Protestan Mezhebini Diğer Mezheplerden Ayıran Doktrinler

Türkiye' de genel olarak ' Mesh inanlıları' ya da ' Müjdeciler ' olarak tanınırlar. Hıristiyan dünyasında ise, Evanjelik Hıristiyanlar ' adıyla bilinen gruptur.Tek otorite olarak Kitab-ı Mukaddes' i dinde otorite kabul eden bütün Protestanların Evanjelik yani İncil’ci olmalarına karşın; Protestanlar içerisinden bir grup kendilerini ' Evanjelik Hıristiyan ' olarak yansıtırlar.

XVIII. Yüzyılda kurulmuş olan Evanjelik Hıristiyanların kurucuları ; John Wesley ve George Whitefiel' dir.Uluslar arası boyutta örgütlenmeleri ve tek çatı altına toplanmaya başlamaları yıl, 1846 yılıdır ve bu yıl aynı zamanda örgütlerine ' Evangelicial Alliance ' adını verdikleri yıldır. Bu ad ve bu çatı altında günümüzde uluslar arası boyutta misyonerlik faaliyetlerini gösteren gruplar arasında , Baptistler , Presbiteryenler ve Methodistler' i örnek gösterebiliriz.

2 1 6 Geniş bilgi içn bkz. Wickwire, Daniel, Yahudi, Hıristiyan ve İslam Kaynaklarına Göre Kutsal Kitabın

Evangeliklerin temel inancı “kurtulaşa İsa’ya inanmakla erişilir.” İnancıdır.217

Yani ibadet ve çalışmayla kurtuluşa erişilmez. Evanjeliklerin, dokuz ilkede birleşir ve bu ilkeler doğrultusunda çalışmalarını sürdürürler.

* Kitab- ı Mukaddes İlahi vahiydir ve dinde tek otoritedir. Hıristiyanlar için

Kitab- ı Mukaddes yeterlidir.218

* Herkesin hakkı olan okumak Kitab- ı Mukaddes için geçerlidir ve okuyanlar onu rahatlıkla anlayabilirler.

* Üç şahıstan meydana gelen Tanrı, tektir. * İnsanlık asli günahla kirlenmiştir.

* Tanrı'nın oğlu kendini günahkarlar için kurban etmiştir. O insan bedeninde yer yüz

ne inmiş bir kurtarıcı, bir kraldır.

* İsa Mesih ' e iman, günahkarların arınması için tek başına yeterlidir. * Kutsal Ruh, günahkarların tövbe etmesi ve kutsanması için çalışır.

* Ruh , ölümsüzdür. İnsanlar bedenle dinleneceklerdir. İnsanları İsa Mesih yargılayacak ve onlar hakkında O hükmü verecektir.

* Hıristiyan toplumun oluşumu ilahidir.Tanrı, Hıristiyan topluluğu oluşturmuş, onların başlarına önderler koymuştur. Aynı şekilde vaftiz ve komünyonnun oluşumu da ilahidir.

Katolik Hıristiyanlık'ın din anlayışı ile Protestan Hıristiyanlık'ın din anlayışı hakkında şöyle bir karşılaştırma yapacak olursak, Protestanlık'ın, geleneksel (Katolik) Hıristiyan yaşamında nasıl bir köklü ve etkili bir sarsıntı meydana getirdiğini daha açık ve net bir şekilde anlamış oluruz. Katolik bir dindar Hıristiyan, içerisinde aşkın olanla kendi arasında birçok kanaldan bağ kurulan; Kilise âyinleri, azizlerin aracılığı, tabiat- üstünün mucizelerle durmadan püskürmesi gibi görünenle görünmeyen arasında geniş bir varlık sürekliliğinin bulunduğu bir dünyada yaşar. Protestan Hıristiyan bir dindar ise, bu aracıların çoğunu ortadan kaldırmıştır. Berger'in yerinde deyimiyle Protestanlık

2 1 7 Masdûsî, a.g.e., s. 180. 2 1 8 Tümer, Dinler Tarihi, s. 302.

aşkın bir Tanrı'nın korkunç yüceliğini (tenzih/soyutlamacılık) vurgulamak isterken ulûhiyet dünyasını soyup soğana çevirmiştir. Dolayısıyla Hıristiyan dünyada Protestan söylem, sekülerizmin önündeki setleri bir bir açma ameliyesi görmüştür.15 Bu yönüyle Protestanlık, sekülerleşme tarihi açısından bir başlangıç, bir milad sayılabilir.16 Çünkü bütün tarihi ve epistemolojik materyaller doğrudan Protestanlık ile sekülerleşme arasında çok yakın bir ilişki ağının mevcut olduğunu kanıtlamaktadır. Eğer Protestanlık adı verilen dinî hareket sekülerleşmenin doğuşuna rahimlik görevi yapmıştır, şeklinde bir tez ileri sürülürse, bunda yadırganacak bir şey olmamalıdır. Çünkü Protestanlık ibadete ilişkin aygıtları olabildiğince asgari düzeye çekmiş, adeta ibadeti, meslek ahlâkı ile sınırlandırmış/dondurmuştur. İnsan, rûhânî dünyasını zenginleştiren ritüellerden tecrit edilmiştir.219

Protestanlık Papa otoritesini reddetmek amacıyla kurulmuştur.220 Bunun için

Papa’nın Kitab-ı Mukaddes tefsiri konusunda son otorite olmasını, dinin Katolik gelenekten öğrenilebileceğini, Katoliklerin elinde bulundurdukları kutsal figürlerin kutsallığını, kurtuluş için insanı Katolik kiliseye bağımlı hale getiren ibadetleri

reddederler.221 Protestanlığın kendini anlatan diğer mezheplerden farklığını vurgulayan

5 sloganı vardır.

Sola gratia : Kurtuluş Tanrının hediyesidir. Kazanılmaz. Kişi yaptıklarıyla kurtulmaya layık hale gelmez. Kurtulacak olanlar Tanrı tarafından seçilmişlerdir. Onun Lütfüdür. Kişinin bunda hiçbir müdahalesi yoktur.

Sola fide : Kurtuluş yalnızca imanladır. Yapılan iyi işlerin sonucu değildir. İman eden kişinin iyilik yapması şart değildir. Yalnızca iman onu kurtarır. İsa’ya iman etmiş olmak kurtulmak için yeterlidir.

Sola scriptura : Yalnızca İncil’in içindekiler delil olarak alınılır. Ne Hıristiyan gelenekleri, ne konsül kararları ne de papalığın söyledikleri kuraldır. Yalnızca ve Tek İncil vahiy kaynakladır ve kural koymaya yetkilidir.

Solus Christus : Yüceltilmesi gereken ve dua edilmeye layık tek ve yegane kişi tanrıdır ve Mesihtir. Meryem , Azizler, Rahipler yüce değildir. Onlara dua edilmez.

Soli Deo gloria Yüceltilmeye layık tek varlık Tanrıdır. Papalık, azizler yada başka kurumlar değerli değildir.

2 1 9 Altıntaş, Ramazan, Özgürlükçü Teoloji: "Protestanlık", Köprü Dergisi, Kış, 2006, 93. Sayı, s. 45 2 2 0 Masdûsî, a.g.e., s. 181.

Protestanları diğer Hıristiyan mezheplerinden ayıran temel doktrinler şunlardır; 1. Dinî konularda başvurulacak tek kaynak İncil'dir; konsil kararları ve Kilise dogmaları değildir. İncil'i yorumlamak ise Kilise'nin tekelinde olmayıp bunu akıl bâliğ olan, yani ergenlik çağına ulaşan ve okuyabilen herkes yapabilir. Bu amaçla Luther, o güne kadar Almanca çevirisi bulunmayan İncil'i Latince'den Almancaya çevirmiştir.

2. Tanrı'nın ruhaniyetinde herkes eşittir. Bu nedenle lâikle ruhban arasında hiçbir fark ve ruhbanın laiğe üstünlüğü yoktur. Lâikler, papazlık yapabilecekleri gibi, râhipler de evlenebilirler.

3. Kilisede hiyerarşi olamaz. Papanın ve piskoposların Hıristiyanlara hizmetten başka bir varlık sebebi yoktur.

4. Ayrı bir Kilise hukuku olamaz. Hıristiyanlık'ta cemaat bir hukuk kişisi değil, ancak bir inananlar topluluğudur.

5. Cemaat papaz olarak kimi seçerse bu görevi ve kutsama (vaftiz gibi kutsal görevler) işini o yapar.

6. Ruhanî İmparatorluğunda Tanrı bizzat hüküm sürer. Bu nedenle günahları ancak o bağışlayabilir. Tanrı dışında kimsenin, papa ya da piskoposun böyle bir yetkisi yoktur.

7. Dünyevî iktidar Tanrı tarafından verilmiştir. Bu sebeple "dünyevî iktidar sahibi", Tanrı'nın görevlisidir. Bu sıfatla o kötüleri cezalandırmak, dindarları korumak ve Hıristiyanlık öğretisinin benimsetilmesini denetlemekle görevlidir. Devlete zorlayıcı güç bu nedenle, günahlara engel olması için verilmiştir.

8. Yeryüzündeki tek otorite "dünyevî iktidar"dır. Papanın dünyevî hiçbir yetkisi yoktur ve İmparatora üstün değildir. Ancak dünyevî iktidar da rûhânî hususlarda yasa

koyamaz.222

2 2 2 Yazıcıoğlu, Hulusi, Bir Din Politikası Laiklik, İstanbul, 1993, s. 107-108; Hocaoğlu, Durmuş,

İKİNCİ BÖLÜM