Ana Sınıfı Programı

61–72 aylık çocuklar için ve ilkokul programlarına da temel oluşturmak üzere hazırlanan bu program, çocukların belirlenen hedef ve hedef davranışlara ulaşmasını amaçlamaktadır (MEB, 1994d: 134). Programda içerik, konu başlıkları açısından anaokulu programı ile benzerlik göstermektedir. Ayrıca, bir günlük plan örneği ve çeşitli hedef ve hedef davranışları kazandırıcı nitelikte çeşitli konulara yer veren eğitim durumları da düzenlenmiştir. Yine öğrencilerin gelişimlerini değerlendirmek için bir gözlem kayıt formu kullanılmıştır. Form çocukların gelişim düzeylerine göre iyi, orta ve yetersiz şeklinde değerlendirilmelerine olanak sağlamaktadır. Ayrıca bu programda anaokulu programından faklı olarak çocuğu tanımaya dönük kişisel bilgi formu yer almıştır.

Bu özelliklere rağmen uygulanan 1994 programının da, genel ve özel amaçlar, içerik, öğrenme ve öğretme süreçleri, yöntem ve teknikler, araç–gereçler, ölçme– değerlendirme esasları çerçevesinde günün koşullarına uyma açısından sorunları olduğu gerekçesiyle 2002 yılında yeni bir program çalışmasına başlanmıştır (36–72 Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı, 2002: 1–2, 4, 6). Aşağıda 2002 yılı itibariyle ülke genelinde uygulanan yeni programa ve özelliklerine yer verilmiştir.

4.3.1.3. 2002 Okul Öncesi Eğitim Programı

36–72 aylar arasındaki normal gelişim gösteren çocukların bilişsel, dil, psikomotor, sosyal–duygusal gelişimlerinin desteklenmesi ve özbakım becerilerinin kazandırılmasını esas alan bir programdır. Ayrıca programda, okul öncesi eğitime ilişkin değişik program yaklaşımlarının dikkate alınarak ihtiyaçlara cevap verecek nitelikte yapılandırıldığı belirtilmiştir (36–72 Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı, 2002: 4, 6). TTK’da görüşülerek uygun bulunan program, 2002–2003 eğitim–öğretim yılından itibaren denenip geliştirilmek üzere kabul edilmiş (TTK, 2002) ve kreş programı hariç 1994 yılı programı uygulamadan kaldırılmıştır (MEB, 2002a: 461).

Programda, bu yaştaki çocukların eğitimi için gerekli görülen hedefler ve kazanılması beklenen davranışlar 4 gelişim alanı başlığı altında “psikomotor alan, sosyal–duyuşsal alan, bilişsel alan ve dil alanı, özbakım becerileri” olarak yer almış ve yıllık ve günlük plan örneklerine yer verilmiştir (36–72 Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı, 2002: 10; TÜSİAD, 2005: 95). İçerik ve öğretme–öğrenme sürecine verilen örnek günlük planların içinde yer verilmezken, değerlendirmeye verilen örnek günlük planların içinde yer verilmiştir. Bu değerlendirme, formlar ve gözlemler yoluyla gerçekleştirilmiştir. Ayrıca ailelere her yarıyılda gözlem sonuçlarına dayanarak hazırlanmış en az bir gelişim raporunun verilmesi, gelişim raporlarında gözlem sonuçlarının somut örneklere dayandırılarak iyi, orta, zayıf ya da güzel, katıldı, katılmadı şeklinde karne biçiminde verilmesi kararlaştırılmıştır (36–72 Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı, 2002: 10). 2002 programında yer alan, anaokulu ve ana sınıfı programlarının uygulamasında kullanılan günlük faaliyet örneğini Tablo 6 ve 7’de görmek mümkündür.

Tablo 6

Tam Gün Eğitim Yapan Anaokulu Günlük Faaliyet Örneği

Saatler (08.00 –17.00)

Etkinlikler

08.00 – 08.15 Okula geliş, temizlik ve sağlık kontrolü 08.15 – 09.15 Serbest zaman etkinlikleri

09.15 – 09.30 Toplanma ve kahvaltıya hazırlık 09.30 – 10.00 Kahvaltı

10.00 – 10.15 Toplanma ve temizlik 10.15 – 12.30 Eğitim Durumu/Etkinlikler

(Türkçe Dil/Oyun/Müzik/Sanat/Okuma Yazmaya Hazırlık/Fen ve Doğa/Drama) 12.30 –13.30 Toplanma, öğle yemeği ve temizlik

13.30 – 14.30 Dinlenme/Uyuma

14.30 – 15.30 Eğitim Durumu/Etkinlikler

(Türkçe Dil/Oyun/Müzik/Sanat/Okuma Yazmaya Hazırlık/Fen ve Doğa/Drama) 15.30 –16.00 Kahvaltı

16.00 – 16.45 Eğitim Durumu/Etkinlikler

(Türkçe Dil/Oyun/Müzik/Sanat/Okuma Yazmaya Hazırlık/Fen ve Doğa/Drama) 16.45 – 17.00 Eve gidiş hazırlığı

Tablo 6’da görüldüğü gibi, bu programda 1994 yılı programından farklı olarak; sanat, fen ve doğa etkinliklerine yer verilmiştir. Bu durum, programın çevreyle daha fazla uyumlu olmasını sağlamaya yönelik bir tedbir olarak ve ileride ilköğretimde öğrencilerin derslerine uyumunu ve başarısını kolaylaştıran önemli bir etken olarak yorumlanabilir.

Ayrıca 36–72 Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programında belirtildiği üzere (2002: 56), öğretmenler verilen örneğin dışında çocukların gereksinimleri doğrultusunda farklı faaliyetlere de yer verilebilmektedirler. Ancak çocukların zaman içinde gelişen olayları daha iyi kavrayabilmeleri için okula geliş, kahvaltı, toplanma, temizlik, uyku gibi günlük işlerin çizelgede belirtilen saatlerde yapılması önerilmiştir. Aşağıda programda yer alan günlük faaliyet örneğine yer verilmiştir.

Tablo 7

Yarım Gün Eğitim Yapan Anaokulu ve Ana Sınıfı Günlük Faaliyet Örneği

Saatler

08.00 –12.10

Etkinlikler

08.00 – 08.15 Okula geliş, temizlik ve sağlık kontrolü 08.15 – 09.00 Serbest zaman etkinlikleri

09.00 – 09.15 Toplanma ve hazırlık 09.15 – 09.45 Kuşluk, toplanma ve temizlik 09.45 – 12.00 Eğitim Durumu/Etkinlikler

(Türkçe Dil/Oyun/Müzik/Sanat/Okuma Yazmaya Hazırlık/Fen ve Doğa/Drama) 12.00 –12.10 Eve gidiş hazırlığı

SAATLER (12.45 –17.00)

ETKİNLİKLER

12.45 – 13.00 Okula geliş, temizlik ve sağlık kontrolü 13.00 –13.45 Serbest zaman etkinlikleri

13.45 –14.00 Toplanma ve hazırlık 14.00 – 14.30 Kuşluk, toplanma ve temizlik 14.30 –16.45 Eğitim Durumu/Etkinlikler

(Türkçe Dil/Oyun/Müzik/Sanat/Okuma Yazmaya Hazırlık/Fen ve Doğa/Drama) 16.45 –17.00 Eve gidiş hazırlığı

(36–72 Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı, 2002: 57)

Tablo 7’de görüldüğü gibi yarım gün eğitim yapan anaokulu ve ana sınıfı faaliyetleri tam gün eğitim faaliyetleri ile benzerdir.

2004–2005 yılarında ilköğretim programının değişmesiyle birlikte ve okuma yazmada ses temelli cümle yöntemine geçilmesiyle birlikte okul öncesi eğitim programında da düzenlemelerin yapılmasına karar verilmiş ve 2006 yılında Okul Öncesi Eğitim Programı yenilenmiştir. Bu doğrultuda 2006 yılında Çelik ve Daşcan’ın (2008: 1) da belirttiği gibi, çağdaş program geliştirme, gelişim ve öğrenme kuramları ve toplumun değişen eğitim gereksinimleri ülkenin farklı yerlerinde bulunan faklı gelişim ve yaşam koşuluna sahip çocukların ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yeni bir okul öncesi eğitim programı hazırlanmış (TÜSİAD, 2005: 95) ve uygulamaya koyulmuştur. Aşağıda bu programa ve özelliklerine yer verilmiştir.

4.3.1.4. 2006 Okul Öncesi Eğitim Programı

36–72 Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı, 2006–2007 eğitim öğretim yılından itibaren uygulanmak üzere kabul edilmiş ve 2002 yılı programı uygulamadan kaldırılmıştır (TTK, 2006: sayı 336). Programın; çocuk merkezli olma, yaratıcığı ön plana çıkarma, problem çözme ve oyunu temele alma, esnek olma, aile

katılımını sağlama gibi temel özelliklere de sahip olduğu belirtilmiştir. Ayrıca programda hedef yerine amaç ifadesi, davranışlar yerine kazanımlar ifadesi kullanılmıştır. Kazanım ifadeleri daha önceki programlarda yer alan davranış ifadelerinden de farklılık göstermektedir. Örneğin; davranış olarak; ‘belli bir yükseklikten atlama’ ifadesi kullanılırken, kazanım olarak; ‘belli bir yükseklikten atlar’ ifadesi kullanılmıştır. Bunun yanı sıra kazanım ifadelerine açıklık kazandırmak için altında açıklamalara yer verilmiştir. Yine programda diğer programlardan farklı olarak ilköğretim birinci sınıf programlarının kazandırmayı hedeflediği becerilere temel oluşturacak kazanımlara da yer verilmiştir.

Programda içerik başlığı adı altında ayrı bir bölüm bulunmamaktadır. Bunun yerine; öğretmenlere yönelik bir ifade şekliyle ‘Okul Öncesi Eğitim Kurumlarındaki Eğitim Etkinlikleri İle İlgili Açıklamalar, Okul Öncesi Eğitimde Kalite, Meslek Etiği ve Öğretmen Yeterlikleri, Davranış Yönetimi, Çocuk ve Yaratıcılık, Okul Öncesi Eğitimde Sorumluluk, Çevre Duyarlılığı ve Farklılıklara Saygı Eğitimi, Kaynaştırma Eğitimi’ konularına yer verilmiştir.

Programda, eğitim durumlarına öğrenme süreci başlığı altında değinilmiştir. Bu bölümde diğer programlardan farklı olarak öğretmenden; “öğrenme sürecinin amacı nedir? Çocuklar nasıl daha kolay öğrenir? Çocukların öğrenmesini kolaylaştıracak öğretmen davranışları nelerdir?” sorularına yanıt aramaya dönük bir çaba içerisinde olması gerektiği ve bu sorulara verilen yanıtların etkili öğrenme ortamlarının düzenlenebilmesinin şartları olduğu belirtilmiştir.

Programda değerlendirme diğer programlardan farklı olarak; çocuğun tanınması ve değerlendirilmesi, programın değerlendirilmesi, öğretmenin kendini değerlendirmesi olarak 3 farklı açıdan ele alınmıştır. Çocuğun tanınması ve değerlendirilmesinde; gözlem kayıtları, anekdot kayıtları, gelişim kontrol listeleri ve standart testler, gelişim dosyaları ve gelişim raporlarının, programın değerlendirilmesinde; programın amaçlar, kazanımlar, öğrenme süreci boyutları ele alınarak bunlar arasındaki tutarlılıklar, planlanan ile uygulananlar arasındaki durum, uygulamada ortaya çıkan yeni gereksinimlerin belirlenmesinin dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir. Öğretmenin kendini değerlendirmesi ise, düzenli aralıklarla öz değerlendirmelerin yapılması şeklinde olacağı belirtilmiştir (Okul Öncesi Eğitim Programı–36–72 Aylık Çocuklar İçin, 2006: 89, 92, 97,98).

Okul öncesi eğitimde program denemelerinin en sonuncusu olan 2006 Programı bugün hâlen tüm Türkiye’de uygulanmaktadır. Bu programında, Erken’in (1998: 2098) de belirttiği gibi, değişen ve gelişen çağa ayak uyduracak ferdin ve bölgenin ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte sürekli olarak geliştirilmesi gerekmektedir.

Aşağıda eğitim programları kadar bu programların uygulayıcıları olan öğretmenlerin yetiştirilmesiyle ilgili olarak 1970’ten bu yana meydana gelen durumlara yer verilmiştir.