Sanal Alan Gezileri Türleri ve Kullanım Şekilleri

Bilgisayar ve internetin kullanıldığı sanal arazi gezilerinde, araştırma sahası hakkında istenen bilgiler web siteleri aracılığıyla sağlanır. McMorrow (2005: 228) sanal alan gezilerinin amaçları ve hedeflerini üç madde halinde özetlemiştir:

1- Öğrencilerin, çeşitli mekânsal ölçeklerdeki doğal ve beşeri çevre hakkında fikir sahibi olmalarını sağlamak.

2- Öğrencilerin alanda karşılaşabilecekleri konu bilgisine giriş yapmak ya da mevcut bilgilerini pekiştirmek.

3- Öğrencilerin gidemeyecekleri alanları görmelerini ve araştırma yapmalarını sağlamak.

Öğretmenler sanal alan gezilerini bir konu hakkında ön bilgi vermek ya da öğrencilerin ders içinde öğrendikleri bilgileri genişletmek amacıyla kullanabileceği gibi gerçek arazi çalışmasının hazırlık aşamasındaki öğrenci görevlerinin yerine getirilmesi amacıyla da sanal alan gezilerini tercih edebilir (Spicer ve Stratford, 2001: 351).

Sanal alan gezisi, gerçek arazi çalışması sonrası değerlendirme amacıyla da kullanılabilir (Qui ve Hubble, 2002; akt. Çalışkan, 2011: 100-101). Böylelikle öğretmen öğrencinin gerçek arazi çalışması sonrasında kazandığı bilgi ve beceri düzeyini görme imkânına kavuşur. Üstelik arazi çalışmasıyla öğrendiği bilgileri daha da derinleştirmek isteyen öğrenciler sanal alan gezisini kullanabilir (Stevenson, 2001). Aynı zamanda aileler de sanal alan gezilerini çocuklarının öğrenme düzeyini değerlendirmek ve bilgilerini derinleştirmek için kullanabilirler (Foley, 2003).

Ön bilgi ve değerlendirme gibi amaçlarla kullanılabilen sanal alan gezilerinin öğretimsel değerini ortaya çıkaran kullanım şekli, gerçek bir arazi çalışması yerine sanal bir ders olarak tasarlandığında ortaya çıkar (Foley, 2003). Gerçek arazi çalışmalarında öğretmenler etkinliklerini öğrencilerini bir hedefe ulaşma veya bir görevi yapmaya yönlendirecek şekilde tasarlarlar. Bu hedef araştırma inceleme yoluyla gerçek yaşam alanından verilerin toplanması, analiz edilmesi ve sonuca ulaşılması şeklinde gerçekleşmektedir. Sanal alan gezilerinde de aynı yöntem kullanılmakla birlikte veri toplanan ortam gerçek yaşam alanı değil internette oluşturulmuş sanal bir ortamdır.

Tuthill ve Klemm’e (2002: 454) göre sanal alan gezileri iki kategoriye ayrılır. Bunlardan ilki öğretmen tarafından hazır olarak temin edilen “hazır sanal alan gezisi”

diğeri ise öğretmenler tarafından tasarlanan, hazırlanan ve sınıfta kullanılan “öğretmen tasarımlı sanal alan gezisi” dir.

Öğretmenin sanal ortamda hazır olarak ulaşabileceği ya da kullanabileceği alan gezilerinin birçok tipi vardır. İnternet üzerinden çok sayıda bu tür sanal alan gezisi bulunabilir ve genellikle tanıtım amaçlı bilgiler içerir. Sanal alan gezilerinin türlerini ise şöyle sınıflandırabiliriz.

1- Gezi broşürleri: Bu tür sanal alan gezisinde gerçek arazi çalışmaları öncesi öğrencilerde merak uyandırmak ve görülecek yerler hakkında ön bilgi vermek amaçlanmaktadır. Gerçek arazi deneyiminde karşılaşılabilecek olay ve olgular, resimler, metinler ve eşyalar öğrenciye önceden tanıtılır. Bu tip web temelli bir etkinlik motivasyon amaçlı olmakla birlikte öğrencileri bilgi kaynakları ile tanıştırmayı, gerçek alan ile ilgili öğrencilere bilgi ve sorgulama becerileri kazandırmak için de kullanılabilir. Aynı zamanda gerçek gezi öncesi kullanımıyla çalışma alanında gerçekleştirilecek etkinliklerin fazla zaman alması da engellenmiş olur (Tuthill ve Klemm, 2002: 454). Genelde kurum ve kuruluşların (belediyeler gibi) tanıtım amaçlı web sitelerinden faydalanılarak gerçekleştirilen bir sanal alan gezisi türüdür.

2- Sınıflar arası işbirliği: Bu tip sanal alan gezisinde ev sahibi ve misafir olmak üzere iki ya da daha fazla sınıf bulunur. İnternet burada işbirliği ve ortak çalışma merkezi görevi görür (Tekinarslan, 2007: 158). Amaç uzak bir yer hakkında araştırma yapmak için işbirliği yapmaktır. Ev sahibi sınıf kendi bulunduğu yer hakkında misafir sınıf için bilgi toplar. Sonraki aşamada toplanan bilgiler elektronik posta yoluyla misafir sınıfa gönderilir ve misafir sınıfın sorularına cevap verilir. Üçüncü aşamada ise ev sahibi ve misafir sınıflar görevlerini değişerek etkinliği tekrar edebilirler (Tuthill ve Klemm, 2002: 454).

3- İşbirliği amaçlı sanal alan gezileri: Lisans düzeyi öğrencilerinin internet kullanılarak ortak müfredat üzerinde arazi çalışmaları yapmasını sağlayan fakülteler arası veya küresel boyutta olabilen işbirliklerini ifade eder. Bu günkü şartlarda ulaşılması mümkün olmayan alanlarda ortak bir müfredat çerçevesinde yeni konuların araştırılmasına öncülük eder. Bu tür arazi çalışmasına katılanlar hipermedya ya da multimedya araçlarıyla zamanı ve mekânı paylaşır. Sanal ortamda hazırlanmış metinler, slayt gösterileri, video, diyagramlar, animasyonlar gibi materyallerin paylaşılabilmesi için çok yoğun bir teknoloji kullanımı söz konusudur. Bu organizasyonu sağlamak için

uzun ve etkili bir planlama süreci gereklidir. Böyle sanal alan gezileri yoğun emek ve çaba gerektiren sayısal veri toplama, gözlemleri kaydetme, soruları cevaplama gibi faaliyetleri içerir (Tuthill ve Klemm, 2002: 455).

4- Profesyonel sanal alan gezileri: Sanal alan gezilerinin başka bir tipi TV, video, e-posta, World Wide Web birlikte kullanılmasıyla oluşturulmuş profesyonel olarak hazırlanan sanal alan gezileridir. Belirli bir alanda araştırma yapmaya ve bilgi edinme amacına yönelik öğrenme ortamı hazırlanır (Tuthill ve Klemm, 2002: 455). Öğretmenler arası tartışma grupları şeklinde olabileceği gibi öğrenciler arası proje grupları ile de yürütülebilir ve etkileşimli öğrenme profesyonel sanal alan gezilerinin temelini oluşturur (Yalın, 2006: 188). İnterdisipliner şekilde hazırlanabilen bu sanal alan gezileri öğrencilerin farklı alanlarda uzmanlaşmış bilim adamları ile çalışma fırsatı verir. Bu tür sanal alan gezileri de daha çok lisans ve lisansüstü eğitim öğrencileri tarafından kullanılmaktadır.

5- Çoklu sanal alan gezileri: Eğitimciler tarafından seçilen farklı Web sitelerinin öğretime yardımcı olarak kullanılması şeklinde tanımlanır. Uygun şekilde düzenlenmiş bu tip sanal alan gezilerinde öğrenciler dersin amacına dönük özel siteler ve sayfalara ulaşır. (Tuthill ve Klemm, 2002: 455). Öğretmenler öğrencilerin hangi sitelere girmeleri gerektiğini ve bu sitelerde yapmaları gereken etkinlikleri düzenler ve kontrol edebilir. Sanal arazi gezisi türleri içerisinde hazırlık aşamasının kolaylığı bakımından gezi broşürleri ile birlikte en uygun olanıdır.

Öğretmen tasarımlı sanal alan gezileri, öğretmenlerin kendi sanal alan gezilerini öğretim amaçları doğrultusunda tasarlamaları esasına dayanan bir sanal alan gezisi türüdür. Böyle bir tasarım yapabilmek için öğretmenler konu ve amaç belirleme, gerekli bilgi ve materyalleri toplama ve uygun web kaynaklı programları kullanma gibi faaliyetleri yapması gerekir (Foley, 2003). Dijital kamera ve fotoğraf makinelerinin yaygınlaşması ve eskiye göre daha kullanılabilir hale gelmesi öğretmenlere kendi sanal alan gezilerini hazırlamada büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Aynı zamanda internet üzerinden elde edilebilecek çok sayıda bilgi, belge, film, animasyon, harita ve fotoğrafa da kolaylıkla ulaşılabilir. Bu durum öğretmenlerin kendi sanal alan gezilerini hazırlamasına yardımcı olmakta böylelikle öğretim amaçlarına dolayısıyla müfredata daha uygun sanal alan gezileri yapılmasını sağlamaktadır.

Öğretmen tarafından hazırlanan sanal alan gezileri hem gerçek arazi çalışmalarında hem de hazır sanal alan gezilerinde ortaya çıkan sorunlara çözüm getirebilir. Bu bağlamda Tuthill ve Klemm’e (2002: 458) göre öğretim programına uygunluk, kullanılan dilin öğrenci düzeyine uygunluğu ve materyal temininde kolaylık öğretmen tasarımlı sanal alan gezilerinin önemli özellikleri arasındadır.

Sanal alan gezisi bilgi teknolojilerini kullanma becerisi ve zaman gerektiren bir süreçtir. Sanal alan gezisi hazırlanması ile ilgili aşamalar tablo 2.7‘de gösterilmiştir. Sanal alan gezisi hazırlamak için öncelikle web sayfası hazırlamak konusunda gerekli olan yazılım ve donanım bilgisine sahip olmak gereklidir. Bu etkinlikleri hazırlamak için öğretmenlerin zaman ayırması gerekliliği ikinci önemli unsurdur. Foley’e (2003) göre öğretmenlerin sanal alan gezisi tasarlamaları için çok fazla süreye gereksinimleri olmadığı gibi yıl içerisinde çeşitli dönemlerde yeterli zamana da sahiptirler. Ayrıca öğretmenler internet üzerinden hazır ve ücretsiz web sayfası hazırlayıcılarını da kullanabilirler. Bunun için temel bilgisayar kullanım bilgisine sahip olmak yeterlidir.

Tablo 2.7:

Sanal alan gezisi tasarlama aşamaları

1. Aşama Gerekli donanım ve yazılım bilgisine sahip olma 2. Aşama Sanal alan gezisi hazırlamak için vakit ayırma

3. Aşama Sanal alan gezisine dönüştürülebilecek konuları belirleme 4. Aşama Müfredat ve öğrenci düzeyine uygun kaynakları toplama 5. Aşama Toplanan kaynakları değerlendirme

6. Aşama Sanal alan gezisini hazırlama

Kaynak: Foley, 2003’ten derlenmiştir.

Daha sonra sanal alan gezisi hazırlanabilecek konuların seçimi yapılmalıdır. Sanal alan gezisi için gerekli materyali temin etme (yazılı ve görsel kaynaklar) bir sonraki aşamada yapılacak işlemdir. Söz konusu materyalin en önemli özelliği müfredata ve öğrenci yeterliliklerine uygun kaynaklar olmalarıdır. Gerekli materyaller ders kitapları ve diğer temel bilgi kaynaklarından elde edilebileceği gibi internet üzerinden de temin edilebilir. Bununla birlikte internet üzerinden elde edilecek ister yazılı isterse görsel olsun her tür bilginin doğruluğu ve güvenilirliği öğretmen

tarafından değerlendirilmelidir. Son olarak gerekli yazılım kullanılarak sanal alan gezisi hazırlanır.

Foley’e (2003) göre öğretme-öğrenme süreci eğlenceli bir ortamda gerçekleştiğinden öğretmenler de sanal alan gezilerine olumlu yaklaşmaktadır. Sonuçta müfredata uygunluk sağlandığı gibi aynı zamanda öğrenci dikkatini çekmek için önemli bir uygulama da hazırlanmış olur.

2.9.2. Sanal Alan Gezilerinin Eğitim Öğretime Katkısı ve Sınırlılıkları