Programa Dayalı Tanılama

Bu yaklaşım ile önce eğitim programları geliştirilir, daha sonra bu programların özelliklerine uygun yeteneği olan öğrenciler tanılanır. Programa dayalı tanılamada yukarıda ele alınan yöntemlerden her üçü de kullanılabilir. Bu tür tanılama sürecinde daha çok alana özgü yetenekleri ölçen psikometrik araçlar kullanılmalıdır. Eğitim programının özelliklerine uygun yeteneği olan üstün zekâlı öğrencilerin tanılanması, programın içeriği ile öğrencilerin yetenek profilleri arasında iyi bir uyum yaratabilir. Bu uyum, hem programın başarı şansını hem de öğrencilerin programdan en üst düzeyde yararlanma olasılıklarını artırır. Diğer yandan, programa dayalı tanılama yaklaşımının daha ekonomik olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü bu yaklaşım ile hedef kitle doğrudan tanılanabilmekte ve tanılamadan sonra ek ölçümlere gerek kalmamaktadır. Son yıllarda Türkiye’de eğitim programlarında yapılan çoğu yetenek eğilimli değişiklikler de programa dayalı tanılama yaklaşımının kullanımını destekler niteliktedir (Sak, 2014).

Ülkemizde programa dayalı tanılama yapan kurumlara Anadolu Üniversitesi Üstün Zekâlıların Eğitimi Anabilim Dalı Başkanlığının uygulamakta olduğu Üstün Yetenekliler Eğitim Programı ÜYEP’i ve Türk Eğitim Vakfı İnanç Türkeş Özel Lisesi (TEVİTÖL)’ü örnek gösterebiliriz.

ÜYEP Üstün Yetenekliler Eğitim Programları, üstün yetenekli öğrencilere örgün eğitimlerine ek olarak bireysel farklılıklarına uygun ve bilimsel temellere dayanan destekleyici eğitim etkinlikleri sunmayı amaçlamaktadır. Anadolu Üniversitesi ve TÜBİTAK desteğiyle Anadolu Üniversitesi Üstün Zekâlıların Eğitimi Anabilim Dalı Başkanlığı tarafından 2007 yılında kurulmuş bir program olan ÜYEP, kapsam olarak Türkiye’deki ilk ve tek program olma özelliğini taşımaktadır. Programın genel amacı, üstün yetenekli öğrencileri tanılamak; bu öğrencilerin entelektüel potansiyellerini en üst düzeye taşımalarına yardımcı olacak farklılaştırılmış eğitim ve rehberlik hizmetleri sunmak ve bu yeteneklerini pozitif

yönlerde kullanmalarına yardımcı olmaktır. Böylelikle üstün yetenekli öğrencilere sadece iyi eğitim vermenin ötesinde genç üstün potansiyelleri başarılı yetişkinlere dönüştürmek hedeflenmektedir (ÜYEP, 2015).

Programda, üstün yetenekli öğrencilere matematik ve fen bilimleri ağırlıklı zenginleştirme ve hızlandırma karışımı eğitim verilmektedir. ÜYEP tanılama modeli dört özgün özellikten oluşmaktadır:

1. Örnekleme dayalı tanılama; zekâ gelişiminde çevrenin etkisi göz önüne alınarak örnekleme dayalı tanılama modeli kullanılmakta, diğer bir ifade ile üstün yetenekli öğrenciler yaşadıkları bölge içindeki öğrenciler arasından seçilmektedir.

2. Doğal seleksiyon-uyumsal ayıklanma; öğrencilerin yetenekleri olan ve ilgi duydukları alana yönelecekleri noktasından hareketle, özellikle matematik ve fen alanında kendilerini geliştirmeye istekli öğrencilerin programa başvuruları kabul edilmekte, bu durum doğal seleksiyon olarak isimlendirilmektedir. Uyumsal ayıklama ise programa kabul edilseler bile zihinsel, motivasyonel ya da ilgi olarak yanlış öğrenme ortamı seçen öğrencilerin programı kendi istekleri ile bırakması ya da bırakmaması yönünde tavsiyede bulunulmasıdır. 3. Yeteneğin alana özgü ölçümü; programda matematik ve fen bilimlerinde

gelişme ve öğrenmeye ağırlık verilmesi nedeni ile tanılamada bu alanlara özgü yetenek ve bilimsel yaratıcılık testleri kullanılmaktadır.

4. Çoklu ölçüt kullanımı; programda matematik ve fen alanında hızlandırma ve zenginleştirme uygulandığı için tanılamada kullanılan ölçütler de bu doğrultuda seçilmekte, Matematiksel Yetenek Testi, Bilimsel Üretkenlik Testi ve matematik ve fen bilgisi derslerinin ortalama başarıları ölçüt olarak alınmaktadır. Matematiksel Yetenek Testi toplam puana %70, Bilimsel Üretkenlik Testi %25, matematik ve fen bilgisi başarı notu ortalaması ise %5 etki etmektedir (Tarhan ve Kılıç, 2014).

TEVİTÖL Türk Eğitim Vakfı İnanç Türkeş Özel Lisesi, ülkemizdeki üstün zekâ ve özel yetenekli çocuklara, ihtiyaç duydukları özel eğitimi lise düzeyindeki yaş grubuna, karma ve yatılı olarak veren tek kurumdur. 1993 yılında, Sezai Türkeş tarafından kurulmuştur. 2001 yılından bu yana, okul eğitim-öğretim etkinliklerini Türk Eğitim Vakfı bünyesinde sürdürmektedir. TEVİTÖL’de tüm öğrenciler, yatılı,

burslu ve kısmi burslu olarak eğitim-öğretim görmektedir. Her yıl özel değerlendirme sınavı ile seçilen öğrenciler, Türk ve yabancı öğretmenlerin rehberliğinde eğitim ve öğretimlerini sürdürmektedirler. Okulda Milli Eğitim Bakanlığı programının yanı sıra Uluslararası Bakalorya Programı da uygulanmaktadır. Aile bireylerinin (anne, baba, çocuklar) kişi başına yıllık geliri 11,000 TL ya da altında olanlar tam burslu, diğer adaylar ise kısmi burslu statüde ve kontenjanda değerlendirilmektedir. TEVİTÖL öğrenci ön kayıt-ön kabul (başvuru) şartı; İlköğretim okullarının 8. sınıflarında öğrenim görmekte olup, 6. ve 7. sınıf Türkçe, Matematik ve Fen Bilgisi derslerinin her birinin yılsonu notunun en az 80 (seksen) olması (TEVİTÖL, 2015).

Türk Eğitim Vakfı İnanç Türkeş Özel Lisesi (TEVİTÖL)’de üç aşamalı bir süreçle öğrenci kabul edilmektedir.

Birinci aşamada ön kabul- ön kayıt şartlarını sağlayan ve aileleri tarafından aday gösterilen öğrencilerin ‘Prograsif Matrisler Grup Testi’ uygulaması,

İkinci aşamada ise WISC-R ölçeği ile bireysel incelemeye alınması,

Üçüncü aşamada bir haftalık eğitim kampında çocukların fen bilimleri, matematik, dil sanatları, resim ve müzik alanlarında performans değerlendirmesine tabi tutulmasıdır. Bir hafta süren performans değerlendirmesinde öğrencilerin kişisel ve psikolojik durumları danışman öğretmenler tarafından gözlemlenmektedir. Bu gözlemde öğrencilerin fiziksel, zihinsel ve duygusal sağlığı; yetenek, ilgi, beceri ve başarıları; benlik kavramı, etkili iletişim, sorumluluk, etkili karar verme, liderlik, problem çözme, öğrenme stili alt alanları incelenmektedir. Kampın sonunda uzman öğretmenler, branşlara yönelik belirledikleri kriterlerle, gözlem sonuçlarını değerlendirmektedirler(TBMM,2012).

Şekil 1. Üstün Zekâlı Öğrencilerin Tanılama Yaklaşımları ve Yöntemleri (Sak, 2014) TANILAMA

Programa dayalı Bireye dayalı

Norm tabanlı Norm tabanlı Örneklem

tabanlı

Ölçüt tabanlı Örneklem

tabanlı Ölçüt tabanlı Bireylerin farklı zihinsel

kapasitelerini ölçmeye yönelik araçlar kullanılır

Bireyin zihinsel özelliklerine uygun eğitim

programları geliştirilir Programın özelliğine göre

tanılama araçları kullanılır

Programın özelliğine uygun üstün yetenekli öğrenci seçilir Yalnızca standardize araçlarda üstün zekâ eşik sınırını aşanlar programa kabul edilirler Başvuran öğrenciler arasında en yetenekli olanlar programın kontenjanlarına göre kabul edilirler

Tanılama araçlarında belirli bir performans düzeyini aşanlar programa kabul edilirler Yalnızca standardize araçlarda üstün zekâ eşik sınırını aşanlar programa kabul edilirler Başvuran öğrenciler arasında en yetenekli olanlar programın kontenjanlarına göre kabul edilirler

Tanılama araçlarında belirli bir performans düzeyini aşanlar programa kabul edilirler