(s.a.s.) şöyle buyurmuştur: “Hiç kimse, kendi emeği ile kazandığın- dan daha hayırlı bir şey yemedi. Allah’ın Nebisi Davut kendi ka- zandığından yerdi.” (Buharî, II, s. 57) Hz. Peygamber bu hadisle meşru kazanç yollarına işaret ettiği gibi ticaretin esasını oluşturan kendi emeğiyle kazanmanın tarihsel kökenine de işaret etmiştir. Hz. Peygamber (s.a.s.) başka bir hadisi şeriflerinde güvenilir tüc- carın üstün mevkiine dikkati çekerek şöyle buyurmuştur: “Sadık, güvenilir, Müslüman tüccar kıyamet günü şehitlerle birliktedir.” (Suyutî, Câmiu’s-Sağîr, Beyrut 2006, II, s. 46.)
Ülkelerin kalkınma ve ilerlemesinde ticarî ahlâkın önemi büyüktür. Söz gelimi, Osmanlı Devleti’nin kuvvet ve kudretine ihtişam ka- zandıran yalnız ordusu değil, tüccarlar arasındaki itimat, karşılıklı sevgi saygı, aralarındaki bağlılık, ahlâk ve fazilet, karşılıklı hizmet duygusuydu. İnsanlar yalnız yasalarla ve maddî yatırımlarla hedeflenen sosyal adaletin tahakkukuna yeterli katkıda bulun- mayacaklarından, ahlaki müeyyidelerle; cimrilikten, müsriflik- ten, zengin fakir ayırımından, dünya metaına aşırı bağlılıktan sakındırılmıştır. Kişiye hayatının ekonomik, sosyal, siyasal, ilmî ve diğer bütün boyutlarında ahlaki davranması tavsiye edilmiştir. İslâm dini ticaret hayatında her türlü belirsizlik, aldatma ve hi- leyi yasaklamakta; akitlerin, sözleşmelerin, hukukî tasarrufların geçerliliği için kâmil bir irade hürriyetini ve tasarruflarla ilgili olarak tam şeffaflığı esas almaktadır. Bu kaideyle ilgili olarak Hz. Peygamber’den (s.a.s) şöyle bir hadis rivayet edilmiştir: “Abdullah b. Ömer’den: Bir adam Hz. Peygamber’e alışverişte aldatıldı- ğını zikretti. Bunun üzerine Hz. Peygamber adama şöyle dedi:’ Alışveriş yaptığın zaman; ‘Aldatma yok’ de dedi.
”(Malik b. Enes, Muvatta’, Beyrut, 1997, c. II, s. 218)
Muhammad (saw) said, “No one has ever used anything better than what he has earned through his labour. David, a Prophet of God, would use what he has earned himself” (Buharî, II, s. 57). Prophet Muhammad has pointed out to the legitimate ways of earning with this hadith and also to the historical origin of earning with your own efforts which constitutes the basis of trade. Prophet Muhammad (saw) remarked on the superior position of trustworthy merchants in another hadith and said, “A faithful and reliable Muslim merchant will be with the martyrs on the day of resurrection” (Suyutî, Câmiu’s-Sağîr, Beirut 2006, II, p. 46.) Commercial morality is important for the development and progress of the countries. For example, it was not only the army that gave the Ottoman Empire the splendour of strength and might, but also trust, mutual love and respect, commitment, morality and virtue and mutual cross servicing among the mer- chants. Since people will not make sufficient contributions to the justice of social justice, which is targeted by law and material investments, people are abstained from stinginess, lavishness, the discrimination of the rich and overdependence on earthly pos- sessions with moral sanctions. People are suggested to behave in an ethical manner in the economic, social, political, scientific and all other dimensions of their personal lives. Islam forbids any kind of uncertainty, cheating and deception in business life. It bases the validity of legal dispositions on a full transparency of freedom of will and manners. Prophet Muhammad (saw) said the following with regard to this subject, “A story from Abdullah B. Omar: A man told Prophet Muhammad that he was deceived while shopping. Then Prophet Muhammad said to the man,
Ticarî hayatın önemli ahlaki prensiplerinden birisi de ölçü ve tartının tam olmasıdır. Kur’an’da hem ölçme ve tartmanın tam yapılması, hem de ölçü aletlerinin güvenilir olması istenmekte- dir. “Ölçtüğünüz zaman tastamam ölçün ve doğru terazi ile tartın. Bu hem daha iyidir hem de neticesi bakımından daha güzeldir.” (İsra, 17/35), “Ölçüyü adaletle tutun ve eksik tartmayın.” (Rahman. 55/9), “Ölçü ve tartıyı adaletle yapın.” (Enam, 6/152) mealindeki ayetlerde ölçü ve tartıyla ilgili genel ve evrensel ilkeler vaaz edilmiştir.
İbn Abbas’tan (68/687) gelen bir rivayete göre ölçen ve tartan- lara yönelik olarak Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmuştur: “Siz bu iki önemli işin başına getirildiniz, sizden önceki milletler bundan dolayı da helak oldular.” (Tirmizî, Buyû 9) Yine konuyla ilgili olarak Hz. Peygamber (s.a.s.) Hz. Osman’a hitaben “Bir şey sattığında tart, bir şey aldığında tarttır.” (Buharî, Buyû’ 51) şeklinde buyurmuştur.
Ölçü ve tartı sayesinde piyasaya sürülen malın miktarı bilinir. Ayrıca ticaretle uğraşanlar gerçek manada elde ettiği karın miktarını bilebilme imkânına kavuşur. Tüketici ise tüketimini eko- nomik seviyesine göre belirler. Netice itibariyle hem üretici hem tüketici açısından ölçü ve tartının düzgün yapılması bir bereket meydana getirir.
Kur’an’nın “müdâyene ayeti” olarak bilinen bir ayetle kâğıt ve kalemin nadir bulunduğu bir dönemde medenî toplumların henüz ulaştığı bir seviyeye işaret etmesi dikkate değerdir. Yaklaşık olarak bin dört yüz yıl önce borçlanmanın esaslarını ayrıntılı bir şekilde düzenleyen ayet şu şekildedir:
“Ey iman edenler!
Belirli bir vâdeye kadar birbirinize borçlandığınız zaman onu kaydedin. Aranızda doğrulukla tanınmış bir kâtip
borcu yazsın….” (Bakara, 2/282)
Ayette borçlanmanın ne şekilde yapılacağı bildirilerek günümüz noter kurumunun tarihi kökenine işaret edilmiştir.
İslamiyet’in bir diğer ahlaki prensibi darlık içinde olan borçluya borcunu ödemesi için süre tanınması ve mümkünse borçlunun ibrâ edilmesidir. Yüce Allah bir ayette şöyle buyurur: “Eğer borçlu darlık içindeyse ona eli genişleyinceye kadar süre vermek vardır. Bilirseniz, borcu bağışlamanız sizin için daha hayırlıdır.” (Bakara, 2/280) Bununla birlikte ödeme gücü olduğu hâlde, borcunu vadesinde ödemeyen kimsenin ediminin ifasını geciktirmesi zu- lüm olarak kabul edilmiştir. “Borcunu ödeme imkânı olan bir kimsenin borcunu ertelemesi bir zulümdür.” (Buharî, Havale, 1,2) şeklinde rivayet edilen hadis-i şerif, Kur’ân’da borçlu lehine
“When you shop, tell the shopkeeper, ‘Do not deceive me,””(Malik b. Enes, Muvatta ‘, Beirut, 1997, c. II, p. 218)
One of the important ethical principles of business life is the precise measurement and scale. In the Quran, it is desired that both measurement and weighing should be done properly and that the measuring instruments should be reliable. The general and universal principles are mentioned in the following verses: “Measure properly and measure with proper scales. This is both better and more well-favoured for the scaling” (Isra, 17/35), “Hold the scales with justice, and do not mismeasure it.” (Rahman, 55/9) and “Measure justly” (Enam, 6/152).
According to Ibn Abbas (68/687), Prophet Muhammad (saw) said the following about those who measure, “You have been given the task to do these two important works, and the previ- ous nations before you were also destroyed because of them” (Tirmizî, Buyû 9). Prophet Muhammad (saw) also said, “When you sell something, measure it when you buy something, have it measure.” (Bukharî, Buyû ‘51).
The quantity of the goods on the market is known because of the measuring. In addition, traders have the opportunity to know the real amount of profit they have achieved in real ma- neuvers. The consumer determines his consumption according to his economic level. As a result, measuring justly will bring a blessing for both producers and consumers.
It is noteworthy that the Quran pointed to a level that civilized societies have just reached at a time when paper and pen are rarely found in a verse known as the “müdâyene verse”. The verse, which regulated the principles of borrowing about 1400 years ago in detail, is as follows,
“O believers! Write it down when you owe each other up to a certain date. Let a scribe who is well-known for being
trustworthy write the amount of loan down.” (Bakara, 2/282)
Another moral principle of Islam is granting time for the debtor to pay his debt when he is in dire straits and acquitting the debt, if possible.
The Almighty God said the following in a verse, “If the borrower is in dire straits, you have to give him time until he has money. If you know this, it is better for you to not take the debt. “(Ba- kara, 2/282) It was said that if a person, who has the ability to pay, delays to pay his debt on time, it would be considered as persecution. The hadith, which reads, “It is considered a per- secution if a person, who has the ability to pay, delays to pay
görülen durumun istismarını önleyecek bir hükmü ortaya koyarak borçlunun ve alacaklının hakları arasındaki dengeyi sağlamıştır. İslâm hukuku, ödeme imkânı olmayan borçluya süre tanınma- sını ve eğer mümkünse borçlunun ibrâ edilmesini sağlayarak, borçlunun borç sarmalına düşüp mali açıdan tamamen kötü duruma düşmesini engellemiştir. Günümüz ekonomi sistemlerinin Kur’ân’ın vaz ettiği bu ilkeden alması gereken birtakım dersler vardır: Borçlunun ödeme güçlüğü olmadığı durumlarda borçlu sadece malıyla sorumlu olduğu gerçeği göz ardı edilmemeli ve borçlu hapis cezasına tâbi tutulmamalıdır. Borcunu ödemesi için borçlu, kısır bir döngü olan ve borçlunun malî durumunu çökerten faizli kredi alma yoluna itilmemelidir.
İslâm dininde meşru sınırlar içerisinde kalmak şartıyla sözleşme- lerin gereğinin yerine getirilmesinin istenmesi temel bir prensiptir. Akitlerin ve verilen sözlerin gereğinin yerine getirilmesiyle ilgili “Ey iman edenler! Yaptığınız sözleşme hükümlerini yerine getirin. ” “Verdiğiniz sözü yerine getirin, çünkü verilen söz, sorumluluğu gerektirir. ” (İsrâ, 17/34) mealindeki ayetten sözleşmelerin gere- ğinin yerine getirmenin dinî bir vecibe olduğu anlaşılmaktadır. İslâm’da ticaret ahlâkına uymayan bazı alış veriş türleri yasak- lanmıştır. İslam’ın yasakladığı alışveriş çeşitleriyle ilgili olarak şöyle bir hadis rivayet edilmiştir: “Abdullah b. Ömer’den rivayet olunduğuna göre Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: ‘Biriniz, bi- rinizin alış-verişi üzerine alış veriş yapmasın. Siz, telaku’r-rükbanın (mal getiren tüccar) satılık eşyayı da pazara getirinceye kadar (yolda) karşılamayınız. (Ebû Dâvud, Buyû’ 17) Keza İslâm’ın yasakladığı satış çeşitlerinin bir diğeri de müşteri kızıştırma (neceş) olayıdır. Ebû Hureyre’nin “müşteri kızıştırmayın” ve İbn Ömer’in: “Rasulullah (s.a.s.), müşteri kızıştırmayı nehyetti.” (Buharî, Buyû
his debt on time” (Buharî, Havale, 1,2), presents a provision in the Quran that would prevent the exploitation of the situation in favour of the debtor and equilibrated the rights of debtors and debtees. Islamic law allows the debtors, who do not have enough money to make the payment, to have more time and even to let go of their debts, if possible, in order to prevent the debtor from falling into the debt spiral and becoming in a bad situation financially. There are a number of lessons that economic systems today should take from this principle in the Quran: The fact that the borrower is solely responsible for the property when the borrower is not able to pay the debt should not be ignored and the borrower should not be face imprisonment. The borrower should not be made to get interest loan, which is a vicious cycle
and worsens the financial situation, in order to pay his debt, It is a fundamental principle to demand the fulfilment of the requirements of the contracts, provided that they remain within the legitimate boundaries of Islam. Concerning the fulfilment of the requirements of the contracts and promises, It is understood from the verses “O believers! Fulfil the contractual provisions you have made.” and “Fulfil your promise because the promise given requires responsibility.” (İsrâ, 17/34) that it is a religious obligation to fulfil the requirements of agreements.
Some types of shopping that do not conform to trade ethics are forbidden in Islam. There is a hadith regarding the types of shopping that Islam has forbidden, “According to Abdullah b. Ömer. Prophet Muhammad (saw) said, ‘One of you should not do shopping over another one’s shopping. You shall not welcome the merchant who brings merchandise on the road until he also brings the goods to the market. (Ebû Dâvud, Buyû’ 17) Another
60) şeklindeki rivayetleri Hz. Peygamber’in (s.a.s.) müşteri kızış- tırmayı yasakladığını açık bir şekilde göstermektedir. Aynı şekilde İslâm karaborsacılığı yasaklamış, stokçuluk yapan karaborsacı Hz. Peygamber (s.a.v.) tarafından şu şekilde zemmedilmiştir: “Karaborsacı ne kötü kuldur! Fiyatların düştüğünü öğrenince üzülür, yükseldiğini duyarsa sevinir. ” (Tecrid-i Sarih, VI, 549) Yine bir diğer bir hadis-i şerifte karaborsacının durumu şu şekilde anlatılmıştır: “Bir gıda maddesini 40 gece depolayıp (ihtiyaç varken) saklayan Allah’tan uzaklaşmış, Allah da onu kendisin- den uzaklaştırmıştır. ” (Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, II, s. 33) İslâm ticaret ahlâkında dikkate değer ve üzerinde düşünülmesi gereken bir diğer husus, menkul malların kabzedilmeden önce satılmamasıyla ilgilidir. Sırf kâğıt ( fatura) üzerinde gerçekleşip reel hayatta bir karşılığı olmayan bir takım ticarî faaliyetlerin mevcut ekonomik dengeler için riskli olduğu düşünüldüğünde teslim alınmadan önce satış yasağının gerekçesi daha iyi anla- şılır. Kabzden önce satış yasağının hükmü hadisle sabittir. Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmuştur: “Kim bir gıda maddesini satın alırsa onu kabzetmedikçe başkasına satmasın.” (Buharî, Büyû 54, 55)
İslâm’da ticaretle ilgili hukuki işlemlerin taşıması gereken en önemli şart, hukuki işlemin faiz ve faiz şüphesinden uzak olma- sıdır. İslam dininde faiz kademeli olarak yasaklanmıştır. Faizin kesin olarak yasaklanışı hicretin 8. yılında şu ayetle gerçekleşmiştir : “Faiz yiyenler kabirlerinden ancak kendilerini şeytan çarpmış kişi gibi kalkarlar. Bu hal onların ‘Alım-satım tıpkı faiz gibidir.’ demeleri yüzündendir. Hâlbuki Allah, alım-satımı helal, faizi haram kılmıştır.” (Bakara, 2/275) Faiz; karşılıksız ve emeksiz para kazanma yolu olması sebebiyle haram kılınmıştır. Çünkü mal, insanın dünyalık ihtiyaçlarını temin etmek için Allah tarafından insana verilmiş bir nimettir. Mal da, can ve beden gibi insanın masun olan haklarından olduğu için ona tecavüz edilemez. Sa- hibinin kendi rızasıyla faizi alması faizin haram olmasına engel olamaz. Faiz, insanların faydasına olan ticareti felce uğratır. İslâmi bir emir olan çalışmayı iptal eder.
sales type that Islam has forbidden is provoking the customers against each other. The narration of Ebû Hureyre, which reads, “Do not provoke the customer” and the narration of İbn Ömer, which reads, “Prophet Muhammad (saw) told us not to provoke the customer.” (Buharî, Buyû 60) clearly shows us that Prophet Muhammad (saw) has forbidden provoking the customers. Like- wise, Islam banned black marketing and Prophet Muhammad (saw) decried a black marketer who stockpiles by saying, “What a bad human being a black marketer is! He feels sorry when the prices go down and becomes happy when he hears that they go up.”(Tecrid-i Sarih, VI, 549) The situation of a black marketer is explained in another hadith as follows, “Someone who stored food for 40 nights (when needed) has become distant from God.” (Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, II, p.33)
Another issue that should be paid attention in the business ethics of Islam is about not selling personal properties before receiving them. What should be considered is related to the fact that securities are not sold before they are crooked. The reason for the sale ban for not selling before receiving the goods could be better understood when we know that it is risky for the current economic balances to conduct some commercial activities on paper (bill) which do not correspond to anything in real life. The provision of the sale ban before receiving the goods is set on stone with a hadith. In that hadith, Prophet Muhammad (saw) said, “Whoever buys food, shall not sell it to someone else unless he receives it” (Buharî, Büyû 54, 55)
The most important condition that the legal transactions related to trade must bear in Islam is that the legal transaction has to stay away from interest and the doubt of interest. Interest was gradually banned in Islam. The interest was completely banned in the 8th year of Hijrah with the following verse, “Those who use interest shall only rise from their graves like someone (taken by devil). This situation will happen due to them saying “Shopping is just like interest.” But God allowed shopping but forbid inter- est.” (Bakara, 2/275) Interest is forbidden because it is a way to earn money without labour. Because property is a blessing given to man by God in order to provide him with his earthly needs. The goods shall not be trespassed as property is one of the protected rights of people like life and body. If the owner takes interest at his own interest, it cannot change the fact that interest is forbidden. Interest paralyses trade, which is for the benefit of people. It neutralizes working that is an Islamic order.