kaybÕ ve haksÕz rekabet olarak ortaya çÕkmaktadÕr.

Emek yo÷un karakterini koruyan ülkemiz makina sektörü, bu yapÕsÕ ile geliúmiú ülkelerde de benzer karakter göstermektedir. Çok az sayÕda makina tipi hariç, seri imalat teknikleri bu sektörde uygulanmamaktadÕr. Son yÕllarda dünyada müúteri istekleri do÷rultusunda makina imalatÕna yönelinmesi e÷ilimi söz konusudur. Bu talepler, ek bir mühendislik çalÕúmasÕ gerektirmektedir, artan maliyetler ise talep edildi÷i ülkelerde fiyatlarÕn artmasÕna sebep olmaktadÕr.

Ülkemizde ise iúçilik yanÕnda, mühendislik hizmetlerinin de nispeten ucuz olmasÕ, makina imalatçÕ firmalarÕnÕn rekabet úansÕnÕ arttÕrmaktadÕr ve bu üstünlük yakÕn gelecekte de devam edecektir. Müúteri istekleri do÷rultusunda imalatta, mühendislik ve iúçilik ücretlerinin düúük olmasÕnÕn yanÕ sÕra, oldukça emek yo÷un olan bu üretim konularÕnda firmalarÕn teknolojik birikimleri rekabete imkân verecek düzeydedir. Bu olumlu yapÕ, ülkemiz makina imalatçÕsÕnÕn, üçüncü ülkelerde tesislerin yenilenmesi veya yeni yatÕrÕmlarÕn gerçekleútirilmesi úansÕnÕ artÕrmaktadÕr. Türkiye øhracatçÕlar Meclisi (TøM) tarafÕndan yürütülen Türkiye’nin 2023 øhracat Stratejisinin Sektörel KÕrÕlÕmÕ Projesi kapsamÕnda hedeflenen 500 milyar dolarlÕk ihracat rakamÕna ulaúÕlabilmek amacÕyla 2023 yÕlÕnda Makina ve AksamlarÕ Sektörü øhracatÕnÕn 100 milyar dolar olmasÕ öngörülmüútür. Dünya pazarÕndan yüzde 2,3’lük bir pay sahibi olunmasÕ amaçlanan çalÕúmada YÕllÕk Ortalama øhracat ArtÕú OranÕnÕn yüzde 17,8, Türkiye ihracatÕ içerisindeki payÕn ise yüzde 20 olmasÕ planlanmÕútÕr (BST BakanlÕ÷Õ, Makina Sektör Raporu, 2012:14).

Sektörün rekabet gücünün artmasÕ için araútÕrma ve geliútirme faaliyetlerini ve nitelikli iúgücüne eriúimini destekleyici politikalara ihtiyaç bulunmaktadÕr. Bu süreçte sektöre iliúkin AB mevzuatÕ ve politikalarÕna uyum destekleyici etki yapacak ve rekabet gücünü arttÕracaktÕr. Türk mevzuatÕ haline getirilmiú olan AB teknik mevzuatÕ uygulamalarÕ sektörün rekabet gücünü iki yönlü olarak etkileyebilmektedir. DÕú ticaretin önemli bir bölümünün AB üyesi ülkelerle yapÕldÕ÷Õ düúünüldü÷ünde, teknik mevzuata tam uyum sa÷lamÕú firmalarÕn AB pazarÕnda rekabet gücü olumlu olarak etkilenmektedir. Bununla birlikte, teknik mevzuata uyum beraberinde maliyet artÕúÕ da getirmektedir. Bu çerçeveden bakÕldÕ÷Õnda, teknik mevzuata uygun olmayan yerli veya ithal ürünlerin piyasada yer almalarÕ, teknik mevzuata uygun ürün üreten firmalar bakÕmÕndan rekabet gücü kaybÕ ve haksÕz rekabet olarak ortaya çÕkmaktadÕr.

Uygulanmakta olan piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin etkinli÷inin arttÕrÕlmasÕ ile bu sorunun önüne geçilmesi sa÷lanabilecektir.

Sektör fiyat bakÕmÕndan rekabet gücüne sahiptir, ancak di÷er faktörler, özellikle kredi imkânÕ devreye girdi÷inde rekabet úansÕnÕ kaybetti÷i gözlenmektedir. Sektör geliúmiú ülkelerdeki imalatçÕlarÕn fiyatlarÕna göre iúçilik ücretlerinin düúüklü÷ü ve 2001 sonrasÕ dönemdeki verimlilik artÕúlarÕ nedeniyle yüzde 10-15 kadar daha düúük satÕú fiyatlarÕ uygulayabilmektedir. AyrÕca iúçilik maliyetlerine ek olarak tasarÕmda çalÕúan mühendis ve teknik elemanlarÕn ücretleri de geliúmiú ülkelerdeki emsallerine göre daha düúük düzeydedir. Bunun sa÷ladÕ÷Õ maliyet avantajÕ sipariú üzerine makina imalatÕnda maliyeti düúürmekte, rekabet gücünü artÕrmaktadÕr. Ancak finansmana eriúimi daha iyi olan ülkedeki imalatçÕlar, 1-2 yÕl ödemesiz, 7 yÕla kadar (bazen daha uzun süreli) kredi imkanlarÕ ile teklif verebildikleri için fiyatÕn uygunlu÷u ikinci planda kalmaktadÕr. Bu nedenle yurtdÕúÕnda (Hermes, Kofas gibi) örnekleri olan firmanÕn mali yapÕsÕna zarar vermeden çok taksitli satÕú yapabilmelerine imkan sa÷layacak finansman sistemlerinin geliútirilmesi gerekmektedir (Türkiye Sanayii Stratejisi Belgesi, 2010:175-181).

Göreceli olarak düúük fiyatlarla rekabet etmede bir di÷er önemli husus ise bu durumun karlÕlÕ÷Õ düúürerek araútÕrma ve tasarÕm geliútirmeye kaynak ayÕrma ve kalifiye elemanlara tatmin edici ücret ödeme imkânÕnÕ ortadan kaldÕrmasÕdÕr. DolayÕsÕyla rekabet edebilmek için güncel teknolojilerin izlenmesi ve uygulanmasÕ, müúteri beklentilerini dikkate alarak tasarÕm geliútirmeye önem verilmesi, yüksek performanslÕ makina imalatÕ yapÕlmasÕ ve rakiplere göre farklÕlÕk yaratÕlmasÕ gerekmektedir.