Rahatlık Talebiyle İlgili Mantıkdışı İnançların Yordanmasına İlişkin

Araştırmada mantıkdışı inançların alt boyutlarından olan rahatlık talebinin, anne baba davranışları (duyarlılık, davranışsal denetim, psikolojik kontrol ve özerklik desteği) tarafından yordanıp yordanmadığına bakılmıştır. Regresyon analizi sonucuna göre rahatlık talebi, anne ve baba davranışlarıyla anlamlı bir ilişki vermiştir. Anne baba davranışları rahatlık talebini anlamlı olarak yordamamıştır.

Literatür incelendiğinde olumlu anne baba davranışları içeren davranışlarının (duyarlılık, davranışsal denetim, özerklik desteğiyle ve ilişkili anne baba tutumları) rahatlık talebini yordamasıyla ilgili herhangi bir araştırma sonucuna rastlanılmamıştır.

Duyarlılık (Barber, 1996), anne babanın ergenle yakından ilgilenmesiyle ilgili davranışları içerdiği için, anne babanın davranış veya düşüncelerinden ergenin rahatlıkla ilgili mantıkdışı inanca sahip olma ihtimali olabileceği söylenebilir. Bu mantıkdışı inanç ebeveynin yakın ilgisinden dolayı ergenin yaşamımda hep rahat olmalıyım şeklinde gelişebilir. Güvenli ve sağlıklı sınırlar çizmek anlamlarını içerisinde barındıran davranışsal denetimin aşırı denetlenme şeklinde algılanması sonucu (Karademir, 2016) ergende çok rahat bir yaşamım olmalı, engellenmemeliyim şeklinde rahatlık talebiyle ilgili mantıkdışı inançları gelişebilme ihtimali de vardır. Özerklik desteğinde ise ergenin

özerkliği teşvik edildiği için rahatlık talebi yerine daha mantıklı inançlar geliştirebileceği şeklinde bir yorum yapılabilir. Hem duyarlılık, hem davranışsal denetim hem de özerklik desteğinde yapılan yorumlarda görüldüğü üzere, bu anne baba davranışlarının rahatlık talebini açıklayabileceğiyle ilgili kuramsal bilgi çok azdır ve de bu bilgilerle dolaylı yoldan yorum yapılabilmektedir. Öte yandan mantıkdışı inançlarla ilgili olarak yapılan bu çalışmada, yurt içi ve yurt dışında yapılan çalışmalar bölümlerinde görüldüğü üzere rahatlık talebiyle ilgili mantıkdışı inançlar çok farklı değişkenlerle; ders başarısı, sürekli kaygı, denetim odağı, cinsiyet, sosyal beceri, yaşam doyumu, empati düzeyi, saldırganlık, depresyon gibi ilişkisi olan, etkilenen, yordanan bir değişkendir. Buradan rahatlık talebinin çok farklı değişkenlerle ilişki içerisinde olduğu görülmektedir.

Yapılan bazı araştırma sonuçları da olumlu anne baba davranışları içeren davranışların (duyarlılık, davranışsal denetim, özerklik desteğiyle ve ilişkili anne baba tutumları) rahatlık talebini arttırmadığını kanıtlamıştır. (Bulut, 2016; Coşkun, 2017;

Çivitci, 2006a). Buradan, olumlu anne baba davranışları artarken rahatlık talebinin düştüğünü söyleyebiliriz. Bu araştırma sonuçlarında yordama işlemi olmadığından olumlu anne baba davranışlarının rahatlık talebini yordayabileceğini söylemek aşırı genelleme olup, yanlış çıkarsamalarda bulunmaya neden olabilir.

Sonuç olarak rahatlık talebiyle ilgili mantıkdışı inançların duyarlılık, davranışsal denetim, özerklik desteği tarafından yordanmasıyla ilgili herhangi bir araştırmanın olmadığı, bu konuda kuramsal bilgilerin çok az ve rahatlık talebini yordayan, etkileyen çok fazla değişkenin olduğu görülmüştür. Bunların sonucu olarak rahatlık talebinin olumlu anne baba davranışlar tarafından anlamlı olarak neden yordanmadığı daha iyi anlaşılmış olur.

Araştırmanın diğer bir sonucuna göre psikolojik kontrol, rahatlık talebini anlamlı olarak yordamamıştır. ADDT’ye göre anne baba davranışlarından baskıcı, kısıtlayıcı ve benlik saygısını zedeleyici davranışlar ergenlerde mantıkdışı inançların oluşmasına neden olabilmektedir (Bernard, Ellis ve Terjesen, 2006; Huck, 1967. akt. Joyce, 2006).

Coşkun (2017) ve Çivitci (2006a)’nın yapmış oldukları araştırmalar da psikolojik kontrolle yakından ilişkili olan otoriter anne baba tutumu arttıkça rahatlık talebinin de arttığını kanıtlamıştır. Buna göre anne babası tarafından otoriter, olumsuz davranışlar gösterilen genç, içerisinde bulunduğu ergenlik çağının da etkisi ile daha çok özgür, daha çok rahat olmak istemekte, dolayısıyla rahatlık talebine daha çok sahip olabilmektedir.

51 Araştırmamda da bu sonuç beklenirken, anne ve babadan algılanan psikolojik kontrolün, rahatlık talebini anlamlı yordamadığı bulunmuştur. Bu beklenmeyen sonucun nedeni olarak ergenelerin anne babadan algıladıkları psikolojik kontrolü, içinde yaşadıkları kültürün etkisiyle, normal anne baba davranışı olarak görmeleri şeklinde yorumda bulunulabilinir. Kuzgun (1972), geleneksel toplumlarda anne babanın yapmış olduğu baskı veya otoriter tutumun aile bireyleri tarafından normal olarak karşılandığını belirtmektedir. Bunun sonucunda ergenden mutlak itaat ve boyun eğme davranışları oluşmaktadır (Akt. Coşkun, 2017). Sezer (2010), da baskı ve otoriteyle yetişen ergenlerin benlik saygısında düşüklük olduğu ve bağımsız kişilik gelişiminin engellendiğini belirtmektedir. Bu sonuçlara göre psikolojik kontrolün ergenin rahatlık talebiyle ilgili mantıkdışı inançlarını anlamlı yordamaması anlaşılabilir durum olabilir.

Çünkü ergenler anne ve babaya tam itaat etmiş olabileceğinden hayat koşullarının daha rahat, istemiş olduğu şeylerin hemen yerine gelmesiyle ilgili rahatlık talebine dayalı mantıkdışı inanç yerine anne babanın onayını almaya, onların düşündüğü şekilde düşünmeye dayalı bir inanç içerisine girmiş olabilirler. Zaten anne babanın, otoritenin onayını alma, onların istemiş olduğu şekilde davranma veya başarılı olma, başarılı olmaya dayalı mantıkdışı inançlar kapsamına girmektedir (Çivitci, 2006c). Buradan araştırma sonuçlarından başarı talebini özerklik desteğinin negatif ve psikolojik kontrolün pozitif anlamlı yordaması ile rahatlık talebini psikolojik kontrolün anlamlı olarak yordamamasının birbirleriyle uyumlu sonuçlar olduğunu söyleyebiliriz. Bunun yanında anne baba tutumlarından otoriter tutumun ergenlerin rahatlık talebiyle ilgili mantıkdışı arttırdığını gösteren araştırma sonuçları da vardır (Bulut, 2016; Çivitci, 2006a). Buna göre anne babadan görülen psikolojik kontrol, çocuğun içinde bulunduğu ergenlik döneminde önde gelen duygu olan özgür olmayla çeliştiği için ergenin daha rahat olma, engellenmemeyle ilgili mantıkdışı inançlarının olabileceği söylenebilir.

Sonuç olarak rahatlık talebiyle ilgili mantıkdışı inançları etkileyen anne baba tutumlarındaki farklı sonuçlar ergenin içinde bulunduğu toplum yapısı, ergenin içerisinde bulunduğu gelişim dönemi, anne baba davranışlarının ergen tarafından algılanma şekli ve anne babanın davranış tarzlarından kaynaklandığından düşünülebilir.

4.2.5. Saygı Talebiyle İlgili Mantıkdışı İnançların Yordanmasına İlişkin Bulguların