4- Öğrencilerle güçlü bir iletişim kurmak: Öğretmenler ikili olarak güven ve saygıyı
2.1.14. Sınıf Ġçi ĠletiĢim
Sınıfta öğrenci-öğretmen arasındaki iletiĢim birçok faktöre bağlı olarak geliĢir. ĠletiĢim kanallarının etkili bir Ģekilde kullanılması öğretmenin öğrenciyle arasında yaĢanacak olan problemleri önler. Sağlıklı ve güvene dayalı bir iletiĢim ortamının kurulabilmesi, Kısaç‟a (2003) göre; öğretmenin açık ve saydam olma becerisine göre, konuĢma ve aktarma becerilerine göre; yani nazik ve kibar konuĢmasına, göz kontağı kurabilmesine bağlıdır. Öğretmen ben dili ile konuĢarak söylediklerinin sorumluluklarını almalı, kiĢi hakkında değil durum hakkında konuĢmalı, soru sormaktan çok düz cümle kurmalıdır.
Öğretimin etkili olması için, öğretmen sınıf içindeki tüm iletiĢimlere açık olmalıdır. Öğretmen-öğretmen, öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci etkileĢimine olanak sağlanarak iletiĢim geliĢtirilmelidir. Grup tartıĢması, örnek olay incelemesi, problem çözme gibi yöntemlerle öğrencilerin kendi aralarında konuĢup birbirlerinden etkilenmeleri ve birbirlerinden bir Ģeyler öğrenmeleri sağlanmalıdır (Küçükahmet, 2003b). Sınıf içi iletiĢimin geliĢtirilmesi ve açık bir iletiĢim kurulabilmesi için Güçlü’ye (2000) göre; sınıf içinde öğretmen iletişimde bulunmadan önce şu soruları kendisine sorması gerekir:
•
Ġlettiğim mesaj sonunda ne olmasını bekliyorum?•
Çevreme faydalı olma anlamında neyi baĢarmak istiyorum?•
ĠletiĢimle birlikte öğrencilerimin neye inanmasını, ne söylemesini, ne yapmasını bekliyorum?•
Öğrencimde hangi etki oluĢturup, hangi tepkiyi almak istiyorum?Ġletilen mesajla karĢı taraftan ne istenildiğinin açıklanması iletiĢimin açık ve net bir Ģekilde gerçekleĢmesini sağlarken, öğretmen ve öğrenci arasındaki duygusal bağın da güçlenmesine yardımcı olabilir. ĠletiĢimsizlik birçok sorunun ortaya çıkmasına neden olabilir. Sınıf içinde olumlu iletiĢim ortamının ortaya çıkması için karĢı tarafın düĢüncelerine saygı gösterildiği bir iletiĢim ortamının kurulması gerekir. HoĢgörür‟e (2002) göre; öğretmen ve öğrenci iletiĢimi okulun iki önemli öğesidir. Sınıf içinde en yoğun iletiĢim öğrenci ve öğretmen arasında yaĢanmaktadır. Öğrencilerle kurulan iletiĢimin niteliği öğrencinin derse katılım düzeyini belirlemektedir. Olumlu bir iletiĢim ortamı kurulduğunda öğrencilerin olumlu davranıĢları da artar. Öğrencileri ile empatik bir davranıĢ boyutunu yakalayabilen öğretmen bireysel farklılıkları yaĢama Ģansı bulur.
Sınıf içi iletiĢimin çok iyi bir Ģekilde kurulabilmesi için eğitim-öğretim yılı baĢlangıçları çok önemlidir. Bu baĢlangıçların iyi bir Ģekilde yapılması saygı ve hoĢgörü temellerinin de atılabilmesine yardımcı olur. Akınoğlu‟na (2002: 125) göre; “Sınıf, sınıfın dıĢında ve içindeki nesne ve olayların tümünden etkilenir. Sınıfın iliĢki düzeninin amacı; destekleyici iliĢkileri, öğrenci katılımını, morali, konuya ilgiyi, akademik yararlılığı artırmaktır. Sınıfın iliĢki düzeninin kurulmasına ilk günden baĢlanmalıdır. Sınıf düzeni oluĢturmada ilk birkaç gün kritik zamandır.”
Sınıf içi iletiĢim temellerinin iyi bir Ģekilde atılması için ilk günler ne kadar önemliyse, iletiĢimde öğretmenin modelliği de o kadar önemlidir. Sınıf içi iletiĢim öğretmen ve öğrenci arasında kurulabilecek en önemli gönül köprüsüdür. Öğretmen eğer iletiĢim sürecinde bilinçli bir Ģekilde hareket ediyorsa öğrencilerin kiĢisel dünyasında bir yer edinebilir. ĠletiĢimin sağlıklı bir Ģekilde gerçekleĢmesi öğrencinin tutum ve davranıĢlarına da bağlıdır. Korkak, çekingen, kendine güvenmeyen öğrencilerle iletiĢim kurabilmek zordur. Aynı Ģekilde öğrenciyi önemsemeyen, yönetim süreçlerini iyi yürütemeyen, yeteneklerinin farkına varamayan ve yarınlara yetiĢmiĢ kaliteli bireyler bırakmak gibi ideali olmayan öğretmenlerin de sağlıklı bir iletiĢim sürecini gerçekleĢtirmesi zordur.
2.1.14.1 Sınıf Ġçi ĠletiĢimi Etkileyen Faktörler
Sınıf içi iletiĢimin olumlu bir Ģekilde gerçekleĢebilmesi için mesajı veren ve alan kiĢilerin durumu ne kadar önemliyse, fiziki ortamın durumu da o kadar önemlidir. Fiziki ortamda meydana gelen olumsuzluklar iletiĢimin negatif yönde geliĢmesine neden olabilir. Pala‟ya (2006) göre sınıf içi iletiĢimi etkileyen fiziki faktörler:
ĠletiĢimin yer aldığı ortamda oksijensizlik, havasızlık ve yorgunluğa neden olur. ĠletiĢimde dıĢ görünüĢ, bakımlı olma çok önemlidir.
Öğretmenlerin zaman geçtikçe coĢkusuz hale gelmeleri iletiĢimi olumsuz etkiler. Sınıfın yapısı, sıra ve masaların durumu, dıĢarıda olup bitenler iletiĢimi etkiler. Öğretmenin iletiĢim sürecinde açık olması, öğrencilerin birbirleriyle iletiĢim kurmasına izin vermesi, gelecekte öğrencilerin kuracağı iliĢkiler için çok önemlidir.
2.1.14.2. Sınıf Ġçi ĠletiĢimin Engelleri
Öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci arasında gerçekleĢen iletiĢimi engelleyen birçok faktör bulunur. Öğretmen tarafından verilen mesajların doğru algılanması için öğrenci motivasyonunun olması gereklidir. Ortamda iletiĢimi engelleyecek fiziki engellerin bulunması halinde mesajlar ne kadar net olsa da iletiĢim sağlıklı bir Ģekilde gerçekleĢemez. Öğretmen-öğrenci iletiĢimi kadar öğrenci-öğrenci iletiĢiminin boyutu ve
kalitesi sınıftaki iletiĢimin düzeyini belirleyen bir etkendir. Öğrencilerin birbirine karĢı önyargılı olarak yaklaĢması, kültürel ve fiziksel farklılıkları ön plana çıkararak alaya alması, fikirlerine saygılı olmaması da iletiĢimin gerçekleĢmesini engelleyebilir.
HoĢgörür‟e (2002) göre; öğretmenlerin sınıfta etkili iletiĢim kurabilmesinde öğrencileri tanıması, iletiĢim kurma yöntemlerini bilmesi, iletiĢim becerilerini geliĢtirmesi gerekir. ĠletiĢimde plan ve amacın yanlıĢ yapılması, kaynak durumunda olan öğretmenin ses tonunun, diksiyonunun bozuk olması, fiziksel çevredeki olumsuzluklar, bireyin sağlık durumunun iyi olmaması sağlıklı bir iletiĢim yapılabilmesini engeller. ĠletiĢime geçen kiĢilerin psikolojik durumları, birbirleri hakkındaki önyargıları, birbirlerini tanıma düzeyleri de sınıf içi iletiĢimi etkiler. Sınıf içi fiziki faktörlerin yanında, Güçlü‟ye (2000) göre; iletiĢimin amacının tam anlaĢılamaması, fiziksel veya psikolojik rahatsızlıkların olması, fizyolojik ihtiyaçların karĢılanmaması, güven duygusunun yerleĢmemiĢ olması, gelecek hakkında kaygılı olunması, ortak yaĢantı alanlarının sınırlı olması iletiĢimin olumsuz bir Ģekilde gerçekleĢmesine neden olur.