R. A. Hakan USLU
Adıyaman University, Faculty of Economics and Administrative Sciences, Department of Economics
Faiz ekonomideki aktif ve pasif tüm işletmeleri de olumsuz etkiler. Şöyle ki; yatırım ortaklığında sermayeyi ortaya koyan kişi sermayesine karşılık alacağı faiz oranını belirleyip üretime katılmayıp atıl vaziyette kalır. İşletmenin başarılı olup olmaması çok önemli değildir. Hâlbuki faiz kavramı olmadan tüm yatı- rımcıların işletmede aktif olarak çalışması, ülke kaynaklarındaki atıl kapasiteyi azaltır, hem işletmelerin hem de ülke ekonomisi- nin daha da hızlı kalkınmasını sağlar. Faiz toplumda endişe ve mental depresyonun yaygınlaşmasında ve dolayısıyla bireylerin çalışma hayatlarındaki verimliliğinin düşmesinde de etkili bir rol oynar. Endişe ve depresyon uzun dönemde çalışanların hem fiziksel sağlıklarını hem de verimliliklerini artan bir şekilde bozar. Kafaları sürekli meşgul eden kazançlarının büyük bir kısmının kredilere gideceği düşüncesi insanların işlerine olan ilgisizliğine ve isteksizliğine yol açar. Dolayısıyla bireysel ve kurumsal verimliliği olumsuz etkiler.
Faizlerdeki dalgalanmalar aynı zamanda ekonomik konjonk- türde ani ve belirsiz değişim ve dalgalanmalara da neden olur. Dolayısıyla yatırımlar bu dalgalanmalardan olumsuz etkilenir.
Interest also influences negatively all businesses being active or passive. Namely, the one, providing the fund in the co-funding, remains inactive after determining the interest rate that s/he will obtain in return for her/his fund. Whereas, working actively of all the investors in business decreases the inactive capacity and causes the national economy to develop more quickly. Interest plays an important role on becoming widespread of anxiety and mental depression in the community and accordingly on the decrease of productivity in individuals’ working lives. Anxiety and depression derange increasingly both the physical health and the productivity of workers. The thought of paying a great amount of the income to the credits keeps workers’ minds busy all the time and this leads to lack of interest and unwillingness for their occupation. Accordingly, it influences negatively the individual and corporate productivity.
Waving in interests causes sudden and uncertain change and waving in economic conjuncture. Therefore, investments are negatively affected by this waving. High interest rates cause a great uncertainty in the investment market. And consequently, investors cannot make sound and reliable decisions over the long term. Interests adversely affect the external borrowing of developing economies in particular. It causes the borrowed country to intervene in the borrowing country’s economy and its already inadequate resources to be used to repay loan interests. All these negativities arising from interest will disappear in an interest free economy. So, how does an interest free economy function? How should the model be in an interest free economy? The main problem of today’s developing economies is the lack of the money that circulates goods and services in the market or its gradual withdrawal from the market. What needs to be done is that the government should keep as much money as production capacity of society and ensure exchange of goods. We should answer these two questions to clarify the issue: Why is the amount of money in circulation in the market so important? Why does the money in circulation decrease in the market? And what does this decrease cause?
Since human needs cover thousands of different goods and services in our era, it is not possible to exchange hands between producers of the society with the exchange method and the system becomes blocked. This congestion opens up with the tool called money. Manufacturers sell the excess of their products to other producers who need them in the society and obtain money the medium of change and purchase the commodities that they cannot produce. This operation collapses if there is not enough money in the market. The economic value of the amount of money in circulation is also vital. We shall to explain this with a simple example. Let us imagine a society composed of four individuals. Each individual produces a different product in this society. One of them produces four potatoes, the other four textile products, another one four iron-steel products and
Yüksek faiz oranları yatırım piyasasında çok büyük bir belirsizliğe neden olur. Bunun sonucu ise yatırımcıların uzun vadede yerinde ve güvenilir kararlar alamamasına yol açar. Faizler özellikle gelişmekte olan ekonomilerin dış borçlanmalarını da olumsuz etkiler. Borçlanılan ülkenin borç alan ülke ekonomisine müdahale etmesine, zaten yetersiz olan öz kaynaklarının kredi faizlerini ödemek için kullanılmasına neden olur. Faizsiz bir ekonomide faizden kaynaklanan bütün bu olumsuzluklar ortadan kalkmış olacaktır. Peki, faizsiz bir ekonomi nasıl işler? Faizsiz bir ekonomik model nasıl olmalıdır?
Günümüz gelişmekte olan ekonomilerin esas sorunu piyasada mal ve hizmet dolaşımını sağlayan paranın yeteri miktarda bulunmaması veya sonradan bir şekilde piyasadan yavaş ya- vaş çekilmesidir. Yapılması gereken devletin toplumun üretim kapasitesi kadar parayı piyasada hazır bulundurup üretilen malların el değiştirmesini sağlamasıdır. Konuya açıklık getirmek şu iki soruyu cevaplamalıyız: Neden piyasada dolaşımdaki para miktarı bu kadar önemlidir? Piyasada dolaşımda olan para neden azalır ve bu azalış nelere sebep olur?
Çağımızda insan ihtiyaçları binlerce farklı mal ve hizmeti kap- sadığı için değiş tokuş yöntemiyle toplumdaki üretimin ihtiyaç sahipleri arasında el değişimi yapılamaz ve sistem tıkanır. Bu tıkanıklık para denilen araç ile açılır. Üreticiler kendi ürettikleri ürünlerin fazlasını toplumda ihtiyacı olan diğer üreticilere satarak değişim aracı parayı elde eder ve kendi üretemedikleri ürünleri satın alırlar. Piyasada yeterince para yoksa bu işleyiş bozulur. Dolaşımdaki para miktarının ekonomideki önemi de hayatiyet arz eder. Basit bir örnekle bunu izah etmeye çalışalım. Dört bireyden oluşan bir toplum tasavvur edelim. Bu toplumda her birey farklı bir ürün üretiyor olsun. Bunlardan biri dört adet pa- tates, diğeri dört tekstil ürünü, bir diğeri dört demir-çelik ürünü, sonuncusu da dört adet ayakkabı üretiyor. Her bir üretici üret- tiği ürünün yalnızca birini tüketip kalanını piyasada satıyor ve kazandığı parayla da üretemediği diğer ürünleri satın alıyor. Piyasada toplam 12 adet ürün üretildi ve ihtiyaç fazlası satılması gereken 8 adet ürün kaldı. Her bir ürünün fiyatının 1 lira olduğunu varsayarsak piyasada dolaşımda 8 liranın olması lazım ki ihti- yaç fazlası 8 ürün piyasada satılabilsin ve üretimi devam etsin. Eğer piyasada yeterli para bulunmazsa, diyelim ki dolaşımda 6 lira varsa 2 liranın karşılığı olan üretim satılmayacak ve gele- cek sefer bu satılamayan ürün üretilmeyecektir. Yani piyasada yeterli miktar para olmaması üretimin kısılmasına, ekonominin küçülmesine ve işsizliğin ortaya çıkmasına neden olur. Burada bahsettiğimiz “yeterli miktar para” devletin, ülkenin insan gücü, yatırım ve üretim kapasitesi gibi faktörlerine paralel olarak para basıp piyasaya sürmesiyle olur. (Devlet, memur ve işçisine hizmet ürettikleri ya da bizzat üretim yaptıkları için maaş vermek, ya da üretim yapan çiftçi kobiler vs. gibi müteşebbislere faizsiz kredi vermek gibi yöntemlerle piyasaya para sürer.) Dolaşımdaki para azaldığında üretilen ürünlerin bir kısmı satılmayacak, satılmayan ürün miktarı kadar üretim kısılacak, üretimdeki daralmadan do-
the last four shoes. Each producer consumes only one product and sells the rest on the market and buys other products, which s/he cannot produce, with the money s/he earns. A total of 12 products have been produced in the market and there are 8 surplus products, which need to be sold, left. Assuming that the price of each product is 1 lira, there must be 8 lira in circulation in the market so that 8 surplus products could be sold and production would continue. If there is not enough money in the market; assume that there is 6 lira in the circulation, production equivalent to 2 lira will not be sold, and these unsold products will not be produced next time. In a word, the lack of money in the market causes production to be shortened, the economy to shrink and the unemployment to appear. What we mention as “enough currency” is realized that government issues money and releases it to market in line with such factors as man power of society as well as capacity of investment and production. (Government releases money to market in order to give salary to officers and workers as they serve or make production or to help entrepreneurs such as farmers and SMEs in return for their production) When money in circulation decreases, some
layı işçi çıkarılacaktır. İşsiz birey para kazanamadığı için tüketim yapamayacak ve dolayısıyla üretilen ürünlerin bir kısmı da bu yüzden satılamayıp üretici tekrar üretimini kısmak ve tekrar işçi çıkarmak zorunda kalacaktır. Bu zincirleme kısır döngü devam ettiğinde üretim ve dolayısıyla istihdam azala azala ekonomi çökmek zorunda kalacaktır. Bunun sebebi üretilen ürünlerin satılamaması, yani piyasada dolaşımda olan paranın azalma eğilimi göstermesidir.
Peki, dolaşımdaki para neden azalır? Bu azalışın birinci nedeni insanların daha sonra harcamak için biriktirdikleri tasarruflar, ikinci ve ekonominin işleyişini bozan asıl nedeni ise faizlerdir. Faiz birikim sahiplerinin birikimlerini durduğu yerde daha da arttırmak için banka denilen kurumlara verip belirli bir süre so- nunda birikimlerini fazlasıyla (faiziyle) alması anlamına gelir. Bankalar ise aldıkları bu birikimleri daha yüksek faiz ile (geri ödeme oranları ile) ihtiyaç sahiplerine dağıtır. Örneğin 1000 lirası olan biri satın alma gücünü yani parasını bir sene sonunda 1100 lira almak şartıyla bankaya verir. Bankada bu 1000 lirayı bir sene sonunda 1200 lira olarak almak şartıyla ihtiyaç sahibine verir. Burada banka da birikim sahibi de herhangi bir üretim (katma değer) yapmadan 100 er lira kazanmış olacaktır. Dikkat edilirse burada birikim sahibi aslında herhangi bir kazanç elde etmemiştir. Çünkü 1000 lira alıp 1200 lira ödeyecek olan üretici 200 liralık faizin maliyetini ürettiği ürüne yansıtacaktır. Bu da enflasyonun en yaygın sebebi olan faize bağlı suni maliyet artışlı enflasyona neden olacaktır. Yani üretici bir yıl önce 100 liraya sattığı ürünü bir yıl sonra 120 liraya satacaktır. Birikim sahibi de bir yıl önce 1000 lirasıyla 10 tane alabileceği bu üründen bir yıl sonra 9 tane alabilecektir. Faiz, yani birikim sahibinin kendisinden dolayı nominal olarak artmış gibi görünen birikimleri aslında satın alma gücü yani reel olarak azalmıştır. Eğer birikim sahipleri birikimlerini bankaya vermese bankada bunu başkalarına vere- meyecek. Bankanın yani faizin olmadığı bir ekonomide birikim sahipleri tasarruflarını kar zarar ortaklığı (mudaraba) içerisinde üretime yönlendirerek kazancını artırabilecektir. Devlet yastık altı edilerek dolaşımdan çıkan para miktarını da göz önünde bulundurup, nüfus artışı ve üretim artışına paralel olarak para basıp bu parayı belirli şartlar dâhilinde başta çiftçi ve kobiler olmak üzere faizsiz kredilerle dolaşıma sokacaktır. Bu faizsiz kredilerle üretici yeni yatırımlar yaparak üretimi dolayısıyla is- tihdamı artıracaktır. Alınan kredi faizsiz olduğundan üreticinin maliyeti artmayıp, ürünün fiyatı da değişmeyecek dolayısıyla da enflasyon olmayacaktır. Örneklerden de anlaşılacağı üzere aslında faizin ortaya çıkmasına neden olan unsurun enflasyon olduğu görüşü yanlıştır. Yukarıda açıkladığımız üzere enflasyonun kaynağı ve nedeni faizdir. Yukarıda işleyişini anlattığımız faizsiz bir ekonomide üretim ve dolayısıyla istihdam artar ve sürekli büyüme gerçekleşebilir.
of the products will not be sold; production will be reduced by the amount of unsold products, workers will be removed due to the contraction in production. Since the unemployed individual cannot earn money, s/he will not be able to consume and there- fore some of the products will not be sold, and the manufacturer will have to cut back on production and remove workers again. When this chain of vicious cycles continues, production and therefore employment will remain small and the economy will have to collapse. The reason for this is that the inability to sell products, in other words, the money in circulation in the market tends to decrease.
So, why does the money in circulation decrease? The first reason of this decrease is the savings which people save to spend later, the second and the main reason that breaks the operation of economy is interests. Interest means when a saving holder de- posits savings in an institution called bank in order to increase the sum and take it with a return (interest). On the other hand, banks distribute these savings to the needy with higher interest rates (with repayment rates). For example, a person who has got 1000 liras gives his/her purchasing power to the bank on condition that s/he will get it back as 1100 liras at the end of a year. And the bank gives this 1000 lira to the needy with the condition that it receives 1200 liras at the end of a year. Both the saver and the bank will have earned 100 liras each without any production (added value). If we pay attention, we can see that the saver does not actually earn any money here. Because, the producer who will get 1000 liras and repay as 1200 liras will reflect the cost of the interest of 200 liras to the product it produces. This will lead to artificial incremental cost inflation with interest which is the most common reason of inflation. So, the producer will sell the product to 120 liras which s/he has sold to 100 liras a year ago. Accordingly, the saver can get 9 from this product which s/he could get 10 with 1000 liras a year ago. Interest, that is, the savings which seem to have increased nominally due to the savers themselves, has in fact decreased in terms of purchasing power which is real. If the savers do not give their savings to the bank, the bank will not be able to give it to anyone else, either. The savers will be able to increase their earnings by directing their savings to the production in profit-sharing partnership (community of interest) in an economy where there is no bank, that is, interest. Consid- ering the sum of money out of circulation as mattress saving, government issues money according to population increase and production increase and releases it to circulation as interest-free loans for farmers and SMEs under certain circumstances. The producer will increase production and therefore employment by making new investments with such interest-free loans. Since the loan, which has been received, is interest free, the cost of the manufacturer will not increase and the price of the product will not change and therefore there will be no inflation. As it is understood from the examples, the view that the factor causing
interest to appear is inflation is wrong. As we explained above, the source and cause of inflation is interest. Production and therefore employment can increase and a continuous growth can take place in an interest free economy as we tell about how it functions above.
References:
M. A. Mannan. İslam’da Sermaye Teorisi ve Faizsiz bir Ekonomi Olanağı. www.islamekonomisi.org
Arif, M., A. Hussain and M. Azeem. (2012). Riba Free Economy Model. International Journal of Humanities and Social Sciences. v:2 no:2. Commission for İslamization of Economy (1997). Report on Elimination of Riba from Economy, Governement of Pakistan.
Khurshid, Ahmad (1995). Elimination of Riba: Concept and Problems. Institute of Policy Studies. Islamabad Pakistan.
Chapra, M.U. (2000). Interest: Enemy of Justice and Economic Stabilitiy. Tarjumanul Quran February 2000.
The Economist. November 1996.
Doğan, Mehmet (1999). Batılılaşma İhaneti. İz Publishing.
Özdenören, Rasim (2001). Yeni Dünya Düzeninin Sefaleti. İz Publishing. Kaynakça:
M. A. Mannan. İslam’da Sermaye Teorisi ve Faizsiz bir Ekonomi Olanağı. www.islamekonomisi.org
Arif, M., A. Hussain and M. Azeem. (2012). Riba Free Economy Model. International Journal of Humanities and Social Sciences. v:2 no:2. Commission for İslamization of Economy (1997). Report on Elimination of Riba from Economy, Governement of Pakistan.
Khurshid, Ahmad (1995). Elimination of Riba: Concept and Problems. Institute of Policy Studies. Islamabad Pakistan.
Chapra, M.U. (2000). Interest: Enemy of Justice and Economic Stabilitiy. Tarjumanul Quran February 2000.
The Economist. November 1996.
Doğan, Mehmet (1999). Batılılaşma İhaneti. İz Yayınları.
Özdenören, Rasim (2001). Yeni Dünya Düzeninin Sefaleti. İz Yayınları.