Bireylerin dini bilgilerini aldıkları yerlerden ve bireylerin dini kimliğinin şekillenmesinde etkili olan bir unsurlardan birisi de eğitim kurumlarıdır.
Her birey, kurulu belli bir toplumsal düzen ve sosyo kültürel ortamda dünyaya gözünü açmaktadır. Dolayısıyla eğitim öğretim yoluyla o kurulu toplumsal düzendeki kültüre, dini inanç ve değerlere, normlara, geleneklere, düşüncelere, tutum ve davranış modellerine vâris olmaktadır.267
Eğitim öğretim kurumları, yani bireyin dini eğitimini nereden almış olduğu önemli görülmektedir. Zira bir toplumun dini hayatının oluşmasında, din adına ortaya konulan öğretiler çok önemlidir. Çünkü insanlar din adına sunulanlar çerçevesinde dini hayatlarını kurmaya ve yaşamaya çalışmaktadırlar. Bu noktada temel belirleyen, sunulan öğretiler olarak ortaya çıkmaktadır.268
Dolayısıyla toplumun dini hayatının oluşmasında bilimsel dini bilgi ve bu bilginin üretildiği ve aktarıldığı merkezlerle, bunun pratik hayatta uygulama alanları ve rehberlik görevi yapanların konumları önemli bir etkiye sahiptir.269
Ülkemizdeki dini hayatın teorik yönü bireylere çeşitli resmi kurumlar aracılığıyla aktarılmaktadır. Bunlar MEB bağlı ilköğretim kurumlarında haftada ikişer saatlik ve orta öğretim kurumlarında ise haftada birer saatlik Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi adıyla dini eğitim dersleri verilmektedir. Ayrıca İmam Hatip okullarında ise daha teferruatlı olarak meslek dersleri adıyla din eğitimi verilmektedir. Ayrıca YÖK’e bağlı bulunan dini yüksek öğretim kurumları vardır ki bu kapsamda İlahiyat Fakülteleri önem kazanmaktadır.
Bu nokta ilahiyat fakültelerinin diğer eğitim kurumlarında farklı bir yönün olduğu belirtilmelidir. Ülkemizde en yüksek seviyede dini eğitim ve öğretimin yapıldığı yerler olan ilahiyat fakültelerinin iki önemli fonksiyonu vardır. Bunlardan birincisi din ve dine ait alanın derinlemesine ve genişliğine incelemek ve araştırmak yani bilimsel bilgi üretmek, ikincisi ise elde edilen bilimsel bilgileri halka ve öğrencilere aktarmaktır.270
Bu başlık altında ele alınması gereken bir başka dini eğitim veren bir diğer kurum ise diyanete bağlı olarak faaliyetlerini yürüten kur’an kursları ve diyanet eğitim merkezleri olmaktadır.
267 Günay, Din Sosyolojisi, s. 424. 268
Akdoğan, “Dini hayat Açısından İlahiyat Fakülteleri ve Diyanet teşkilatının Fonksiyonu”, s. 89.
269 Ag.e., s. 90.
Resmi-sistematik dini öğretim kurumları sayesinde dini toplumsallaşma süreci sağlamlık, yaygınlık ve süreklilik kazanmakta ve bu kurumlar bireylerin dini inanç, tutum ve davranışlarının şekillenmesi ve belli yönlere kanalize edilmesinde önemli roller üstlenmektedir.271
Avrupa ve Amerika da yapılan araştırmalara göre din eğitimi ile dindarlık arasında yakın bir ilişkinin olduğu görülmektedir. Buna göre genel olarak din eğitimi seviyesi yükseldikçe dine karşı ilgi da artmıştır. 272
Yine Günay’ın yapmış olduğu çalışmada da deneklerin dine bağlılıklarının şiddetiyle dini eğitim düzeyleri arasında yakın bir ilişki olduğu görülmektedir. Genellikle dini eğitim düzeyi arttıkça buna paralel olarak dine bağlılığın şiddetinde de bir artma olmaktadır.273
Din eğitiminin bireysel ve toplumsal dini hayat üzerinde etkisi olmakla beraber bireylerin dini eğitimlerini aldıkları kuruma göre de dindarlık düzeylerinin farklılaştığı görülmektedir.
Karaşahin tarafından Gördes’te yapılan araştırmaya göre, imam hatip lisesi, Kur’an kursu ve camiden din eğitimi alanların, dindarlık düzeyleri okullardan din eğitimi alanlara göre daha yüksektir. Aile aracılığıyla dini bilgileri öğrenenlerin dindarlık düzeyleri ise, okullardan din eğitimi alanlardan yüksek, Kur’an kursundan dini öğrenenlerden daha düşüktür.274
Çelik tarafından Konya’da yapılan araştırmaya göre, düzenli eğitim kurumu olarak Kur’an kurslarının Konya’da özellikle çevre semtlerde dini bilgi kaynakları arasında önemli bir yere sahiptir. Özellikle kız çocuklarını okutmama eğiliminde olan ailelerin büyük çoğunluğu, çocuklarını ilköğretim bittikten sonra kendilerine yakın olan Kur’an kurslarına gönderdikleri bilinmektedir.275
Ayrıca devlet okulları yanında yine MEB’e bağlı özel okullar ya da Diyanet’e bağlı özel Kur’an kurslarından da bahsetmek gerekmektedir. Çünkü dini kimliğin inşasında eğitimin rolünün farkına varan çeşitli cemaat ve tarikatlar özel ilköğretim,
271 Günay, Erzurum ve Çevre Köylerinde Dini Hayat, s. 254. 272 Günay, Modern Sanayi Toplumlarında Din II, s. 30-32. 273
Günay, Erzurum ve Çevre Köylerinde Dini Hayat, s. 255-256.
274 Hakkı Karaşahin, Batı Anadolu Kasabasında Dini Hayat, Gördes Örneği, Birleşik Yay., Ankara
2007, s.27.
özel lise, kolej ya da Kur’an kursu açmak gibi bir takım eğitim faaliyetleri ile uğraşmaktadır
Araştırma alanımıza baktığımızda daha fazla imam ihtiyacını karşılamak üzere Türkiye çapında 1951’de açılan 5 İmam hatip okulundan birisi Konya’da açılmıştır. O yıllardan günümüze kadar siyasi iktidarların bu okullara bakış durumuna göre bu okulların gerek kurum sayısı gerekse öğrenci sayısı açısından bazen artıp bazen de eksildiği bilinmekle birlikte öğrenci sayısı artarak devam ettiği bir gerçektir. 2015-2016 eğitim öğretim yılı itibariyle bakıldığında ise İl milli eğitim müdürlüğünden edinilen verilere göre Konya il merkezinde 20 adet imam hatip lisesi, 51 adet de imam hatip ortaokulu bulunduğu bilinmektedir.276
Milli eğitime bağlı, devlete ait lise ve ilköğretim okullarının yanında gerek bazı dini gruplara ait olan gerekse şahıslara ait olan özel okullar da bulunmaktadır. İl milli eğitimden alınan bilgilere göre Konya merkezde 41 adet özel okul faaliyet göstermektedir. Bu okullardan özellikle dini gruplara ait olanlardan ilgili bölümde bahsedilecektir.
Ayrıca diyanet’e bağlı 15 adet erkek Kur’an kursu ve 141 adet de kız Kur’an kursu bulunmaktadır. Yine diyanete bağlı 1 adet din görevlilerinin uzmanlığı için eğitim merkezi bulunmaktadır.
Dinin öğretildiği/üretildiği ve yayıldığı en önemli merkezlerden birisi olarak İlahiyat fakültesinin de Konya’da 1962 yılından beri eğitim öğretim faaliyetlerinde bulunması da önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.