Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 58. maddesi, 181 sayılı Sağlık Bakanlığının Teşkilatı ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 2. ve 9. maddesi, 5258 sayılı Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Kanun ile 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu’nun 3. maddesine dayanarak vatandaşların sağlığını korumak, hastalıklar daha oluşmadan önlemek için koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında alkol dışı bağımlılık yapıcı maddeler, alkol ve tütün ile mücadele etmek amacıyla merkez ve taşra birimleriyle ülkenin her köşesinde hizmet vermektedir.

Sağlık Bakanlığı I. Basamak Sağlık Hizmetlerinde 387 aile hekimi, 21970 hekim, 16649 hemşire, 25531 ebe, 8934 sağlık memuru, 114 halk sağlığı uzmanı 7258 acil yardım sağlık memuru, 1044 ilk yardım sağlık teknikeri ve 3078 çevre sağlığı teknisyeni hizmet vermektedir.46

4.1.1.1.1. Tütün ve Bağımlılık Yapıcı Maddelerle Mücadele Daire Başkanlığı

Madde ve madde bağımlılığı ile mücadelede daha etkin hizmet verilmesi ve uzmanlaşma sağlanması amacıyla Genel Müdürlük bünyesinde 5 Temmuz 2007 tarihinde Tütün ve Bağımlılık Yapıcı Maddelerle Mücadele Daire Başkanlığı kurulmuştur. Bu Daire Başkanlığında Tütün, Alkol ve Alkol Dışı Madde Bağımlılığı ile Mücadele ve Kontrol Şubeleri yer almaktadır.

Tütün ve Bağımlılık Yapıcı Maddelerle Mücadele Daire Başkanlığı’nın Görevleri:

• Tütün ve bağımlılık yapıcı maddelerin zararları hakkında sağlık çalışanlarının ve toplumun bilinç düzeyini arttırarak tütün ve bağımlılık yapıcı maddelere yönelik arz ve talebin azaltılması yönünde önlem alınması

• İlgili birimler ile işbirliği içerisinde hizmet değerlendirilmesini yapmak, tespit edilen aksaklıkların düzeltilmesini sağlamak ve yeni plan programların hazırlanmasını değerlendirme sonuçlarına göre yapmak

• Tütün ve bağımlılık yapıcı maddelerle mücadele odaklı AR-GE ve proje çalışmaları yapma ve uygulama

• Tütün, tütün ürünleri ve bağımlılık yapıcı maddelerin zararları hakkında sağlık çalışanlarını ve toplumu bilinçlendirmek amacıyla eğitim programları, projeler geliştirmek ve eğitim materyalleri hazırlayarak ilgili tüm tarafların kullanımına sunmak • Tütün ve bağımlılık yapıcı maddelerle mücadele ve kontrol amacıyla ulusal ve

uluslararası kurum ve kuruşlarla işbirliği yapmak

• Görev kapsamına giren konularda mevzuat hazırlamak, uygulamak ve geliştirmek

Alkol Dışı Madde Bağımlılığı ile Mücadele ve Kontrol Şubesinin görevleri:

• Alkol dışında bağımlılığa neden olan maddelerin zararları hakkında sağlık çalışanlarının ve toplumsal bilinç düzeyinin yükseltilerek bu maddelere yönelik arz ve talebin azaltılması yönünde önlemler alınması

• Uçucu madde kullanımının önlenmesi, yerine aynı özellikte sağlığa zararı olmayan maddelerin kullanımının yaygınlaştırılmasının sağlanması için tedbir alınması

• Uluslararası örgüt ve kuruluşlarla alkol dışı madde bağımlılığı mücadelesi ve kontrolü ile ilgili çalışmalarda işbirliği yapmak ve ortak çalışmalar yürütmek

Alkol ile Mücadele ve Kontrol Şubesinin görevleri:

• Alkollü araç kullanarak ehliyetine el konulan sürücülere yönelik düzenlenen SÜDGE (Sürücü Davranışlarını Geliştirme Eğitimi) ile ilgili çalışmaları koordine etmek ve yürütmek

• İlgili kurum ve kuruluşlarla birlikte “Ulusal Alkol Kontrol Programı”nı hazırlamak ve uygulamak

Tütün ve Tütün Ürünleri ile Mücadele ve Kontrol Şubesinin görevleri:

• Tütün ürünlerine olan talep ve arzın azaltılmasına yönelik önlem alınması

• “Tütün Kullanımı ve Ulusal Tütün Kontrol Programı”nın izlenmesi ve değerlendirilmesi

4.1.1.1.2. Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Kronik Durumlar Daire Başkanlığı

Ülkemizde var olan kronik hastalıkların ülke düzeyinde araştırılması, bu hastalıklara ilişkin halkın bilinç düzeyinin arttırılması ve bu hastalıkları oluşturan risk faktörleriyle mücadele amacıyla ve koruyucu sağlık hizmetlerine daha fazla öncelik verilerek halkın sağlık düzeyinin yükseltilmesi, insanların sağlık konusunda bilinç düzeylerinin artması, sağlık açısından riskler belirlenerek hastalıklar oluşmadan gerekli önlemlerin alınması ve böylece hastalıklara bağlı kalıcı sakatlıkların, iş gücü kayıplarının ve sağlık harcamalarının azaltılması, toplumun sağlık ihtiyaçlarına göre sağlık hizmetlerinin yeniden düzenlenmesinin sağlanması amacıyla 18.01.2008 tarihinde “Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Kronik Durumlar Daire Başkanlığı” ve “Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Daire Başkanlığı” kurulmuştur.

Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Kronik Durumlar Daire Başkanlığına Bağlı Şube Müdürlükleri

1. Kalp ve Damar Hastalıkları Şube Müdürlüğü 2. Metabolik Hastalıklar Şube Müdürlüğü 3. Solunum Sistemi Hastalıkları Şube Müdürlüğü 4. Yaşlı Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bulaşıcı olmayan kronik hastalıklarla mücadele yaklaşımı, Sağlık Bakanlığı Stratejik Planı 2009 – 2013 içerisinde, Koruyucu ve Temel Sağlık Hizmetleri başlığı altındaki Stratejik Amaç 1 “Halkımızın sağlığına yönelik tehditleri azaltmak ve sağlığı geliştirmek” hedefleri kapsamında yer almıştır.

Ayrıca ‘Stratejik Amaç 1’in 1.1 sayılı hedefi olan “Sağlığın geliştirilmesi ve sağlıklı hayat programlarına tüm halkımızın erişimini sağlamak” ile yer almış olan sağlığın teşvik edilmesi yaklaşımı için önde gelen çalışma alanları, bulaşıcı olmayan hastalıklara dair ortak risk faktörlerine (tütün, alkol ve madde bağımlılığının azaltılması, obesitenin önlenmesi, fiziksel aktivitenin artırılması) yönelik çalışmalardır.

Halkın sağlık eğitimi faaliyetleri, Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü Halkın Sağlık Bilincini Geliştirme Daire Başkanlığı yürütülmekte iken 17/10/2007 tarihinde görev kapsamı ile Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne devredilmiş olup ve Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Kronik Durumlar Dairesi Başkanlığı tarafından yürütülmektedir.

Halkın sağlık eğitimi faaliyetlerinin amacı bireylerin sağlık bilincini, sağlık tutum ve davranışlarını olumlu yönde etkileyerek sağlıklarını koruyabilir, geliştirebilir, sağlık hizmetlerinden yararlanabilir, sağlık hizmetlerine katkı ve katılımda bulunabilir ve sağlık sorunlarını çözebilir hale getirmektir. Bu nedenle ülke genelinde verimliliğin artırılmasını sağlamak, ortak dil ve eğitim metodolojisi kullanılmasını sağlamak, eğitimlerin izlenebilir ve ölçülebilir bir yapıya kavuşturulmasını sağlamak amacıyla “Eğitimciler İçin Eğitim Rehberleri” oluşturulmuştur. Bu eğitim rehberleri Sağlık ve Sağlığın Korunması, Üreme sağlığı, İlk Yardım, Beslenme, Bulaşıcı Hastalıklar ve Korunma, Çocuk ve Ergen Sağlığı ve Ruh Sağlığı’ndan oluşmaktadır. Ruh Sağlığı rehberinde “Alkol ve Madde Bağımlılığı bölümü bulunmaktadır. İllerde yürütülen halkın sağlık eğitimleri bu rehberler doğrultusunda yürütülmekte olup yürütülen halkın sağlık eğitimi faaliyetleri halkın sağlık eğitimi faaliyet raporları hazırlanmaktadır.

Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Daire Başkanlığına Bağlı Şube Müdürlükleri

1. Epidemiyoloji, Tarama Programları ve Araştırmalar Şubesi 2. Ulusal ve Uluslararası Programlar Koordinasyon Şubesi 3. Sağlık İletişimi Şubesi

Ayrıca Ruh Sağlığı Daire Başkanlığı ile Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklar Daire Başkanlığı Zührevi Hastalıklar Şubesi de madde ve madde bağımlılığı ile mücadele çalışmalarına katkıda bulunmaktadır.

Yukarıda anılan yasal düzenlemelerin yanında diğer ilgili mevzuatla verilen görevler yerine getirilmektedir.

Diğer Kurumlarla İşbirliği Alanları

Temel Sağlık hizmetleri Genel Müdürlüğü, bu alandaki çalışmaların çok kapsamlı ve işbirliği içinde yürütülmesi, kurumların yaptıkları çalışmalardan haberdar olunması ve desteklenmesi, bu alanda kullanılacak eğitim materyallerinin uygunluğunun denetlenmesinin sağlanması; bu alanda anne-baba, eğitimciler, öğrenciler ve mahkumlar gibi toplumun çeşitli kesimlerine yönelik madde bağımlılığı hakkında bilinç düzeyini yükseltici eğitimler verilmesinin sağlanması gibi alanlarda koruyucu hizmetlerin yerine getirilmesi için işbirliği yapar.

Madde Kullanımı Konusunda Ülke İçindeki Koordinasyonda Yeri

Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, tüm vatandaşların sağlığını korumak ve hastalığı oluşmadan önleme anlamında koruyucu hizmetler kapsamında madde ve madde bağımlılığı ile mücadele de halkı bilgilendirme ve bu konuda bilinç düzeyini yükseltme görevi gereği bu alanda yapılacak çalışmalarda yön verici ve destekleyici rolüyle ana birimlerden biridir.