Sanayi….…

Çetin, ithalat sanayisine yatırılan sermayenin ithalat güçleştikçe montaj sanayisine yöneldiğini, parçaların tamamının Türkiye’de organize edilmezse aldatıcı bir sanayi olacağını belirtmiştir. Ticaret Bakanlığı’nın ticari bünyemizi etüt etmek, bütün işlerde kârımızı, zararımızı hesap etmek, basiretli bir tüccar gibi milletin menfaatini koruyacak bir çalışma yoluna girmesi gerektiğini savunmuştur. Küçük sanayinin de sahipsiz durumda oluğunu, Halk Bankasının¹³¹ son zamanlardaki uygulamalarının ümit verici bir hava yarattığını, esnaf teşekküllerinin koruyucusu olan bankanın sermayesini yükseltecek çareler bulunması gerektiğini, ayrıca Ziraat Bankasının da hayvancılık yönünden tutumunun şükranla kaydedilmesi gerektiğini ifade etmiştir.¹³²

Senatör Çetin, ülkelerin sanayisinin gelişmesinin içinde bulunduğu şartlara göre değiştiğini söylemiştir. Avrupa sanayisinin diğer memleketleri istismarı sayesinde geliştiğini, Japonya’nın işçinin emeğini milletin namına kullanarak geliştiğini, Almanların devletçilik, İngilizlerin de liberalizm sayesinde geliştiğini belirtmiştir.

Türkiye’nin sömürgeci olmadığı, işçilere medeni haklar tanıdığını, işgücünün bol olmasına rağmen sermaye yetersiz olduğu için izlenecek yolun ortada olduğunu ifade etmiştir. Toprak reformu yaparken toprağı satılan, toprak verilmeyen ve kendiliğinden ayrılan çiftçilerin elindeki paranın sanayiye hisse senetleri olarak aktarmanın yolunun bulunması gerektiğini savunmuştur. Sanayi Bakanı Muammer Erten’den¹³³ karma ekonominin nasıl olacağını açıklamasını istemiştir. Devletin ziraat sanayisine halkın iştirakini sağlamasını, buralardan artıracağı parayı yeni yatırımlara aktarması, işçilerin fazla mesai ücretlerinin de hisse senedi olarak ödenebileceğini dile getirmiştir. Böylece işçilerimizin de fabrikalara ortak olup benimseyerek daha iyi çalışacağını savunmuştur.

Türkiye’de işçi ücretlerinin düşük olduğunu, Avrupa’nın Türkiye’den hammaddeyi alarak ucuz mal imal ettiğini aldığı paranın on mislini işçisine verdiğini söylemiştir. Bu durumu iktisat ve sanayicilerin halletmesi gerektiğini ve Avrupa ile rekabet eder hale gelmemizin zorunlu olduğuna inanmıştır. Sanayi Bakanı Muammer Erten’e devlet

131 Halk Bankası 18.06.1933 tarih ve 2284 sayılı kanunla kurulmuştur. Kuruluş amacı, az gelirli vatandaşlara ayni teminat karşılığında tüketim kredisi vermek, mevduat kabul etmek ve bankacılık hizmetleri gerçekleştirmektir. ( Selahattin Özmen, a.g.e., 309-310. )

132C.S.T.D., C. 24, 30 Ocak 1964, T. 4, B. 34, s. 676-677.

133 1923 doğumludur. Baba adı Mehmet’tir. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mezunudur. Savcı, Hâkimlik ve Serbest Avukatlık yapmıştır. 1. 2. 3. Dönem Manisa Milletvekilliği yapmıştır. Sanayi Bakanı olmuştur. Evli ve üç çocuk sahibidir.( TBMM Albümü 1920-1991, s. 308. )

fabrikalarına halkın hissedar yapılması konusunda bir araştırma yapılıp yapılmadığını, sanayi ürünleri için bir standardizasyon düşünülüp düşünülmediğini sormuştur.¹³⁴

Sanayi konusunda teferruat ile meşgul olunduğunu, sanayinin üç problemi olduğunu bunlar halledilmedikçe sanayinin gelişemeyeceği, milli kalkınmanın gerçekleşemeyeceği görüşündedir. İlk olarak alt yapının; enerji, yol, depolama, muhabere, yatırım sanayinin rasyonel, verimli ve ucuz bir şekilde kurulması gerektiğini söylemiştir. İkinci olarak, sanayileşmeye mani olan iç ve dış politik sebeplerle zümre ve şahıs menfaati olduğunu bunların cesur bir şekilde ele alınması gerektiğini ifade etmiştir. İthalatçıyı sanayiye yöneltmek için çare bulunması mali tedbirler alınması gerektiği kanaatindedir. Sanayileşmenin gerçek manada olmadığını, çıkarılan kifayetsiz kanunların, İnönü Hükümeti’nin¹³⁵ gevşek tutumundan dolayı montaj sanayinin geliştiğini ifade etmiştir. Her şeyi Türkiye’den temin ederek, Türk malı olarak kurulacak, mal istihsal edecek bir sanayiye muhtaç olduğumuz görüşündedir. Üçüncü olarak da sosyal adalet ilkesi ile yatırım sermayesi teşekkülü arasında çelişme olduğunu belirtmiştir. Sanayi Bakanlığı¹³⁶ ve İnönü Hükümeti’nin asıl üzerinde durması gereken konunun nasıl ucuz mal edileceği, nasıl sermaye teşkil edileceği olduğunu söylemiştir.

Ona göre kendi imkânlarımız etüt edilirse, ülkenin kendine mahsus hasletleri üzerinde durulursa bu sorunun halledilebilecektir. Halka durum anlatılarak milli şuurun harekete geçirilmesi gerektiğini savunmuştur. Almanya’da çalışan işçilerin paralarını yatırım sahasına aktaracak yolun bulunmasını, fabrikalarda çalışan işçi ve memurların hisse senetlerine garanti vererek sermaye teşkiline imkân bulmak, maliyeti düşürücü tedbirler almak yolu ile sermaye teşkil edilebileceğini söylemiştir. Hükümetin köylünün ihtiyacı olan gaz sorununu çözmesini, Karabük Demir Çelik fabrikası gibi tüp sanayinin de kurulabileceğini hükümetin bu konu üzerinde durmasını kendilerine bilgi vermesini istemiştir.¹³⁷

Daima parayı ele alan mali politika güdüldüğünü, finansman kaynaklarını ve kredi müesseselerini de daha ziyade ticari esaslara istinat edildiğini, bunun büyük bir

134C.S.T.D., C. 18, 8 Şubat 1964, T. 3, B. 41, s. 892-893.

135 TBMM Albümü 1920-2010, C. 2, s. VIII.

136 Sanayi Bakanlığı ilk olarak İktisat Vekeleti adıyla 2 Mayıs 1920 tarihinde 3 Sayılı kanunla kurulmuştur. Sanayi Bakanlığı adını 30 Haziran 1957 tarih ve 6973 sayılı kanunla almıştır. Bakanlık 26 Mart 1971 tarih ve 4/286 sayılı kanunla Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı adını almıştır. Bakanlığın görevleri; ülkenin sanayi işlerini düzenlemek, gerekli tedbirleri almak, kurumların faalitlerini teftiş etmek, özel teşebbüsün faaliyetlerini kolaylaştırmak, yatırımları tanzim etmek, mamüllerin standartlarını ve kalite kontrollerini yapmaktır. ( Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Mars Matb., Ankara, 1981, s.7-8. )

137C.S.T.D., C. 24, 1 Şubat 1965, T. 4, B. 36, s. 946-947.

hata olduğunu, Türk milletinin ve köylüsünün aleyhinde olduğunu söylemiştir.

Sanayinin gelişmesinin engellerinden birinin montaj sanayisi olduğu görüşündedir.

Türkiye’de montaj sanayinin pahalılığın sebebi olduğunu, gerçek sanayinin gelişmesine engel olduğu fikrini savunmuştur. Bu tip sanayide bazılarının halktan peşin para toplayarak malları birkaç ay sonra teslim edeceklerini belirttiklerini, milyonlarca lirayı kullandıklarını malı verebilirlerse verebildiklerini, veremedikleri takdirde paraları teslim ettiklerini paradan para kazandıklarını bunun da önlenmesi gerektiğini belirtmiştir.

Türkiye’de bir türlü gerçek manada kurulamayan bir traktör sanayisinin olduğunu, montaj sanayinin oraya da girdiğini, 30-35 bin liraya satılan traktörlerin 50 bin liraya satıldığını, bu durumun da traktör sanayisinin kurulmasına engel olduğunu savunmuştur. AP’nin bunun üzerinde durmak zorunda olduğunu, bu konu halledilmedikçe çiftçinin kalkınmasının mümkün olmayacağı görüşündedir. Dünyada en pahalı ziraat aleti kullananın Türk çiftçisi olduğunu söylemiştir. Geçmiş hükümetlerin Türk köylüsünün imkânlarını kullansaydı, bugün hissedarı Türk çiftçisi olan büyük bir Türk ziraat aletleri fabrikasının kurulmuş olacağını ifade etmiştir. Demirel Hükümetinin¹³⁸ bu noktaları ele alarak Türk milletini kısım kısım refaha kavuşturmasını, böylece yeni finansman kaynaklarının da mümkün olabileceğine inanmaktadır. ¹³⁹

Sanayi Bakanı Mehmet Turgut’un¹⁴⁰ ülke sanayisinin % 51’inin İstanbul’da olduğunu söylediğini belirtmiştir. İstanbul ile İzmit arasında fabrikaların büyüdüğü, zamanla İzmit’in İstanbul’un bir mahallesi haline geleceği görüşündedir. İstanbul’un turizm kenti olduğunu, Anadolu’dan İstanbul’a göçlerin başladığını, bu durumun ilerideki sosyal bir felaketin başlangıcı olabileceğini savunmuştur. Sanayinin ileride memleketin birkaç şehrinde toplandığını düşündüğü zaman irkildiğini açıklamıştır.

Sanayi ve servetin Anadolu’ya yayılması için ciddi tedbirler alınması gerektiğini ifade etmiştir. Devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkesin milletin yükselmesinde rol oynaması gerektiğini belirtmiştir.¹⁴¹

138 TBMM Albümü 1920-2010, C. 2, s. VIII.

139C.S.T.D., C. 41, 8 Haziran 1967, T. 6, B. 72, s. 127-132.

140 1929 Kilis doğumludur. Baba adı Nafiz’dir. İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Fakültesi mezunu, yüksek Makine Mühendisidir. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Mühendisliği yapmıştır. Serbest Mühendis olarak ve İnşaat Müteahhidi olarak çalışmıştır. Adalet Partisi’nin kurucu üyelerindendir. 01.07.2009’da vefat etmiştir. ( TBMM Albümü, 1920-2010, C. 2, s. 775. )

141C.S.T.D., C. 41, 18 Haziran 1967, T. 6, B. 72, s. 126-127.

Çetin, Makine Kimya’nın¹⁴² imkânlarından tam olarak istifade edilemediğini belirtmiştir. Kurumun elindeki imkânlarla Türkiye’de imal edilmeyen pek çok şeyin imal edilmesinin mümkün olduğunu savunmuştur. Silah imalatının uzun zaman durdurulduğunu, bu konunun çaresine bakılması gerektiğini, hafif silahlarının üretilebileceğini yetkililere söylediğini, silah ihracının da mümkün olabileceği görüşündedir.¹⁴³

Traktör paralarının %35’nin çiftçiden alınmasını, traktör teslimi için çiftçinin defalarca Ankara’ya getirtilmesini eleştirmiş, Zirai Donatım Kurumu’nun¹⁴⁴ bu işi üstlenerek %10 kârla traktörleri köylüye ulaştırmasını istemiştir. İnönü Hükümetinin¹⁴⁵ halka ineceğiz, halkı istismar ettirmeyeceğiz dediğini fakat iki üç senedir bu konuyla ilgilenmediği söylemiştir. Traktör sanayisi için para bulmak konusunda şu öneride bulunmuştur: Halka %10 kâr vererek halkın traktör başına bin, iki bin lira hisse senedi alabileceğini, yıllık on-on iki milyon lira ek hisse senedi ile halk gücünün fabrikalara iştirakinin sağlayabileceğini, karma ekonominin de bu olduğunu açıklamıştır.¹⁴⁶

Çetin’in bu konuşmayı yaptığı birleşimde Senatoda görüşülen Sanayi Bakanlığı Kuruluşu ve Vazifeleri Hakkındaki 6973 Sayılı Kanunun Bazı Maddelerinde ve Bu Bakanlığa Ait Kadrolarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı Cumhuriyet Senatosu’nda kabul edilmiştir.¹⁴⁷Buna göre:

3656 sayılı Kanuna bağlı (1) sayılı cetvelin Sanayi Bakanlığı kısmına 6973 ve 7347 sayılı kanunlarla eklenen kadrolardan ilişik Röportör, Mühendis, Sanayi Bölge Müdürü, Yüksek Mühendis, Bölge Şefi kadroları çıkarılmış, iki Müsteşar Muavini, üç Bakanlık Müşaviri kadrosu eklenmiştir. Müsteşar, Bakanın müşavir ve yardımcısı olup Bakan adına ve Bakanın direktiflerine göre Bakanlığa ait işleri mevzuat dâhilinde

142 1950 yılına kadar Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü halinde çalışmakta iken 5591 sayılı kanunla İktisadi Devlet Teşekkülü haline getirilmiştir. Kuruluş amacı; Türk Ordusunun belli bir tarihteki klasik sayılan harp silah ve mühimmatını yurt içinde sağlamaktır. Milli Savunmanın gerektirdiği çeşitli üretimleri yapmak, çeşitli madeni üretimde bulunmak, barut ve saçma imal etmek ve bunların gerektirdiği diğer çabalarda bulunmaktır. ( Selahattin Özmen, a.g.e., s. 283. )

143C.S.T.D., C. 45, 8 Şubat 1968, T. 7, B. 31, s. 1086.

144 Kurum 26.06.1944 tarih ve 4604 sayılı kanunla kurulmuştur. İlgili bakanlık Tarım Bakanlığı’dır.

Amacı tarımda gerekli donanımı sağlamaktır. Kurumun gayelerinden, canlılara ilişkin damızlıklar tedariki konusu 5433 sayılı kanunla kurulmuş olan Devlet Üretme Çiftliklerine verilmiştir. Kurumun vazifeleri; ziraatta kullanılan her türlü alet, makine, vasıta ve malzemeyi, ilaç maddelerini, suni gübreleri bizzat üreterek veya tedarik ederek çiftçiye uygun şartlarla satmak ve faaliyetle ilgili diğer çabalarda bulunmak.( Selahattin Özmen, a.g.e., s. 301-302. )

145 TBMM Albümü 1920-2010, C.2, s. VIII.

146 C.S.T.D., C. 13, 19 Ağustos 1963, T. 2, B. 98, s. 803-805.

147 C.S.T.D., C. 14, 17 Eylül 1963, T. 2, B. 109, s.369.

tanzim ve idare eder ve gereken emirleri verir. Müsteşar yardımcıları, Bakanlık işlerinin yürütülmesinde Müsteşara yardım eder.¹⁴⁸

Çetin’in görüş belirttiği 8 Şubat 1964 tarihli birleşimde görüşülen 1964 Yılı Sanayi Bakanlığı bütçesi Cumhuriyet Senatosu’nda kabul edilmiştir.¹⁴⁹ Buna göre;

Personel giderleri : 9.732.620 Lira Cari Harcamalar :2.965.502 Lira Yatırımlar :76.305.750 Lira Transferler :10.705.500 Lira

Toplam :99.709.372 Lira ödenek ayrılmıştır.¹⁵⁰