Sağlık Sorunlarına Göre Probiyotik ve Prebiyotik Gıda Tüketimi Sıklığı

Katılımcıların probiyotik ve prebiyotik gıda tüketim sıklığı durumunun sağlık sorunlarına göre dağılımları incelenmiştir. Tabloda sayı (n) ve yüzde (%) değerleriyle birlikte verilmiştir.

Tablo-53: Araştırmaya Katılan Katılımcıların Probiyotik ve Prebiyotik Gıda Tüketim Sıklığı Durumunun Sağlık Sorununa Göre Dağılımları

Besin Alerjisi Sindirim Sistemi Rahatsızlıkları Kalp-damar hastalıkları- Diyabet Kas-iskelet - Böbrek Hastalıkları Kanser Probiyotik ve prebiyotik gıda tüketim sıklığı n % n % n % n % n % Haftada 1 kez- haftada 2- 3 kez 10 76.9 10 83.3 8 50.0 10 90.9 0 0.0 Her gün- ayda 1- 3 kez 3 23.1 2 16.7 8 50.0 1 9.1 1 100.0 Toplam 13 100.0 18 100.0 21 100.0 11 100.0 1 100.0 x2: 8.293 sd: 4 p: 0.065

Tablo 53 incelendiğinde besin alerjisi rahatsızlığı olan katılımcıların %76,9'u haftada 1 kez- haftada 2- 3 kez, %23,1'i her gün- ayda 1- 3 kez tükettiğini; sindirim sistemi rahatsızlığı olan katılımcıların %83,3'ü haftada 1 kez- haftada 2- 3 kez, %16,7'si her gün- ayda 1- 3 kez tükettiğini; kalp- damar hastalıkları- diyabet rahatsızlığı olan katılımcıların %50,0'ı haftada 1 kez- haftada 2- 3 kez, %50,0'ı her gün- ayda 1- 3 kez tükettiğini; kas iskelet- böbrek rahatsızlığı olan katılımcıların %90,9'u haftada 1 kez- haftada 2- 3 kez, %9,1'i her gün- ayda 1- 3 kez tükettiğini;

kanser rahatsızlığı olan katılımcıların %100'ü her gün- ayda 1- 3 kez tükettiğini belirtmiştir. Yapılan ki kare analizi sonucunda probiyotik ve prebiyotik gıda tüketimi sıklığının sağlık sorunları durumu ile arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0.05) .

Yabancı ve Şimşek (2007) yaptıkları araştırmada katılımcıların probiyotik ürünleri tüketimleri incelendiğinde %24,4'ünün günde 1 kez, %23,3'ünün haftada 1 kez, %20,9'unun nadiren, %19,8'inin günde 2-3 kez tükettiğini, %11,6'sının ayda 1- 3 defa tükettiklerini belirtmiştir.

Arpa Zemzemoğlu ve arkadaşlarının çalıştıkları araştırmada (2018), üniversite öğrencileri üzerinde probiyotik gıdaların bilgi ve tüketim durumları incelendiğinde yarısından çoğu probiyotik terimini bilirken (55,6), %46,1'i probiyotik gıdaları tükettiği belirlenmiştir.

Karaağaç (2011) yaptığı araştırmada demografik özelliklerin probiyotik yoğurda ödemeye ikna olunan fiyatta etkili olduğu ortaya konuşmuştur.

Geçmiş yıllarda yapılan çalışmalar ile çalışma sonuçlarımız benzerlik göstermektedir

BÖLÜM V

Bu bölümde araştırma sonuçları ve gelecek yıllarda çalışmalara önerilere yer verilmiştir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

Araştırmaya katılan katılımcıların %53,6'sı erkek, %46,4'ü kadından oluşmaktadır. Yaş dağılımları incelendiğinde %53,6'sı 21- 30 yaş aralığında, %40,2'si 31- 40 yaş aralığında, %6,2'si 41- 55 yaş aralığındadır. Kilo dağılımları incelendiğinde %20,3'ü 45- 60 kg aralığında, %20,6'sı 61- 70 kg aralığında, %47,8'i 71- 90 kg aralığında, %11,3'ü 91 kg ve üstündedir. Beden kütle indeksleri incelendiğinde %3,1'i zayıf, %43,3'ü normal, %35,4'ü hafif şişman, %18,2'si şişmandır.

Araştırmaya katılan katılımcıların medeni durumları incelendiğinde %48,8'i evli, %51,2'si bekârdır. Katılımcıların evde ikamet eden birey sayısı incelendiğinde %27,1'i 1–2 kişi, %48,8'i 3–4 kişi, %19,9'u 5–6 kişi, %4,1'i 7–8 kişi yaşamaktadır. Çocuk sahibi olma durumu incelendiğinde %37,1'i çocuk sahibi olduğunu, %62,9'u çocuk sahibi olmadığını belirtmiştir.

Araştırmaya katılan bireylerin öğrenim durumları incelendiğinde %0,7'si okur yazar, %5,5'i ilköğretim mezunu, %17,9'u lise mezunu, %39,2'si ön lisans, %34,4'ü lisans mezunu, %2,4'ü yüksek lisans ve üzeridir.

Araştırmaya katılan bireylerin statülerine bakıldığında %22,0'ı tank mutabakat personeli, %17,9'u call center personeli, %10,0'ı araç takip personeli, %7,2'si mühendis, %6,9'u saha personeli, %6,9'u muhasebe personeli, %5,8'i insan kaynakları, %5,8'i temizlik personeli, %5,2'si depo sorumlusu, %3,8'i müdür, %3,4'ü teknik servis personeli, %2,1'i iş sağlığı ve güvenliği uzmanı, %1,7'si sekreter, %1,4'ü yönetici asistanı olduğu belirtilmiştir.

Araştırmaya katılan bireylerin aylık gelirleri incelendiğinde %43,3'ü 1900- 3000 TL, %48,5'i 3001-5000 TL, %2,7'si 5001-7000 TL, %2,7'si 7001-9000 TL, %2,7'si 9001 ve üstü gelire sahiptir.

Araştırmaya katılan katılımcıların %26,5'i sağlık sorunu olduğunu, %73,5'i herhangi bir sağlık sorunu olmadığını belirtmiştir. Araştırmaya katılan bireylerin sağlık sorunlarının dağılımları incelendiğinde %23,4'ü sindirim sistemi rahatsızlıkları, %23,4'ü besin alerjisi, %15,6'sı kalp damar rahatsızlıkları, %14,3'ü kas iskelet rahatsızlıkları, %11,7'i diyabet, % 9,1'i böbrek rahatsızlıkları, %2,6'sında kanser rahatsızlığı olduğu belirtilmiştir.

Araştırmada katılımcıların %24,4'ü fonksiyonel gıdaları tanımlayabilirken, %75,6'sı tanımı bilmediğini belirtmiştir. Cinsiyet değişkeni ile arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. Eğitim durumu değişkeni ile arasında anlamlı bir fark yoktur ( p>0.05).

Fonksiyonel gıdaları hangi kaynaktan bilgi alındığı incelendiğinde ise %32,4'ü internet, %26,8'i uzman (diyetisyen/doktor) %12,7'si gazete /dergi, %4,2'si reklamlar,%1,4'ü kitaplardan bilgi aldığını belirtmiştir.

Araştırmada %64,4'ü fonksiyonel besinleri bazen tükettiğini, %34,0'ı tükettiğini, %1'i fonksiyonel gıdaları tüketmediği belirtmiştir. Cinsiyet, eğitim durumu ve çocuk sahibi olma değişkeni ile arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. ( p>0.05).

Araştırmada fonksiyonel besinleri tüketim zamanlarına bakıldığında % 47,9'u her iki şekilde tükettiğini, %45,1'i öğünlerde, %6,9'u ara öğünlerde tükettiğini belirtmiştir. Tüketim puanları incelendiğinde ise %86,0 oranıyla sarımsak en fazla tüketim puanına sahip iken, %18,0 ile vitaminler/folik asitle zenginleştirilmiş margarin en düşük tüketim puanı bulunmuştur.

Çalışmada fonksiyonel gıdaları bireylerin %81,4'ü satın aldığını,%18,6'sı satın almadığını belirtmiştir.

Katılımcıların fonksiyonel besinleri tüketiminde etkili olan sebepler incelendiğinde %42,0'ı lezzetli olduğundan, %30,6'sı sağlığı olumlu yönde etkilediğinden, %18'i hepsi, %5,9'u ruhsal durumda etkili olduğundan, %3,1'idış görünüşü için tükettiği belirtmiştir.

Araştırmaya katılan katılımcıların probiyotik ve prebiyotik tüketimi incelendiğinde %62,2'si tükettiğini, %37,8'i tüketmediğini belirtmiştir. Kadın katılımcılar erkek katılımcılara göre daha fazla tükettiği belirlenmiştir. Cinsiyetle probiyotik ve prebiyotik tüketimi arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Eğitim, aylık gelir, çocuk sahibi olma ve yaş değişkeni ile arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır ( p>0.05).

Çalışmaya dâhil olan bireylerin probiyotik ve prebiyotik tüketimlerinin %47,0'ı haftada 2–3 kez, %26,5'i her gün, %18,2'si haftada 1 kez, %8,3'ü ayda 1–3 kez tükettiğini belirlenmiştir. Cinsiyet, eğitim durumu değişkeni arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır ( p>0.05).

Bireylerin probiyotik gıdaları hangi hastalıklar için tükettikleri incelendiğinde %47,0'ı hepsi, %33,7'si sindirim sistemi etkisi, %10,5'i kanser önleyici etkisi, %5,5'i dolaşım sistemi üzerindeki etkisi, %3,3'ü kolesterol üzerindeki etkisi için tercih ettiği belirtilmiştir.

İlerleyen Yıllarda Yapılacak Çalışmalar Öneriler

Gün geçtikçe önemi daha da artmakta olan fonksiyonel gıdaların, probiyotikler ve prebiyotiklerin sağlık ve beslenmeye olan bilincin artması amacıyla bazı uygulamalar gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bilgilendirilmenin artırılması amacıyla gerçekleştirilebilinecek öneriler aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır:

 Teknolojinin hızla ilerlemesi internete ulaşımın çok kolay olduğu bir dönemde yaşanıldığı düşünülürse ilk olarak medyadaki yanlış ve eksik bilgilerin ortadan kaldırılması amaçlanmalıdır.

 Yayın organları aracılığı ile geniş kesimlere ulaşma için gazete, dergi ve televizyonlarda reklamlar yoluyla doğru ve bireylere öğretici bilgiler ulaştırılmalıdır.

 Devlet politikalarını arasına beslenme konusunu daha fazla ele alarak yeterli bilgi ve imkânın ulaştırılması sağlanmalıdır.

 Çok hızlı ve geçen her günde çeşitlerin arttığı düşünülürse, buna bağlı olarak daha fazla denetiminin artırılması sağlanmalı, bilimsel veriler ışığında desteklenmesi sağlanmalıdır.

 Sağlık çalışanları, hemşirelerin, doktorların kişiler üzerindeki etkisinin çok büyük olduğu bir gerçektir buna müteakiben tedavi için gelen hastaları olumlu yönde bilgilendirici çalışmalar yapılmalı, hastaların bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır.

 Sosyal medya doğru kullanılarak probiyotiklerin ve prebiyotiklerin beslenmedeki önemi açıklayıcı bir şekilde anlatılarak kişilere doğru bilgiler verilmelidir.

 Fonksiyonel gıdaların bir ilaç olmadığı, vücut için yararlı gıdalar olduğunu unutturulmamalı, diyetin bir parçası haline gelmesi gerektiğini anlatmak amacıyla çeşitli broşür ve reklam hizmetleri kullanılmalıdır.

 Probiyotiklerin daha fazla ürün ile üretimi için şirketlere destekler sağlanmalıdır.

 Şirketler fonksiyonel gıdaları hayatın her bir parçasına yaymaları için bireyleri teşvik edici politikalar uygulamalıdır.

 Okullarda özellikle gelişim çağında olan çocuklara yaşlarına uygun bir şekilde anlatılmalıdır. Sınıflarda ve okullarda bilgilendirici panolar kullanılarak farkındalık artırılmalıdır.

 Özellikle okullarda eğitim programlarına müfredata dâhil edilmesi için çalışmalar yapılmalı ağaç yaşken eğilir felsefesi ile küçük yaşta bilinçlendirme yoluna gidilmelidir.

KAYNAKÇA

Abatenth, Endeshaw, Gizaw, Birhanu, Tsegay, Zerihun, Tefera, Genene, Aynalem, Endegena(2018). Health Benefits Of Probiotics. Journal Bacteriol Infec Dis. 2(1), 8– 27.

Açu, Merve (2014). Fonksiyonel Özellikleri Geliştirilmiş Dondurma Üretimi.Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.

Aitoro, Rosita, Paparo, Lorella, Nocerino, Rita, Scala, Carmen, Polito, Gaetono, Canani, Roberto Berni (2017). Evaluation of Lactobacillus rhamnosus GG Heat- Stability During Infant Formula Preparation. Journal Of Probiotics & Health, 5(1), 1- 2.

Akan, Ecem, Kınık, Özer (2015).Gıda Üretimi ve Depolanması Sırasında Probiyotiklerin Canlılıklarını Etkileyen Faktörler, Celal Bayar Üniversitesi Fen

Bilimleri Dergisi, 11(2), 155–166.

Aktaş, N ( 1979 ). Hollanda’ Daki Türk İsçi Ailelerinin Beslenme AlışkanlıklarınıEtkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, AnkaraÜniversitesi Ziraat Fakültesi Ev Ekonomisi Kürsüsü, Ankara

Aktaş, Nazan, Savurdan, Hacer (2011). Developing Knowledge Level Scale Of Functional Foods:Validity And Reliability Study. AfricinJournal and Biotechnology, 10(61), 13355-13360.

Aguirre M.Collins,M.D. (1993). Lactic Acid Bacteria And Human Clinical İnfection. Journal Of Applied Bacteriology, 75(1) 95–107.

Alp, Gülçin, Aslım, Belma (2009). İnsan Bağırsak Sisteminde Probiyotik Olarak Bifidobakterilerin Önemi. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 10(2), 343–354.

Amagase, Harunobu(2008). Current Marketplace for Probiotics: A Japanese Perspective. Clinical Infections Diseases, 46(2), 73–75.

Anekella, Kartheek, Orsat, Valerie (2012). Optimization Of Microencasulation Of Probiotcs İn Rasperry Juice By Spray Drying. Food Science and Techolongy

Journal, 50(1), 17–24.

Annunziata, Azzurra, Vecchio, Riccardo (2011). Functional Foods Development İn The European Market: A Consumer Perspective. Journal Of Functıonal Foods 3(1), 223–228.

Antmen, Ş.Efsun,Ögenler,Oya (2018). İnsan Sağlığında Fitoöstrojenlerin Önemi,

Lokman Hekim Dergisi, 8(3)185–190.

Arat Maden, Eda, Altun Ceyhan(2012). Probiyotikler ve Ağız Sağlığı. Atatürk

Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 22(3), 334–339.

Arıca Günher, Seçil, Arıca,Vefik,Özer, Cahit (2012) Çocukluk Çağında Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu Tedavi Ve Korunmasında Probiyotik Kullanımı, Türkiye

Klinikleri Dergisi, 6(2), 22–29.

Arpa, Zemzemoğlu, Tuba, Eda, Uludağ, E. Uzun, S. (2019). Üniversite Öğrencilerinin Probiyotik Bilgi Düzeyi Ve Tüketim Durumlarının Belirlenmesi. The

Journal Of Food, 44 (1), 118- 130.

Atar, Motif G. (2016). Gıda Reklamlarının İddia Ettikleri: Dergi Reklamları

Üzerine Bir İnceleme. Galatasaray İletişim Dergisi 24(1), 188- 191.

Atik, Abdulkadir, Biricik, Zeynep (2017). Sağlıklı Beslenme Takıntısı

(Ortoreksiya)Kapsamında Televizyon SağlıkProgramlarının Format

Yapılarınınİncelenmesi. Atatürk İleştişim Dergisi, 13(1), 87- 102.

Balkış, Mustafa (2011). Lise Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıkları, Probiyotik

Süt Ürünleri Tüketim Sıklıkları ve Bilgilerinin Belirlenmesi: Kulu Örneği. Selçuk

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Baruah, Daisy Kamene, Das, Mamoni and Sarma, Rajeev Kumar (2018). Nutritional And Microbiological Evaluation Of Ricebean (Vigna Umbellata) Based

Probiotic Food Multi Mix Using Lactobacillus Plantarum and Lactobacillus Rhamnosus. Journal Of Probiotics & Health, 6 (1), 1–7.

Baylan, Makbule, Mazı, Gamze, Gündoğdu, Sedat (2015). Balık Beslemede Biyoteknolojik Uygulamalar. Türk Tarım - Gıda ve Teknolojisi Dergisi, 3(3), 112– 116.

Baysal, Ayşe(2009). Beslenme (12. Baskı). Ankara: Hatiboğlu Basın ve Yayım San. Tic. Ltd. Şti.

Bech, Larsen, Tin, Grunert, Klaus, G.Poulsen, Jacob (2001). "The Acceptance Of

Functional Foods İn Denmark, Finland And The United States: A Study Of Consumers' Conjoint Evaluations Of The Qualities Of Functional Foods And Perceptions Of General Health Factors." MAPP Working Papers 73, University Of

Aarhus, Aarhus School Of Business, The MAPP Centre.

Bostan, Kamil Uğur, Muammer, Çetin, Ömer (2001). Düşük Yağlı Salamların Kalitesi Üzerine Besinsel Lif (İnülin)Kullanımının Etkisi. Veterinerlik Bilim Dergisi, 17(2), 139 – 146.

Bui, Duy Tuna (2015). Consumer Acceptance of Functional Foods in Ho Chi Minh City. Eurasian Journal of Business and Economics, 8(16), 19–34.

Büyüktortop, Asuman, Şahin, Yiğitarslan,Sibel (2012). Früktooligosakkarit Bileşenleri İle Lactobacillus Acidophıius'un Etkileşiminin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi. Fen Bilimleri Dergisi, 7(1),15–22.

Can, Özlem, Pelin (2007). Probiyotik Mikroorganizmaların İmmün Sistem Üzerine Etkisi. Fırat Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Besin Hijyeni ve Gıda Teknolojisi, 194–196.

Capilla, Vidal, Boluda, Küster (2017). Consumer Attitudes İn The Election Of Functional Foodsla Actitud Del Consumidor En La Elección De Alimentos Funcionales. Spanish Journal Of Marketing, 21(1), 65–79.

Cerit, İnci(2015). Kırmızı Biberin (Capsıcum Annuum L.)Fonksiyonel ve

Mikrobiyal Özellikleri Üzerine Modifiye Atmosferde Paketlemenin Etkisi. Sakarya

Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Sakarya.

Ceyhan, Nur, Alıç, Halime (2012). Bağırsak Mikroflorası ve Probiyotikler. Türk

Bilimsel Derlemeler Dergisi 5 (1), 107-113.

Charalampopoulos D.,Wangs D.,Pandiella S.,Webb, C. (2002). Aplication Of Cereal Components İn Functional Foods: A Rewiew. İnternational Journal Of Food

Microbiology, 79(1–2), 131–141

Christiano, Pablo, Carolina, B. Lollo, Moura, Soaresde, Neder, Priscila, Adriano Morato, Cruz, Gomes, De Freitas,Wellington, Cinthia, Castro, Betim, Baú, Nisishima, Luciana, De Assis, Mario, José, F, Faria, Junior, Maróstica, Oliveira, Carlos, Jaime, Amaya-Farfan, Fernandes (2013). Probiotic Yogurt Offers Higher İmmune-Protection Than Probiotic Whey Beverage. Food Research International, 54 (1), 118–124.

Coman, M. M., Verdenelli, M.C., Silvi, S., Cecchini, C. Gabbianelli, R., Amadio, E. Orpianesi, C. And Cresci, A. (2017) Knowledge And Acceptance Of Functıonal Foods: A Prelımınary Study On Influence Of A Synbıotıc Fermented Mılk On Athlete Health. International Journal of Probiotics and Prebiotic, 12(1), 33–42.

Coşkun, Turgay (2005). Fonksiyonel Besinlerin Sağlığımız Üzerine Etkileri.

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. 48: 69–84.

Coşkun, Turgay (2006). Pro-, Pre- ve Sinbiyotikler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Dergisi, 49(2), 128–148.

Coxa, David N., Kosterb, A, Russella, Catherine Georgina (2004). Predicting İntentions To Consume Functional Foods And Supplements To Offset Memory Loss Using An Adaptation Of Protection Motivation Theory. Apettite Journal, 43(1),55– 64.

Cuentas, Ana Maria, Deaton, John, Khan Sonaina, Davidson, John And Ardita, Courtney (2017). The Effect Of Bacillus Subtilis DE111 On The Daily Bowel Movement Profile For People With Occasional Gastrointestinal Irregularity. Journal

Of Probiotics & Health, 5(4), 1-4.

Çakır, İbrahim (2003). Laktobasillus ve Bifidobakterilerde Bazı Probiyotik

Özelliklerinin Belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitütüsü, Doktora

Tezi. Ankara.

Dayısoylu, Kenan (21–23 Mayıs 2008). Fonksiyonel Gıda Güvenliği. Türkiye 10.

Gıda Kongresi, Kahramanmaraş.

Dayısoylu, Kenan Sinan, Gezginç, Yekta, Cingöz, Ali (2014). Fonksiyonel Gıda Mı, Fonksiyonel Bileşen Mi? Gıdalarda Fonksiyonellik, Sütçü İmam Üniversitesi

Gıda Mühendisliği Dergisi, 39(1), 57–627.

De Souza, Oliveira RP, Rodrigues, Florence AC, Perego, P, De Oliveira, MN, Converti, A.(2011). Use Of Lactulose As Prebiotic And İts İnfluence On The Growth, Acidification Profile And Viable Counts Of Different Probiotics İn Fermented Skim Milk. International Journal Of Food Microbiology, 145(1), 22–27.

De Jong N, Ocke MC, Branderhorst HA, Friele R. (2003). Demographic And Lifestyle Characteristics Of Functional Food Consumers And Dietary Supplement Users. British Of Journal Nutrition, 89 (1), 273-281.

De Jong, N.Hoendervangers, C.T.Bleeker, J.K.Ocké M.C.(2004). The Opinion Of Dutch Dietitians About Functional Foods. Journal Of Human Nutrition And

Dietetics, 17(1), 55–62.

Demirci Orel, Fatma, Özdemir, Merve, Demirkılıç, Naz (2017). Tüketim Değerleri; Satın Alma Niyeti ve Satın Alma Davranışı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: Fonksiyonel Gıdalar Üzerine Bir Çalışma. Çukurova Üniversitesi