ÖDP’nin kuruluşunda hazırlanan program, bir birlik projesi programı ve rejim krizi odaklı dönemin ürünüydü. Programdaki bazı talepler devre dışı kalmıştı (OHAL’in kaldırılması vb.). Programın dili ve içeriği o dönemin Türkiye ve dünya konjonktürü üzerinden hazırlanmıştı. 28 Şubat süreciyle birlikte Türkiye’nin yeni bir döneme girmesi, 1999 ekonomik krizinin ekonomide yeni yapılanmalara neden olması, neoliberalizmin etkisini güçlendirmeye başlaması, dünyada “11 Eylül saldırısı” sonrası yeni bir dönemin başlangıcı olması gibi unsurlar94 ÖDP’nin programını yenilemesini gerekli kılıyordu.
30 Ocak 2005 tarihinde gerçekleştirilen IV. Büyük Kongre’de, programın yenilenmesi üzerinde durulmuştur. Çalışma raporunda kapitalist küreselleşmenin karşısında eleştiri ve muhalefetin, bütünlüklü bir düzen eleştirisi ve muhalefeti üzerine oturtulması gerektiği belirtilmiş; bu muhalefetin de özgürlükçü bir sosyalizm programı etrafında geliştirilmesi gerekliliğinden bahsedilmiştir. Aynı zamanda bu sosyalizm anlayışı giderek gelişen alternatif küreselleşme hareketlerinin en geniş taleplerini kapsayan bir içerikle zenginleştirilmelidir talebi de yer almaktadır.95
IV. Kongre kararlarında programın güncellenmesi ve gerekli olan tüzük değişikliklerinin yapılması amacıyla bir yıl içinde Program ve Tüzük Kurultayı’nı toplamak üzere gerekli çalışmaları yapmak için ÖDP, parti meclisini görevlendirir96 ifadesine yer verilmiştir. ÖDP Parti Meclisi tarafından oluşturulan program komisyonu bir metin hazırlayarak bunu tartışmaya açmıştır. ÖDP, 8-9 Nisan 2006 tarihinde gerçekleştirdiği Program ve Tüzük Kongresi’nde yeni programını kabul etmiştir.
ÖDP programını yenilerken 10 yıllık deneyimlerinden, bu süreçte neoliberalizme karşı yükselen karşı dalganın temsilcilerinin ürettiği düşünsel zenginlikten, Dünya Sosyal Forumu, Avrupa Sosyal Forumu’nun yürüttüğü tartışmalardan ve üyesi olduğu Avrupa Anti-kapitalist Partiler Topluluğu’nun Anti
94 Hayri Kozanoğlu, “Yeni Bir Dönem İçin Yeni Bir Program!”, Röp. Barış Alp Özden, Gelecek,
Sayı: 31, Nisan 2006, s.24. ; Alper Taş, “Program Tartışmamıza Genel Bir Bakış”, Gelecek, Sayı: 28, Ocak 2006, s.47.
95 “IV. Kongre Çalışma Raporu”, ÖDP Belgeler 1, Mavi Yayıncılık, İstanbul, 2006, s. 545. 96 “IV. Büyük Kongre Kararları”, ÖDP Belgeler 1, Mavi Yayıncılık, İstanbul, 2006, s. 559.
Kapitalist Manifestosu ile gözlemci üyesi olduğu Avrupa Sol Partisi’nin manifestosu ve tüzüğünden de faydalanmıştır.
Yeni programda özgürlükçü sosyalizm bir başlık olarak ele alınmış, bu düşünce yapısının ruhu tüm başlıklara ve taleplere yansıtılmıştır. Özgürlükçü sosyalizmi ifade eden kavramlar (özgürlük, dayanışma, eşitlik, enternasyonalizm, özyönetim, demokratik planlama, ekoloji, feminizm, anti militarizm vb.)97 daha net olarak ele alınmış, ne anlama geldikleri açıklanmıştır. Bu başlık altında dayanışma konusunda ilk programda dayanışmayı oluşturan kesimleri işçiler, aydınlar, köylüler, kamu çalışanlarıyla sınırlı tutarken yeni programda üretim sürecine emeğiyle katılmış, katılacak olan emeklileri, işsizleri, şehir ve kır yoksullarını, topraksızları, evsizleri de kapsayacak şekilde toplumsal dayanışma şeklinde yorumlamıştır. Yeni programda her bireye geçmişte ve şu anda üretim sürecine yaptığı katkıya bakılmaksızın kayıtsız şartsız “yurttaşlık hakkı” adı altında bir miktar para ödenmesini savunur.98
“Dünyayı Da Değiştirebiliriz…” başlığı altında kapitalizmin yarattığı etkilerin dışında “Küresel Adalet” ya da “Alternatif Bir Küreselleşme” adıyla neoliberalizme karşı oluşan direnişe ve o direnişin örneklerine de yer vermektedir. Bunun dışında emperyalizm kavramı incelenerek bugünün şartlarında klasik emperyalizmin günümüzün emperyalizmini tam olarak açıklayamadığı da belirtilmiştir.
Programın dili, geçen süre zarfında sol ideolojinin geliştirdiği terminoloji düzeyinde geliştirilmiştir. Neoliberalizm, kamusal alan, toplumsal cinsiyet, yerinden yönetim, pozitif ayrımcılık, doğrudan demokrasi gibi kavramlar programa girmiştir.
Programda “Neo liberalizm tahrip ediyor” başlığı altında neoliberalizmin, piyasayı toplumsal ve politik kontrolün dışına taşımayı hedeflediğinin altı çiziliyor. Bu tasarımda devletin işlevinin de yerel ekonomileri dünya ekonomisinin gereklerine uyarlamak yönünde değiştiği belirtiliyor. Neoliberalizm, iktisat ve siyaseti iki farklı alan olarak değerlendirip ekonomiyi toplumsal ihtiyaçlardan, insanların sorunlarından bağımsız, kendini düzenleyen piyasanın sinyallerine göre şekillenen
97 Bu kavramlar “Özgürlükçü Sosyalizm” başlığı altında açıklandığı için tekrar ayrıntıya girilmemiştir. 98 Program ve Tüzük, s. 16. (9 Nisan 2006’da kabul edilen program ve tüzük); “Program Tartışmasına
bir özerk alan olarak tanımlıyor.99 Program, neoliberalizmden en fazla zarar gören kesimleri, karşı mücadele olarak kapitalist küreselleşmeye direnişin başlıca unsurları olarak görmektedir.
Küresel adalet mücadelesinde, özgürlükçü sosyalizmin demokratik planlama kısmında, “Herkese iş! Emekçiye daha fazla hak!” başlığında, sınırsız din ve vicdan özgürlüğünde kamusal alanın önemi ve demokratikleştirilmesi üzerinde durulmaktadır. Bu kavram demokratik planlama kavramıyla içselleştirilmektedir.
Avrupa Birliği bir başlık altında ele alınırken Türkiye’nin AB’ye üyeliği konusu her iki taraf içinde değerlendiriliyor. Türkiye’nin bu süreçte iki kampa ayrılma eğiliminde olduğu belirtilmektedir. Bir yanda neoliberal, kapitalist küreselleşme savunucusu kanat; öte yanda ise statükocu, devletçi, şovenist kanat.100 Yapılması gerekenin toplumsal muhalefet güçlerinin bu kampların dışında kalarak, politik hatlarını eşitlik, özgürlük değerlerine sahip çıkarak, anti-emperyalist siyaseti ve enternasyonalist dayanışmayı birleştiren bir çizgi üzerinden yürütmeleri gerektiği belirtiliyor. Yani Avrupa’yı “Emeğin Avrupası”, “Sosyal Avrupa” şeklinde değiştirmek hedeflenirken AB ile müzakere sürecinde bu çizgi destekleniyor.
Programda milliyetçilik konusunda batının demokrasi, insan hakları gibi kavramları sahiplendiği bu kavramları kendine özgü göstererek “öteki”leştirdiği kesimleri (Müslümanlar vb.) toplumdan tecrit etme, kendi siyasi eylemlerini sıradan vatandaş tepkisi olarak sunmadaki deneyimi eleştirilmiştir. Türkiye’de de milliyetçi- ırkçı hareketlerin tıpkı Avrupa’daki izdüşümleri gibi ekonomik adaletsizliklerin yarattığı toplumsal gerilimlerden kültür temelli bir çatışma için yararlanma gayretinde olduğu belirtiliyor.101
Programda, Kıbrıs ve Kürt sorunlarına isim verilerek atıfta bulunuluyor. Programda, bu sorunlara geçerli durum üzerinden değil, uzun vadeli bir bakış içeren birlikte yaşama, çok kültürlülük, barış ve hoşgörüyü hâkim kılma üzerinden yer verilmiştir.
Mücadele ekseni ve eylem planı bölümünde talepler başlıklar altında zenginleştirilmiş, yeni talepler de yeni başlıklar olarak yer almıştır. Yeni başlıklar şu
99 Program ve Tüzük, Basım yeri ve tarihi belirtilmemiştir, s. 8. (9 Nisan 2006’da kabul edilen
program ve tüzük)
100 A.g.e. , s. 24. 101 A.g.e. , s. 22.
şekildedir: “Emeğin Avrupası!”, “Kürt Sorununda Demokratik ve Barışçı Çözüm”, “Parasız, Nitelikli, Kamusal Eğitim”, “Herkese Sağlıklı Bir Yaşam, Parasız Sağlık Hakkı!”, “Herkese Sosyal Güvenlik Hakkı!”, “Tarımda Tahribata Son!”, “Katılımcı Bir Yerel Yönetim!”, “Emeklilik Yaşamın En Huzurlu Çağı Olmalı!”, “Engellilere Daha Çok Özen ve Hak!”, “Göçmenlere Eşit Haklar!”, “Çocuk Haklarıyla Çocuktur!”102