Sanal Alan Gezilerinin Eğitim Öğretime Katkısı ve Sınırlılıkları

bahsedilebilir. Bu uygulama farklı seviye ve ihtiyaçlar için kullanılabilmektedir (Qui ve Hubble, 2002; akt. Çalışkan, 2011: 100-101). Teknolojinin öğrencilerin hayatlarındaki giderek daha çok yer alması öğrencilerin öğrenmeleri üzerinde de değişiklikler meydana getirmektedir. Öğrencileri öğrenmeye teşvik etmenin en iyi yollarından biri de onları daha aktif hale getirmektir. Bunun için ise farklı öğrenme stillerinin harekete geçirilebilmesi önem taşıdığından sanal alan gezilerinin “öğrenmenin farklı yollarını birleştiren” (Rosenzweig, 2000; Belanger ve Jordan, 2000) bir öğrenme ortamı oluşturduğunu söylemek mümkündür.

Bir sanal alan gezisi dersini tamamlayan öğrenci kendi bireysel öğrenme hızına uygun bir çalışma gerçekleştirir. Öğrencilerin kendi öğrenme hızında çalışmasına izin verilmesi ise öğrencilerin öğrenmeleri üzerine daha iyi odaklanmalarını sağlar (Tuthill ve Klemm, 2002: 459). Eğer sanal alan gezisi içerisinde anlaşılmayan bir konu var ise kolaylıkla geri dönülüp anlaşılmayan konu üzerinde yeniden çalışma imkânı vardır ki bu öğretmen merkezli öğretimin olumsuz yönlerini gideren bir özelliktir.

Maliyetinin düşük olması sanal alan gezisinin bir başka olumlu özelliğidir (Stevenson, 2001). Ulaşım söz konusu maliyetler içerisinde en fazla yer tutanıdır. Sanal alan gezisi bir yolculuğun zorluklarını ortadan kaldıran gerçek bir alan gezisi deneyimine yakın bir öğretim ortamı sunar (Qui ve Hubble, 2002; akt. Çalışkan, 2011: 100-101). Öğrenciler normal koşullarda gidilmesi imkânsız olan yerleri ziyaret etmek, görmek ve bilgi sahibi olma fırsatına sahip olurlar.

Öğretmenler öğrencilerin güvenliklerini daha kolay sağlamak istemektedir (Tuthill ve Klemm, 2002: 459). Bu durum özellikle çocuk yaştaki bir öğrenci grubunun

gitmesi mantıklı olmayan uzak mesafelerdeki doğal ve kültürel olaylar için daha geçerli ve tutarlı bir çözüm yolu olarak sanal alan gezilerini ortaya çıkarmaktadır. Fuson’a (2007: 7) göre sanal alan gezileri, öğrenciler fiilen gidemeseler dahi dünyayı onların ayaklarına getiren bir teknolojidir.

Sanal alan gezilerinin diğer bir önemli özelliği hazırlanmasının gerçek bir arazi çalışmasından daha kolay olmasıdır. Öğretmenler bilgisayar laboratuarında bir miktar zaman harcaması sanal alan gezisi planlamak için yeterlidir (Foley, 2003). Öğretim müfredatı ve öğrencilerin ihtiyaçlarına uygun öğretmenler tarafından seçilebilecek çok sayıda sanal alan gezisi materyali bulmak mümkündür (Tuthill ve Klemm, 2002: 460). Sanal alan gezileri öğretimde esnekliği sağlar. Eğer etkinlik bir bilgisayar laboratuarında yapılabiliyorsa öğrenci bilgisayar başında çalışırken öğretmen diğer öğretme faaliyetlerini gerçekleştirebilir (Belanger ve Jordan, 2000; Tuthill ve Klemm, 2002: 460).

Günümüzde birçok öğrenci bilgisayar ve internet teknolojilerini kullanmak konusunda az veya çok bilgi sahibidir. Eğer bu teknolojilerin kullanımı konusunda öğrencilerin yeterli bilgi ya da deneyimleri yoksa kısa bir eğitim bu öğrencilerin eksikliklerini giderecektir. Sanal alan gezisi etkinliğine katılmak için ileri düzeyde bilgisayar ve internet kullanım bilgisine sahip olmak gerekmez (Tuthill ve Klemm, 2002: 460).

Gerçek bir arazi çalışmasının yapılması mümkün olmadığı zaman uygulanan bir öğretim aracı olan sanal alan gezilerini öğretmenlerin kullanmasını gerektirecek pek çok sebep vardır. Örneğin arazi çalışmalarına katılamayacak olan özel eğitime tabi çocukların olması ya da fiziksel engelli öğrencilerin varlığı gibi (Tuthill ve Klemm, 2002: 460). Bu durum aynı zamanda öğrencilerin hasta olması, kaybolması ya da diğer riskleri de ortadan kaldırır. Sanal alan gezisinin bir diğer olumlu özelliği gerçek arazi çalışmaları öncesi ön hazırlık çalışmalarında kullanılabilmesidir (Stevenson, 2001; Spicer ve Stratford, 2001: 351). Gerçek bir arazi çalışmasının ön hazırlığı olan sanal alan gezisi, çalışma konusu hakkında öğrencilerin temel bilgiler edinmesine yardım eder, öğrencilerin gerçek arazi çalışması amaçlarını daha iyi kavramasını sağlar ve öğrenci ilgisini arttırır.

Sanal alan gezileri öğrencinin teknolojiye karşı olumlu tutum geliştirmesini sağlayarak eğitimin genel amaçlarının gerçekleştirilmesine katkı sağlar. Öğrencilerde

gelişen bu olumlu tutum hayatları boyunca kullanacakları becerileri kazanmalarına yardımcı olur (Foley, 2003). Sanal alan gezileri bu olumlu tutum geliştirmeyi öğrencilerin öğrenmeleriyle birleştirerek gerçekleştirir. Öğrenciler sanal alan gezisi kullanarak kendi öğrenme stillerini geliştirir ve uygular. Böylelikle araştırmaya dayalı bir öğrenme ortaya çıkar ve bu da öğrencilerin ilgisini çeken en önemli motivasyon araçlarından biridir (Tuthill ve Klemm, 2002: 461; Qui ve Hubble, 2002; akt. Çalışkan, 2011: 100-101). Üstelik öğrenciler sanal alan gezilerinde araştırma yaparken teknoloji kullanmayı öğrenir ve bu konuda profesyonelleşirler (Foley, 2003). Temel bilgisayar becerilerini öğretirken de sanal alan gezileri kullanılabilir, böylelikle öğrencilerin diğer teknolojileri kullanmak konusunda isteklilikleri de artar.

Sanal alan gezilerinin eğitim ve öğretime en önemli katkısı öğrencilerin araştırma yapma becerilerini geliştirmesidir (Foley, 2003). Gerçek arazi çalışmalarında olduğu gibi, sanal alan gezileri de öğrencilerin mekânsal algısını geliştirmeyi, formal ve informal öğrenmeler arasında bağlantı kurmayı sağlar. Gerçek arazi çalışmalarında öğretmenler etkinliklerini öğrencilerini bir hedefe ulaşma veya bir görevi yapmaya yönlendirecek şekilde tasarlarlar. Sanal alan gezilerinde de aynı yöntem kullanılır. Öğrencilerin başarılı bir şekilde öğrenmeleri için, bilgi toplamaları gereklidir ve sanal alan gezileri öğrencilerin bu amaca ulaşmasını etkili bir şekilde sağlar.

Son olarak sanal alan gezileri ile elde edilebilecek bilgiler kapsamlı ve zengindir. Sanal alan gezileri ister sınıf içinde isterse sınıf dışında olsun öğrenilen bilgiyi genişleten öğrenme bağlantıları kurmakta öğrencilere yardımcı olur (Stevenson, 2001; Qui ve Hubble 2002; akt. Çalışkan, 2011: 100-101). Çeşitli kaynaklardan gelen çok sayıda verinin eğitimsel açıdan geçerli yollar ile bütüncül bir şekilde öğretilmesini sağlar. Çok fazla materyal ve bilginin saklanabilmesi, gerektiğinde tekrar kullanılabilmesi mümkün kılar. İçerik kolayca güncellenebilir ve değiştirilebilir. Sanal alan gezileri kullanıcılara farklı bir deneyim yaşatmakta dolayısıyla öğrencilerin derse ilgisini arttırmaktadır (Belanger ve Jordan, 2000; Spicer ve Stratford, 2001: 350; Qui ve Hubble, 2002; akt. Çalışkan, 2011: 100-101).

Bu açıklamalardan faydalanarak sanal alan gezilerinin eğitim ve öğretime katkılarını şöyle sıralayabiliriz:

1- Öğrenci merkezli öğretimi sağlar.

3- Araştırma, inceleme ve sorgulama becerileri kazandırır.

4- Birincil kaynaklardan ve kanıt kullanma yoluyla öğrenmeyi sağlar. 5- Öğrencinin derse olan ilgisini arttırır.

6- Öğretimde çoklu ortam kullanmayı sağlar.

7- Öğretim esnekliği sağlar. Öğrenci bilgisayar başında çalışırken öğretmen diğer öğretme faaliyetlerini gerçekleştirebilir.

8- Gerçek arazi gezilerine hazırlık ya da bu gezilerin gözden geçirilmesi için yeniden izlenmesini sağlar.

9- Değerlendirmede farklı alternatifler sunar.

10- Mekânsal izolasyonu kaldırır ülke ve dünyada gidilemeyen yerlere öğrencinin sanal ortamda ulaşmasını sağlar.

11- Zamanda tasarruf ve bağımsızlık sağlar. Öğrenciler istedikleri zamanda ve istedikleri kadar sürede sanal alan gezisi etkinliklerini uygulayabilir. 12- Arazi çalışmalarına göre maliyeti daha düşüktür.

13- Kullanımı kolaydır. İnternet kullanımı günümüzde popüler ve bilinen bir teknolojidir.

14- Arazi çalışmalarına katılamayacak olan özel eğitime tabi çocukların ya da fiziksel engelli öğrencilerin öğrenme görevlerini yerine getirmelerini sağlar.

15- Güvenlik ve uygulama kolaylığı açısından avantajlıdır.

16- Öğretmen tasarımlı bir sanal alan gezisinde içerik, dil ve nitelik uygunluğu kontrol edilebilir.

17- Zengin bir kapsam ve içeriğe sahiptir. Hiperlink kullanılarak ilave bilgilere ulaşılması sağlanabilir. Böylelikle öğretim genişletilebilir ve ilave bilgiler edinilebilir.

18- Teknoloji kullanma becerisi ve teknolojiye karşı olumlu tutum geliştirmeyi sağlar.

19- Yeniden ve defalarca kullanılabilir.

20- Geliştirme ve değiştirme. İçeriğin güncellenmesi ve çeşitlendirilmesi kolaydır.

Öğretmenler internet üzerinden sanal alan gezilerine kolaylıkla ulaşabilir veya Web sitelerini kullanarak kendi sanal alan gezilerini hazırlayabilir. Bununla birlikte öğrenci gruplarıyla sanal alan gezisi kullanma konusunda bazı sorunlarla karşılaşabilir.

Bu sorunlardan ilk akla gelen profesyonel sanal alan gezilerinde içeriğin konu alanındaki farklı uzmanlarca yapılmasıdır. Bu durum içeriğin ve kullanılan dilin öğrenci düzeyine uygun olmamasından kaynaklanmaktadır. Aynı zamanda okulda takip edilmesi gereken müfredatla uyumsuzluklar da ortaya çıkabilir (Tuthill ve Klemm, 2002: 463). Bu da öğrencinin ilgisini azaltır. Bu tür sorunlara karşı sanal alan gezisinin hazırlanması sürecine öğrenci düzeyini ve ilgisini, müfredatın gereklerini daha iyi bilen bir öğretmenin katılması önerilebilir. Bu sorunun en iyi çözümü ise öğretmenin kendi sanal alan gezisini tasarlamasıdır.

Birçok web sitesi kalıcı değil kısa ömürlüdür (Qui ve Hubble, 2002; akt. Çalışkan, 2011: 100-101). Web sitesinin yayından kalkması dolayısıyla istenen bilgilere her zaman ulaşılamaması durumu ortaya çıkabilir. Bu da hazır sanal alan gezisinin önemli bir sınırlılığı olarak karşımıza çıkmaktadır. Web sitesinin adres değiştirmesi de benzer bir soruna yol açar. Sanal ortamda kaynak materyal bulabilmek oldukça kolaydır, fakat öğretme ve öğrenme için uygun olanı bulmak zordur ve birçok sitenin niteliği kontrol edilmemektedir. Aynı zamanda web adresinin kötü amaçlı benzer sitelerce kullanılması da son derece önemli bir sorundur (Tuthill ve Klemm, 2002: 463; Qui ve Hubble, 2002; akt. Çalışkan, 2011: 100-101). Böylelikle hazır sanal alan gezilerinin kullanımının sürekliliği ve güvenilirliğini azaltan etkiler ortaya çıkmaktadır. Bu sıkıntıların giderilmesi için de sürekli olarak web sitelerinin kontrol edilmesi ve güncellenmesi önerilir. Sanal alan gezisi internet üzerinden uygulanabildiği gibi CD- ROM’lar aracılığı ile de kullanılabilmektedir. Ancak bu durumda içerikteki bilgi yoğunluğu sınırlı olacaktır (Qui ve Hubble, 2002; akt. Çalışkan, 2011: 100-101).

Gerçek arazi çalışmalarının sınırlılıklarından ve zorluklarından kaçınmak amacıyla hazır sanal alan gezisi uygulayan öğretmenler, çoğu alan gezisinde ortaya çıkabilecek birçok olumsuz özellikle hazır sanal alan gezisinde de karşılaşabilirler. Bellan ve Scheurman’a göre (1998) gerçek arazi çalışmalarında öğrencilerin planlanan etkinlikleri yapmak yerine etrafta gezinerek zaman geçirebilir, öğrenciler çok fazla bilgiyle karşılaştığı için toplanması gereken bilgi yerine gereksiz bilgiler toplayabilir ve arazi çalışması için çıkılan geziyi araştırma için değil eğlence fırsatı olarak görerek yeterli bilgi toplama faaliyetine katılmayabilir. Benzer sorunlar sanal alan gezilerinde de farklı ortamda ve farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Öğrenciler sanal alan gezilerinin yapılacağı sitelerde veya sayfalarda değil başka Web sitelerinde vakit geçirebilir. Web sayfalarında fazla bilgiyle karşılaşan öğrenci gereksiz bilgi toplayabilir. Öğrenci sanal

alan gezisini amacı dışında eğlence için kullanabilir (Bellan ve Scheurman, 1998; Qui ve Hubble, 2002; akt. Çalışkan, 2011: 100-101).

Foley’e (2003) göre bir sanal alan gezisi hazırlamak için her şeyden önce bilgisayar yazılımlarını kullanma bilgisi mutlak bir gerekliliktir. Yazılım konusunda yeterli bilgiye sahip olmayan öğretmenler sanal alan gezisi için vakit harcamak istemeyebilirler. Bu durumda bilgisayar teknolojisini daha iyi kullanabilen bir öğretmenden destek alınması önerilebilir. Öğretmenler gibi öğrenciler de yazılım ve donanım bilgisine sahip olmayabilir. Eğer sanal alan gezisi uygulaması zaman tasarrufu öncelikli ise ve okul dışında yapılacaksa yazılım ve donanım bilgisi yetersiz öğrenciler etkinliği yapmakta zorluk çekecektir (Belanger ve Jordan, 2000; Qui ve Hubble, 2002; akt. Çalışkan, 2011: 100-101).

Gerçek arazi çalışmalarının en önemli özelliklerinden biri de öğrenme nesneleriyle doğrudan etkileşime girilmesini sağlamasıdır. Beş duyu organının kullanılmasını sağlayarak öğrencinin deneyimsel öğrenme imkânından faydalanması sağlanabilir. Qui ve Hubble’a (2002; akt. Çalışkan, 2011: 100-101) göre sanal alan gezileri nesnelerin gerçek üç boyutlu doğasını yansıtamaz, dokunma, koklama gibi gerçek duyuları veremez. Ayrıca keşfetmenin tesadüfî doğasından da yoksundur. Dolayısıyla gerçekten arazide olmak ile karşılaştırıldığında sanal alan gezileri deneyimsel öğrenme fırsatı sağlayamaz.

Sanal alan gezisi gerçek arazi çalışmalarında öğretmen ve öğrenci, öğrenci ve öğrenci arasında yoğun bir etkileşim söz konusudur. Bu etkileşim doğal ve sosyal çevreyle de genişlemekte sonuçta öğrenciye öğrenme deneyimleri yanında sosyal beceriler de kazandırmaktadır. Özellikle bağımsız yapılan sanal alan gezileri bu yönden sınırlı bir öğretim etkinliği şeklinde gerçekleşmektedir (Tuthill ve Klemm, 2002: 463; Qui ve Hubble, 2002; akt. Çalışkan, 2011: 100-101).

Sanal alan gezisi ister okulda isterse evde yapılsın bilgisayar donanımı ve internet hizmetlerinden faydalanmayı gerektirir. Bu donanım ve hizmetlerin bulunması sanal alan gezilerinin yapılmasını engelleyen önemli bir sınırlılıktır. Ayrıca bir web sitesine ulaşım bilgisayarların yeterliliği, ağdaki yük, bağlantı sayısı, servis sağlayıcısının güvenirliği gibi birçok faktöre bağlıdır. Bu durum özellikle profesyonel sanal alan gezilerinde yüksek nitelikli donanım, yazılım ve internet hizmeti gerektirmektedir. Dolayısıyla bilgisayar ve internetin varlığı da bazı durumlarda sanal

alan gezilerinin etkili bir şekilde kullanılmasına engel olmaktadır. Uygun yazılım ve donanım ise maliyeti arttıran bir unsur olmakta, sonuçta sanal alan gezileri, arazi çalışmalarına göre ancak nispi bir maliyet avantajına sahip olabilmektedir (Belanger ve Jordan, 2000; Tuthill ve Klemm, 2002: 463; Qui ve Hubble, 2002; akt. Çalışkan, 2011: 100-101).

Bu bilgilerden faydalanarak sanal alan gezilerinin sınırlılıklarını da şu şekilde sıralayabiliriz:

1- Hazır olarak kullanılan sanal alan gezisinin içeriği okulda takip edilmesi gereken müfredatla tam olarak uyumlu olmayabilir.

2- Öğretmen ve öğrenci ile öğrenenler arasında etkileşimin kısıtlı olması sosyal öğrenmeyi engellemektedir.

3- Hazır olarak kullanılan sanal alan gezisinde içerik ve kullanılan dil öğrenci düzeyine uygun olmayabilir.

4- Nesnelerin gerçek üç boyutlu doğasını yansıtamaz. 5- Dokunma, koklama gibi gerçek duyuları veremez. 6- Keşfetmenin tesadüfî doğasından yoksundur.

7- Öğretmenlerin yazılım ve donanım kullanma bilgisine sahip olmaması uygulamayı engelleyebilir.

8- Öğrencilerin yazılım ve donanım kullanma bilgisine sahip olmaması uygulamayı engelleyebilir.

9- Okulda ya da evde bilgisayar donanımlarının ve internet bağlantısının olmaması sanal alan gezisi yapmayı engeller.

10- Donanım ve internet bağlantısının yeterli düzeyde olmaması sanal alan gezisi yapmayı engeller.

11- Bilgisayar temelli bu tür öğretim uygulamalarının yazılım ve donanım maliyeti yüksek olabilir.

12- CD-ROM’lar kullanılarak tasarlanmış sanal alan gezilerinde sınırlı miktarlarda bilgi yer alır.

13- Birçok web sitesinin kalıcı değil kısa ömürlü olması tekrar kullanımı engeller.

14- Öğrenme ve öğretme açısından uygun olan bilgi ve materyali bulabilmek genellikle zordur.

15- Birçok sitenin niteliği kontrol edilmemektedir, bu da etik sorunlara yol açabilir.

16- Öğrenciler farklı sitelere takılıp zaman kaybı yaşayabilmektedir.

17- Web sayfalarında fazla bilgiyle karşılaşan öğrenci gereksiz bilgi toplayabilir.

18- Öğrenci sanal alan gezisini amacı dışında eğlence için kullanabilir.