Kenevir ve Türevleri (Esrar)

Esrar, hint kenevirinden elde edilen bir maddedir. 421 çeşit kimyasal içermektedir. Entoksikasyondan sorumlu temel etken maddesi tetrahidrokannabiolün (THC) delta-9 izomeridir. Sarıkız, kuru, ot, joint, derman olarak da halk arasında bilinir. İşleniş biçimine göre marijuana, gubar, ganja gibi farklı isimler alır. Esrar dumanının solunarak kullanımına dair ilk kanıtlar neolitik çağa kadar uzanır.

Alkol ve tütünden sonra tüm dünyada en sık kullanılan madde esrardır. ABD’de tüm yasadışı madde kullanıcılarının %76’sı tarafından esrar kullanılmaktadır. ABD’de esrar kullanımı 1979’da zirve yaparak %14,2’ye ulaşmış, 1992’de %3,4’e gerilemiş, ancak 1995’te tekrar %8,2 gibi yüksek bir orana çıkmıştır. Esrarın giderek yaygınlaşan kullanımı ülkemizde de dikkat çekmektedir. 1995 yılında örneklemi İstanbul’da yaşayan 2845 lise 2. sınıf öğrencisi olan bir çalışmada esrar kullanımının yaşam boyu yaygınlığı %4 olarak saptanmıştır. 2003 yılında 6 ilde yapılan ESPAD çalışmasına göre 16 yaş lise öğrencilerinde kullanım sıklığı %3 olarak saptanmıştır.

Kullananlarda, taşikardi, ağız kuruluğu, konjuktivalarda kızarıklık ve iştah artışı gözlenir. Psikolojik etkileri arasında renk, ses ve zaman algısında (ör. 5-10 dakikalık bir sürenin sanki saatler sürmüş gibi algılanması) değişiklikler, öfori, gevşeme sayılabilir. İnhibisyonun kalkması, konsantrasyon, koordinasyon kaybı ile birlikte sosyal içe çekilme gözlenebilir. Kullanımı takiben panik, korku, kuşku hali ortaya çıkabilir. Duman inhalasyonu yoluyla sürekli kullanımı sonucu akciğerlerde bronşit, kanser oluşum riski sigarayla karşılaştırıldığında 5 kat daha yüksektir. Kronik esrar kullanımı psikomotor yavaşlama, edilgenlik, üretim yapamama, isteksizlik gibi distimik bozuklukla benzerlik gösteren bir tablo oluşturabilir. Paranoid hezeyanlarla karakterize psikotik bir tablo akut kullanım sonrası ortaya çıkabilir. Yüksek dozda alınması halinde toksik deliryum gözlenebilir.

Diğer madde kullanımı bozukluklarında olduğu gibi esrar kullanımının etyolojisinde de ergenler ve genç erişkinlerde gözlenebilen disinhibisyon, heyecan arayışı ve akran baskısının rol oynadığı düşünülmektedir. Özellikle heyecan arayışının belirgin olduğu adölesanlarda esrar kullanan akran varlığı, akranların kullanım yönündeki baskısı esrar bağımlılığı riski açısından göze çarpmaktadır.

Dünyanın hemen hemen tüm coğrafi kesimlerinde yetişebilen kenevir bitkisinden esrar maddesi elde edilmektedir. Kenevir bitkisinin botanikteki adı "CANNABIS SATİVA"dır. Yıllık yetişen bir bitki olup, tarımı yapılmasının yanında doğal olarak da yetişebilir.

a- Yıllık, yalnız bir mevsim yaşar, çiçek açma 14-18 hafta sonra olur. b- Yeşil renklidir, yanarken özel bir kokusu vardır.

c- Çok soğuk bölgeler hariç her yerde yetişir, hasatı eylül ayı civarıdır.

d- Bir metre ile altı metre arasında uzayabilmektedir. Yaprakları palmiye biçimindedir. e- Yaprak kenarları testere gibidir, erkekler polen tozu, dişiler tohum üretir.

Asya kökenli bu bitkinin dünyanın hemen hemen her yerinde ve ikliminde yetişme özelliğine sahip olması, en yaygın olarak kullanılan bir uyuşturucunun (esrar) imalini kolaylaştırır/yaygınlaştırır. Tarihi M.Ö. 3000 yıllarına kadar giden kenevir bitkisinin elyafından halat ve çuval yapılmaktadır.

Günümüzde yasadışı kenevir bitkisi ekimi ve esrar üretim alanlarını belirleyebilmek kolay değildir. Hemen her ülkede, en azından ülkedeki ihtiyacın bir kısmını karşılayabilmek için esrar üretimi yapılmaktadır. Ancak, uluslararası ticari boyutları olan esrar üretimi ele alındığında, ilk etapta yasadışı haşhaş ekim alanları olan Güneydoğu ve Güneybatı Asya Bölgeleri, Afrika’da; Fas, Tunus, Sudan, Avrupa’da; Arnavutluk ve Makedonya akla gelmektedir. Fas`ın Rif Vadisi’ndeki esrar üretiminin, Avrupa esrar piyasasına yöneldiği ve halen bu piyasada önemli bir paya sahip olduğu bilinmektedir.

Ülkemiz, kenevir ekiminde de haşhaşta olduğu gibi geleneksel bir ekicidir. Ülkemizde kenevir ekimi, lisanslı ve kontrollü olarak Tarım ve Köyişleri Bakanlığının gözetiminde gerçekleştirilmekte olup, yalnızca THC içermeyen kenevir bitkisinin ekimine müsaade edilmektedir. Ekim alanları 2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkındaki Kanun ile düzenlenmektedir. Başlıca yasal kenevir ekim bölgelerimiz;

• Kastamonu (Taşköprü), Zonguldak Yöresi: Ülkemizin en yoğun kenevir tarımı yapılan bölgesidir. Bu bölgemizde lif için üretim yapılmaktadır.

• İzmir (Tire-Ödemiş), Burdur Yöresi: Bu bölgemizin İzmir Yöresinde tohum üretimi için kenevir tarımı yapılmaktadır.

• Samsun-Ordu (Fatsa-Ünye) Yöresi: Hem lif hem de tohum üretimi için tarım yapılmaktadır.

• Amasya (Gümüşhacıköy-Merzifon), Çorum, Yozgat Yöresi: Bu bölgede sadece tohum için üretim yapılmaktadır.

1.4.6.1. Esrar

Esrarların elde edildiği bitkiye esrar otu; kendir, kenevir veya kannabis adı verilir. Kenevir bitkisi dişi ve erkek olarak ikiye ayrılır. Esrar dişi kenevirden elde edilir.

Dişi kenevir otunun baş kısmı, dalları ve yapraklarının toplanıp kurutulması ve ufalanıp toz haline getirilmesi bitki (kök) esrar elde edilmiş olur. Dişi kenevir bitkisinin çiçekli tepe kısımlarında reçine denilen koyu bir sıvı vardır ki, keyif verici maddeler özellikle burada bulunur. Bitki esrar yeşil, sarı veya kahverengi halde bulunabilir.

Dişi Hint kenevirinin yaprakları ve çiçeksi uçlarının toplanıp kurutulması ve çeşitli şekillerde preslenmesiyle oluşturulan reçine esrar, bitki esrardan 8-10 kat dala etkilidir. Esrar olarak Ortadoğu, Fas, Pakistan, Batı Afrika, Meksika ve Karibbean bölgelerinde yetiştirilir. Rengi hardal sarısından koyu kahverengiye kadar olan renkler ve genellikle de siyahtır. Sıvı esrar (esrar yağı) tok konsantredir. % 20-60 arası THC içerir. Esrar reçinesinden 3-4 kat daha güçlüdür. Birçok renkte, çoğunlukla da kehribar, koyu yeşil, kahverengi veya siyah renk ve tonlarında bulunur. Esrar genellikle tütüne karıştırılarak sigara şeklinde sarılır ve sigara gibi içilmektedir. Esrar lokum veya reçel içerisine katılarak yenebildiği gibi, alkollü içki veya çok şekerle kahve içine konarak da içilebilmektedir. Ayrıca, büyükçe bir parça esrar mangala atılıp, etrafındakiler yanan esrarın dumanından içlerine çekerek kullanabilmektedirler. Hangi şekilde kullanılırsa kullanılsın etkisi 2- 3 dakika içinde görülür. 10 dakika içinde de en etkili hale gelir ve 2-3 saat etkisini sürdürür. Esrar çok şiddetli bir beyin zehiridir. Bilhassa zekaya etki eder. Bu yüzden de ona zeka zehri adı verilmiştir.