Arazi Çalışmalarının Planlanması ve

öğretmen tarafından belirlenmesini içerir. Uygulama öncesi etkinlikler aşamasında ise problem öğrencilere fark ettirilir (Foskett, 1997: 198). Araştırma konusu ya da problemi öğrencilerin ön bilgilerine, bilişsel gelişim özelliklerine uygun olmalıdır. Bu yüzden konu seçilirken öğretim programının kazanım ve becerileriyle ilişkili bir konu veya problem belirlenmesi faydalı olur (Gold vd. 1993).

İkinci aşamada ise hangi arazi çalışması yaklaşımının uygulanacağına karar verilmesi gerekir. Öğretmen amaç, öğrenci, konu, bütçe, zaman ve mekânsal özelliklere göre uygun bir arazi çalışması yaklaşımında karar kılmalıdır. Bu aşamada seçim yaparken arazi çalışması yaklaşımlarının öğretmen denetimi, öğretmen denetiminden bağımsız olma, gözleme dayalı ve öğrenci katılımını sağlama özellikleri göz önünde bulundurularak yapılan sınıflamadan yararlanılabilir (şekil 2.3) (Kent vd.,1997; Job, 2000: 23; Kent ve Foskett, 2002: 167).

Şekil 2.4 incelendiğinde arazi çalışması yaklaşımları, şeklin üst bölümüne yaklaştıkça öğrencinin uygulamadaki bağımsızlığı, alt kısmına yaklaştıkça öğretmen denetimi arttığı gözlenmektedir. Yatay ölçeklendirmeye baktığımızda ise şeklin sol tarafına yaklaşan arazi çalışması gözlem becerileri kazandırmaya yönelik olmakta ve daha geleneksel bir yaklaşım özelliği kazanmaktadır. Arazi çalışması yaklaşımı şeklin sağ tarafına yaklaşıyorsa bu defa öğrenci katılımının sağlanması ön plana çıkmaktadır.

Bu seçimde öğretmen, öğrencinin etkinlikler boyunca denetim altında olmasını istiyor ve gözlem becerilerini kazandırmak öncelikli hedefi ise geleneksel gözleme dayalı yaklaşımı seçecektir. Zamanın ve bütçenin kısıtlı olması, öğrencinin ilk kez arazi çalışmasına katılması ya da güvenlik endişesinin yüksek olması gibi mutlaka öğretmen denetiminin gerektiği durumlarda tavsiye edilen bir yaklaşımdır.

Öğrencinin katılımı ön planda ise ve zaman yetersizliği söz konusuysa proje temelli arazi çalışmaları önerilir. Proje temelli yaklaşım da öğretmen rehberliğinin derecesine göre rehber denetimli projeler, grup projeleri ve bireysel projeler olmak üzere kendi içerisinde üçe ayrılmaktadır. Proje temelli arazi çalışması yaklaşımında öğrenci katılım düzeyi arttırılarak öğretmenin uygulama süresindeki yükü de hafifletilmiş olur.

Şekil 2.4: Denetim Ve Öğrenci Katılımı Özelliklerine Göre Arazi Çalışması Yaklaşımları. Kaynak: Kent vd., 1997; Job, 2000; Kent ve Foskett, 2002’den düzenlenerek alınmıştır.

Öğretmen öğrencilerin hem gözlem hem de araştırma-inceleme becerilerini geliştirmeyi tercih ediyorsa hipotez temelli yaklaşım daha uygun olacaktır. Böylelikle öğrenci katılımı ile öğretmen denetimi arasında denge sağlanmış olur. Araştırma- inceleme becerisinin öğrencinin daha aktif olduğu kişisel deneyimler yoluyla kazanılması amaçlanırsa, coğrafi sorgulama yaklaşımı tercih edilmelidir. Her ikisi de problem temelli arazi çalışması olmasına rağmen coğrafi sorgulama yaklaşımı hipotez temelli yaklaşıma göre öğretmen denetimini daha çok sınırlamaktadır.

Arazi çalışması ile öğrencide gözlem becerisinden ziyade duyusal deneyimler ve değerler geliştirilmeye çalışılıyorsa daha bütüncül bir yaklaşım olan duyusal arazi çalışmaları uygulanabilir.

Hangi arazi çalışması türünün kullanılacağına karar vermede arazi çalışmalarının zaman ve mekân özellikleri de büyük önem taşımaktadır. Bu durumda Gold ve

Rehberden bağımsız

Rehber denetimli

Gözleme dayalı Katılımcı

Duyusal Geleneksel Hipotez temelli Sorgulama Bireysel Proje Grup Projesi Rehber Denetimli Proje

arkadaşlarının (1993) zaman ve mekân özelliklerine göre arazi çalışmaları sınıflandırılmasından da faydalanılabilir:

a) Alanın ve sürenin sınırlandırıldığı kısa süreli arazi çalışmaları: Kısa mesafede yapılan, gece konaklamanın olmadığı çalışmalardır. Zaman açısından birkaç saat ile gündüz süresi boyunca sınırlandırılmıştır. Daha çok yakın çevreye yapılan, kısıtlı zaman ve bütçe imkânlarının olduğu durumlarda söz konusudur.

b) Sınırlı hareketlilik ve uzatılmış zamanlı arazi çalışmaları: Zaman uzatılarak yakın çevrede ve sınırlı bir alanda yapılan ayrıntılı araştırmalardır. Genelde bir günlük süreyi kapsamakla birlikte süre birkaç güne de çıkabilir. Öğrenci daha aktiftir ve veri toplama, verilerin analizi işlemlerine ağırlık verilmektedir.

c) Genişletilmiş alan ve uzatılmış zamanlı arazi çalışmaları: Gezi süresinin bir kaç gün olduğu, araştırma alanının genişlediği ve sayısının arttığı arazi çalışmalarıdır. Uzak çevreye düzenlenmesi ve ayrıntılı araştırmaya izin vermesi en önemli özelliğidir.

d) Birden çok alanlı arazi çalışması: Zamanın ve araştırma sahası sayısının arttırıldığı gezilerdir. Araştırma süresi bir haftayı geçebilir. Araştırma sahası ise bir bölge büyüklüğüne ulaşabilir. Dolayısıyla maliyeti yüksek olan bu çalışmalara ülkemizde yüksek öğretimde dönem sonu yapılan arazi çalışmaları örnek olarak verilebilir.

e) Öğrenici, uygulayıcı ve katılımcı arazi çalışmaları: Zaman ve bütçe zorluklarında esnekliği sağlamak için öğrencinin daha aktif olduğu arazi çalışmalarıdır. Proje çalışmaları bu gruba girmektedir. Uzun zamana yayılmış bu tür arazi çalışmalarında öğrenci tek başına ya da grupla verileri toplar ve analizini yapar. Öğretmen bu tip çalışmalarda doğrudan yönlendirici ve denetleyici olabildiği gibi planlama aşamasındaki desteği dışında öğrenciyi çok az denetim altında da tutabilir. Öğretmenin burada temel görevi rehberliktir.

Uygun yer seçimi bir arazi çalışması için verilecek en önemli kararlardan biridir (Gold vd., 1993). Öğretmenler yer seçiminde karar verirken arazi çalışmasının etkinliğini arttırmak ile zaman, maliyet ve güvenlik konuları arasında ikilemlere düşebilir. Yer seçimi konusunda öğretmenlerin karşılaştığı bu ikilemlerden bazıları şekil 2.5'te gösterilmiştir.

Özel Her gün görülebilen Şehir Kır Yeni Yerel Merkezi Çok merkezli

Şekil 2.5: Arazi Çalışması Yer Seçiminde Tercih Edilen Bazı Konular (Gold vd. 1993’ten)

Arazi çalışmalarında her gün görülen yerler yerine özel alanların seçilmesi çok yaygındır (Şekil 2.5). Örneğin, endüstri bölgelerinden çok turistik çekiciliği olan yerlerin arazi çalışması için seçilmesi gibi. Bu durumda öğrencilerin bir endüstri bölgesinin günlük ortamını tanımaları eğitim bakımından daha çok arzu edilmekle birlikte özel alanların çekiciliği ve öğrenci motivasyonuna etkisi yer seçiminde öne çıkmaktadır (Gold vd., 1993).

Bir diğer örnek daha önce tanınmayan “yeni” çalışma alanı ile yerel alanlar arasındaki tercih problemidir (Şekil 2.4). Alcock’a (2000: 264) göre arazi çalışmalarının okulun uzağında yapılması temel bir koşul değildir. Elbette okulun yakın çevresinde çok faydalı çalışmalar yapılabilir. Öğrencilerin evlerinden okula gidiş gelişlerinde dahi çok sayıda gözlem yapmalarını sağlayacak ya da okul bahçesinde söz konusu çalışmaları yapmalarına yardımcı olacak çok sayıda olayla karşılaşılabilir. Bununla birlikte yeni yerleri ve kültürleri ziyaret etme isteği bu tür gezilerin genel özelliğidir ve birçok yeri ziyaret etme öğrencileri ve çalışanları zamanlarının büyük bölümünü seyahatte geçirmeye zorlamaktadır. Bu ise ilginin zamanla azalmasına neden olabilir. (Gold vd., 1993). İlköğretim sosyal etkinlikler yönetmenliğinde de öğrenci düzeyleri göz önünde bulundurularak kısa sürede tamamlanacak okul dışı etkinlikler planlanmasını önerilmektedir (MEB, 2005). Bu yüzden öğrencilerin normal çevresi dışında ama yerel bir çevreyi seçerek eğitimsel yararlar fazlalaştırılabilir.

Bazı alan çalışmaları sürekli aynı yerlerde yapılmaktadır (Şekil 2.5). Bu sayede alan hakkındaki bilgilerin ve alan araştırması deneyiminin yerleşmesine yardımcı olur (Gold vd., 1993). Yine de aynı mekânın sürekli kullanılmasının oluşturduğu rutinlik araştırmayı yönetenleri öğrencinin öğrenmesini kolaylaştırmak amacından uzaklaştırabilir.

Arazi çalışması planlanmasında üçüncü aşama ön uygulama aşamasıdır. Bu aşamada arazi çalışmasının yapılacağı yere veya yerlere gidilerek bilgi toplanır (Sibley, 2003: 70). Ön uygulamada gözlem yapılacak uygun ve güvenli yerler belirlenir, eğer veri toplama tekniği olarak görüşme planlanıyorsa, görüşme yapılacak kişilerle temasa geçilir (Doğanay, 2002: 168). Ön uygulama sonucunda elde edilen bilgiler ışığında arazi çalışması sırasında ve sonrasında yapılması gereken etkinliklere de karar verilecektir. Bu aşamada arazi çalışmasının yerel bir alanda yapılması planlanmışsa öğrencilerin ön bilgisini sağlamak için seçilen konu hakkında basılı kaynaklardan veriler toplanır. Bu kaynaklara haritalar da dâhildir (Foskett, 1997: 198).

Ön uygulama esnasında elde edilecek bilgiler mevsime ve gidilecek yerin özelliklerine göre öğrencilerin ihtiyaç duyacakları malzemeler (giyim eşyası, gıda, su gibi) belirlenmesine yardımcı olur. Ön uygulamanın bir diğer amacı arazi çalışmasının yapılacağı yer veya yerlerde hangi öğretim etkinliğinin yapılacağına ve veri toplama için kullanılacak gözlem formu, pusula, harita, fotoğraf makinesi gibi araç gereçlerin gerekli olduğuna öğretmenin karar vermesinde kolaylık sağlamaktır (İzbırak, 1975: 30- 40; Doğanay, 2002: 168).

Ön uygulamada elde edilen bilgilerle yapılacak ilk iş risk analizi yapmaktır (Palmer ve Birch, 2004: 185; Sibley, 2003: 70), risk analizinin yapılabilmesi için öncelikle öğrencinin, arazi çalışması rehberleri ve etkinlikler hakkındaki bilgilerin öğrenilmesi gerekir. Öğrenci sayıları, bilgileri, yaşı ve özel durumları (diyabet hastası olan öğrenci gibi) arazi çalışmasının risk düzeyini belirlemek için bilinmesi gereken önemli verilerdir (Foskett, 1997: 198; Palmer ve Birch, 2004: 185). Risk analizi yapmayı kolaylaştırmak için bir risk tablosu oluşturmak, bu konuda arazi çalışması planlayıcısına yardımcı olur. Aşağıda örnek olarak bir risk analizi tablosu verilmiştir.

Çalışma Yeri Muhtemel Tehlikeler Risk Düzeyi (Düşük, orta, yüksek) Önlem Yeşil Yol Caddesi Trafik, kaza

riski Düşük Öğrencilerin uyarılması ve kontrolü Şahitler Tepesi Eğimli arazi, kuru bitki örtüsü Orta

Öğrencilerin belirlenen yürüme güzergâhından ayrılmaması için uyarılması ve yardımcı tarafından kontrolü

Arazi çalışmasının planlama safhasında dikkat edilecek bir diğer husus acil durumlarda yardım sağlayabilecek kişilerle temasa geçmektir. Öncelikle okul yetkilileri ve öğrenci ailelerinin telefonları ile güvenlik güçleri ve yerel otoritelerin telefonları kaydedilmelidir (Palmer ve Birch, 2004: 186). Özellikle milli parklar benzeri sınırlandırılmış ve resmi görevlilerle korunan alanlar haricinde koruması olmayan doğal ortamlarda arazi çalışması yapılacak ise güvenliğin sağlanması açısından yerel otoriteler ve güvenlik güçlerine mutlaka haber verilmeli ve izin alınmalıdır.

Risk analizi yapılarak olası tehlikeler belirlenip önlemler alındıktan sonra artık bir arazi çalışma planı yapmak için gerekli bilgiler edinilmiş olur. Bu planda etkinliğin amacı, güzergâh, kullanılacak taşıt, etkinliklerin yapılacağı yerler ve etkinlikler, zamanlama, konaklama yerleri ve zamanları ayrıntısıyla belirtilmelidir. Ayrıca çalışmanın yapılacağı tarihlerde meteorolojik tahminler takip edilmelidir. (Doğanay, 2002; 168; Palmer ve Birch, 2004: 185-186).

Planlama işlemi yapıldıktan sonra yasal işlemlerin yerine getirilmesi gerekmektedir. Arazi çalışmaları ile ilgili yasal prosedür Milli Eğitim Bakanlığı İlk ve Ortaöğretim Kurumları Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği’nin 21. Maddesi ile düzenlenmiştir. Bu maddeye göre; öğretim programının gerektirdiği ve öğretmen tarafından okul dışında yapılması uygun görülen araştırma, inceleme, izleme, tanıma ve uygulama amacıyla yapılan her türlü okul dışı etkinlik gezi olarak tanımlanmaktadır (MEB, 2008).

Yönetmeliğin ilgili maddesinde bu tür gezilerin amaç ve kapsamı şu şekilde ifade edilmektedir:

Madde 21 —(Değişik bent:2.3.2008/26804 RG) Öğrencilerin seviyelerine göre bilgi, görgü ve yeteneklerini geliştirmek; yaparak yaşayarak öğrenmelerine imkân vermek ve derslerin uygulama ortamında yapılmasını sağlamak; onlara çevrelerini, toplumun sosyal, kültürel ve ekonomik değerlerini tanıtmak, bilimsel ve teknolojik gelişmeleri yakından izletmek amacıyla yakın çevre ve yurt içi geziler ile diğer ülke ve toplumları tanıtmak üzere yurt dışı geziler düzenlenebilir.

Ancak, ilköğretim 1-3’ üncü sınıf öğrencileri; taşıma mesafesine bakılmaksızın il sınırları içindeki gezilerle günübirlik yapılacak il dışı gezilere katılabilirler.

Yönetmeliğe göre bu tür okul dışı etkinliklerde uyulması gereken kurallar şunlardır (MEB, 2008):

a) Gezi yapılacak yerler belirlenirken, yakın çevre gezilerine öncelik verilir. Gezilerin, amacına uygun olarak gündüz yapılmasına özen gösterilir.

b) Sınıf/şube rehber öğretmenleri, ders öğretmenleri veya danışman öğretmenlerce, herhangi bir ders veya sosyal etkinlik kapsamında yapılacak etkinliklerle ilgili Gezi Planları (EK-13), en az 7 gün önce okul müdürlüğüne verilir. Gezi planı ile birlikte geziye katılacak yönetici, öğretmen, öğrenci ve varsa velilerin isimleri, adresleri, ulaşılabilecek yakınlarının telefon numaralarının yer aldığı bir liste hazırlanarak bir nüshası okul yönetimine verilir.

c) Öğretim programları gereği yapılacak geziler için ders yılı başında; yıllık planda yer almayıp derslerin işlenişi sırasında fırsat eğitiminden yararlanmak amacıyla yapılacak geziler için gezi öncesinde; sosyal etkinlikler kapsamında yapılacak bilimsel, kültürel, turizm, spor ve ziyaret amaçlı geziler için, onay alınmadan önce velilerden öğrencilere ait yazılı izin belgesi alınır.

ç) Gezilerde, 40 öğrenciye kadar bir yönetici ve en fazla iki sorumlu öğretmen görevlendirilir. İmkânlar ölçüsünde sosyal etkinlikler kurulunca uygun bulunan velilerin de geziye katılımı sağlanır. Ekonomik durumları yetersiz öğrencilerin gezi giderleri, okul-aile birliklerince karşılanabilir.

d) Öğretim programları kapsamında yapılacak gezilerin o ders saati içinde yapılmasına özen gösterilir. Ancak gezinin bu süreyi aşabileceği durumlarda okul yönetiminin bilgisi dâhilinde ders öğretmenlerince gerekli önlemler alınır.

e) Sosyal etkinlikler kapsamında yapılacak geziler, dersleri aksatmayacak şekilde hafta sonu tatilleri veya bayram tatili günlerinde düzenlenir. Ancak gezi düzenlenen yerin uzaklığı sebebiyle daha uzun zaman gerektiren gezilerden dolayı yapılamayan dersler telafi edilir.

f) Okul müdürü, gezilerle ilgili belgeleri inceler ve yetkisinde olanları onaylar. Yetkisi dışındaki gezilerle ilgili yazıyı da en kısa sürede onay alınmak üzere il/ilçe millî eğitim müdürlüğüne gönderir.

g) Büyükşehir belediye sınırları dâhil olmak üzere, il/ilçe belediye sınırları içinde yapılan ders programları kapsamındaki yıllık ders planında yer alan bilimsel inceleme, araştırma, gözlem ve uygulama gezileriyle ilgili onay okul müdürünce verilir.

ğ) Okulun bulunduğu il/ilçe sınırları içinde sosyal etkinlik kapsamında yapılacak gezilerle ilgili onay, okul müdürlüğünün önerisi üzerine il/ilçe millî eğitim müdürünce; il sınırları dışına yapılacak gezilerle ilgili onay ise il/ilçe millî eğitim müdürlüğünün önerisi üzerine mülkî amirce verilir.

h) Yurt dışında yapılacak bilim, sanat, tiyatro, spor, müzik, halk oyunları, beceri yarışma, sosyal etkinlik ve bunların hazırlık çalışmaları ile gezilere katılacak resmî/özel örgün ve yaygın eğitim kurumlarının yönetici, öğretmen ve öğrencilerinin görevli-izinli sayılmalarına ilişkin onay, il millî eğitim müdürlerinin önerisi üzerine valiliklerce verilir.

ı) İl içi ve il dışı gezilerde öğrencilerin kaza sigorta işlemleri, geziye gidilecek araçların seçilmesi ve diğer konularda, Okul Gezileri Çerçeve Sözleşmesinde (EK- 12) belirtilen hükümlere uyulur.

i) Öğretim programı ve sosyal etkinlik kapsamında yapılacak gezilerde gerektiğinde kamu araçlarından yararlanılabilir.

j) Gezi ile ilgili sözleşme şartlarının yerine getirilip getirilmediği, geziye katılanların hazır olup olmadıkları ve benzeri hususların yer aldığı başlangıç tutanağı ile gezinin bitiminde gezinin amacına uygun olarak gerçekleştirilip gerçekleştirilemediğine ilişkin tutanak düzenlenir.

Yönetmelik incelendiğinde yasal prosedürün daha çok güvenli okul dışı etkinlik gerçekleştirmeye yönelik olduğunu görmekteyiz. Ailelerden izin alınması, gezi planının yapılarak öğretim etkinliğinin ve güvenliğin sağlanması, birden fazla sorumlu öğretmenin kullanılması, katılımcıların isim listesinin ve iletişim bilgilerinin belirlenmesi zaten arazi çalışmalarının planlama aşamasında yapılması gereken işlemlerdir. Arazi çalışmalarının hem öğretimsel etkinliği hem de güvenliği ancak tüm ayrıntıları düşünülmüş iyi bir planlama ile sağlanır (Doğanay, 2002: 168; Sibley, 2003: 70; Palmer ve Birch, 2004: 185).

Yönetmelikte günü birlik ve gündüz yapılacak etkinlikler önerilmesine rağmen, sadece ilköğretimin ilk üç sınıfı için konaklamalı okul dışı etkinliklere sınırlama konmuştur. Ayrıca belediye sınırları içindeki etkinlikler için okul müdürlüğünün onayı yeterli olmaktadır. Yine fırsat eğitimi ilkesinden faydalanılarak öğretim programında olmasa da arazi çalışması yapılabilir. Kamu kuruluşlarının araçlarından yararlanılabilmesi, etkinliğe katılan öğretmenlerin görevli izinli sayılması, maddi imkânı olmayan öğrencilerin masraflarının kurumca karşılanması yönetmelikte okul dışı etkinlikleri teşvik eden özelliklerdir.

Arazi çalışması uygulanmadan hemen önce bazı etkinlikler yapılmalıdır. Tüm öğretim etkinlikleri gibi, arazi çalışması da iyi hazırlandığında etkili olabilen bir yöntemdir. Arazi çalışması çoğu kez maliyetli ve riskli bir öğretim tekniğidir. Bu yüzden çalışmaya katılanların eğitimsel kazanımlarının yüksek olacağından emin olunması gerekir (Gold vd., 1993). Bunu sağlamanın en iyi ve bilinen yolu yapılacak arazi çalışması hakkındaki bilgi ve özelliklerin sınıf içinde açıklandığı ve öğrenciyle paylaşıldığı bir hazırlık dersi uygulamaktır. Bir başka ifadeyle uygulama öncesi etkinlikler öğrencinin planlama aşamasına katılımıdır. Bu uygulamada aşağıdaki amaçlara ulaşmaya çalışılır:

Uygulama öncesi etkinliklerin ilk amacı öğrencilerin ders öncesi önbilgilerini tespit etmek, gerekiyorsa bu öğrencilerin bu önbilgileri kazanmalarını sağlamaktır. Bu etkinlik ders içi aktivitelerle sağlanabileceği gibi öğrencilere araştırma ödevi verilmesi ile de yapılabilir (Alkış, 2008: 94). Böylelikle öğrencinin alanda veri toplaması ve analiz sürecine hazırlık yapıldığı gibi, araştırma probleminin öğrenci tarafından fark edilmesi de sağlanmış olur.

Arazi çalışması basit bir ziyaret veya eğlence değil bir öğretim etkinliğidir. Öğrencilerin yapılacak çalışmanın amacını paylaşmasını ve önemini kavraması arazi çalışmasının istenen sonuçlara ulaşmasını sağlar (Saban, 2000: 213; Doğanay, 2002: 168; Hurley, 2006: 63). Öğrencilerin çalışmanın önemini ve amacını kavraması uygulama esnasında çıkması muhtemel disiplin sorunlarını önlenmesinde önemli role sahiptir. Ayrıca öğrencinin motivasyonu üzerinde de etkili olduğu için öğretim amaçlarının kazanılmasında yardımcı olur (Gold vd., 1993).

Çalışma planının hazırlanmasında öğrencilerin katılımıyla uygulamanın yapılacağı yer ya da yerler hakkında öğrenciye ön bilgi vermek ve arazi çalışmasının yapılacağı yerin coğrafi, tarihi ve kültürel özellikler hakkında öğrencileri bilgilendirmek bir diğer uygulama öncesi etkinlik amacıdır (Saban, 2000: 213; Hurley, 2006: 63). Böylelikle arazi çalışması süresince uyulması gereken kurallar ve bu kuralların öğrenciler tarafından kabul edilmesi sağlanır.

Arazi çalışması sırasında kullanılacak veri toplama araçları ve yapılacak etkinlikleri öğrencilere tanıtılarak alanda veri toplama ve kaydetme konusunda öğrencilerin zorluk yaşamasına engel olmak da uygulama öncesi etkinliklerin amaçları arasında yer alır (Gold vd., 1993; Hurley, 2006: 63; Alkış, 2008: 94). Böylelikle uygulama esnasında verilerin nasıl toplanacağı ve etkinliklerin nasıl yapılacağı ile ilgili açıklamalara gerek kalmadığından zamandan tasarruf edilmiş olunur.