Kanunların a priori anayasallık denetiminin doğası gereği denetime başvuru süresi ile bizzat denetim faaliyetinin gösterdiği etki ve a priori denetimin gerçekleri nedeniyle denetim süresi sınırlıdır475. Belirtmek gerekir ki bu süre sınırlaması her iki halde de oldukça
katıdır.
1. Sınırlı Başvuru Süresi
Parlamento iradesinin tezahürü olan kanunların bir an önce hukuk dünyasına dahil olmakla hüküm ve etkilerini doğurmaları parlamento üstünlüğünün temel bir yansımasıdır. Bu doğrultuda, kanunların olabildiğince hızlı şekilde yayınlanıp yürürlüğe girmeleri hedeflenir. Kanunların ısdar ve/veya yayın sürelerinin kısa tutulmasının altında yatan temel neden de budur.
A priori denetim, kanunun kabulü ile söz konusu nedenle olabildiğince kısa sürede tamamlanması arzulanan ısdar arasındaki kısa zaman diliminde harekete geçirilebilmektedir476. Dolayısıyla devlet başkanına ısdar için tanınan süre kural olarak
denetimi harekete geçirme süresi olarak kabul edilebilir477. Ülke uygulamalarına bakıldığında denetimi harekete geçirme imkanının ne kadar kısa ve katı sürelerle sınırlandırıldığı açıkça görülecektir. Bu bağlamda Fransa ve Portekiz uygulamalarına kısaca değinmekte fayda görmekteyiz.
A priori denetimin anavatanı olarak nitelendirilen Fransa’da a pirori denetimi harekete geçirmedeki süre sınırı muğlaktır478. Anayasa ısdar için cumhurbaşkanına on beş
474 Daha detaylı bilgi için aşağıda incelenen ülke uygulamalarına bakılabilir.
475 Belirtmek gerekir ki, sınırlı süreler kanunlar için oldukça katı iken, uluslararası antlaşmalar söz konusu
olduğunda özellikle başvuru süresi bakımından daha esnek süreler karşımıza çıkmaktadır.
476 Rousseau, La justice constitutionnelle en Europe, op. cit., s.75; Favoreu et al., Droit constitutionnel,
op. cit., s.266; Hamon ve Troper, op. cit., s.78.
477 Başvuru süresinin açıkça belirlendiği ve ısdar süresinden ayrıştırıldığı da görülmektedir. 478 Luchaire et al. (Ed.), op. cit., s.1429.
84
günlük bir süre tanımıştır ki bu “üst” sınırdır479. Anayasa cumhurbaşkanına a priori
denetime başvuru imkanının engellenmesi ihtimaline karşı herhangi bir alt sınır getirmemiştir480. Buna karşın uygulamada soruna çözüm bulunmuş olup, cumhurbaşkanı
başvuru hazırlığı varsa ısdarı süre elverdiği ölçüde bekletmektedir481. Bu nedenle Fransa’da
a priori denetime başvuru süresinin on beş gün olduğu söylenebilir.
Portekiz örneğine bakıldığında denetimi harekete geçirme imkanının açıkça sekiz (8) günlük süreyle kayıtlandığı görülmektedir482. Ancak Fransız örneğinin aksine, anayasa
koyucu, başvuruyu engelleme ihtimalini ortadan kaldırmak adına cumhurbaşkanına süreli ısdar yasağı getirmiştir. Cumhurbaşkanı dışında, başbakan ve parlamento üyelerinin beşte birinin a priori denetim yoluna konu edebildikleri organik kanunlar söz konusu olduğunda, sekiz günlük başvuru süresi dolmadan organik kanunun ısdar edilemeyeceği Portekiz Anayasası tarafından açıkça düzenlenmiştir483.
2. Sınırlı Denetim Süresi
A priori denetimde, denetimi gerçekleştirme süreleri de benzer şekilde katı ve kısa süreler ile kayıtlanmaktadır. Denetimin, halkın temsilcisi konumundaki parlamentonun, ortaya koyduğu iradesinin yansıması olan kanunların yayın ve yürürlüğünü askıya alması, denetimin kısa sürelerle kayıtlanmasının nedenidir484. Bu sayede kanunun uzun süre
yürürlüğe girememesi sakıncası bertaraf edilmektedir.
Denetimin kısa sürelerle kayıtlanmasının olumlu ve olumsuz yönleri söz konusudur: Denetim süresinin kısalığının, denetime konu edilmiş kanunların derhal yayınlanıp yürürlüğe girmesi yoluyla, parlamento iradesinin kısa sürede hukuk dünyasına yansıması
479 Ibid.
480 Hamon ve Troper, op. cit., s.793, dn.14; Luchaire et al. (Ed.), op. cit., s.1429; Ardant ve Mathieu,
op. cit., s.124.
481 Hamon ve Troper, op. cit., s.793, dn.14; Luchaire et al. (Ed.), op. cit., s.1429; Ardant ve Mathieu,
op. cit., s.124. Bugüne dek, yanlış anlaşılmadan kaynaklan tek bir sorun yaşanmış olmasına karşın, bu tek sorunun bile; belirlenmiş bir başvuru süresinin ve bunu destekleyecek şekilde başvuru süresi boyunca geçerli olacak bir ısdar yasağının olmayışının sistemi kırılgan kıldığına yeterli delil olduğu yönünde eleştiri için bkz. Joseph Pini, « Jurisprudence du Conseil constitutionnel », Revue française de droit constitutionnel, vol.48, No.4, 2001, s.759.
482 Artigo 278.o, n.o 3, n.o 6 CRP. 483 Artigo 278.o, n.o 7 CRP.
85
gibi olumlu kabul edilebilecek bir etkisi söz konusudur. Zira aşağıda görüleceği üzere, a priori denetimin uzun sürmesi çok ciddi tepkilere neden olmaktadır. İlerde değinilecek İspanya örneği göstermektedir ki, kanunun yayın ve yürürlüğünün askı süresinin uzaması, özellikle a priori denetime pek de sıcak bakmayan yasama çoğunluklarının desteklediği ya da tahammül gösterdiği bir durum değildir485.
Denetim sürelerinin kısa tutulmasının, denetim yönünden taşıdığı temel handikap ise derinlemesine bir denetimin çoğunlukla mümkün olmaması, denetimin yüzeysel kalabilmesidir486. Özellikle teknik ve/veya uzun kanunlar, kısa zamanda dilimine
sıkıştırılmış çok sayıda kanunun kabulü gibi drumlar göz önüne alındığında, söz konusu sorun daha da derinleşmektedir487. Bu noktada a priori denetim uygulamasında zaten kısa olan denetim süresinin ivedi durumlarda daha da kısaltılabilmesinin altını önemle çizmek gerekir488.
Ülke uygulamaları incelendiğinde farklılaşmakla birlikte denetim sürelerinin kısalığı açıkça görülmektedir. Fransa’da Anayasa Konseyi, a priori denetimi sonuçlandırmak için bir aylık bir süreye sahiptir ki bu süre ivedi durumlarda sekiz (8) güne kadar düşmektedir. Portekiz’de yirmi beş (25) günlük daha kısa bir süre karşımıza çıkmaktadır489. Cumhurbaşkanının, kendi yapmaya yetkili olduğu başvurularla sınırlı
olmak üzere, ivedi durumlarda süreyi kısaltabilmesi mümkündür490. Macaristan Anayasa
Mahkemesi ise kanunların a priori anayasallık denetimini derhal ve her halükârda otuz (30) gün içinde karara bağlamak zorundadır491.
Denetimin kısa sürede tamamlanmamasının ortaya çıkaracağı muhtemel sorunların gerçek karşılığı İspanya örneğinde açıkça görülmektedir. 1979 İspanya Anayasa
485 Pierre Bon, « Présentation du Tribunal constitutionnel espagnol », Les Nouveaux Cahiers du Conseil
constitutionnel, , No.2, 1997, http://www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-
constitutionnel/root/bank/pdf/conseil-constitutionnel-52867.pdf, (Erişim:20/02/2018), s.10.
486 Kokott ve Kaspar, op. cit., s.806.
487 Jacques Robert, « Les situations d’urgence en droit constitutionnel », Revue internationale de droit
comparé, vol.42, No.2, 1990, s.755‑756; Ardant ve Mathieu, op. cit., s.124; Guy Carcassonne ve Marc
Guillaume, La Constitution, 12e éd., Paris, Points, 2014, s.300; Cerda-Guzman, op. cit., s.505. 488 Fransa’da ivedi durumlarda denetim süresi sekiz güne inmektedir (Art. 61, al.3 C).
489 Artigo 278.o, n.o 8 CRP. 490 Artigo 278.o, n.o 8 CRP.
86
Mahkemesi Organik Kanunu ile a priori denetimin kapsamı genişletilmiş ve organik kanunlar ile özerk bölge statüleri denetim kapsamına dahil edilmiştir492. Ancak bu
değişiklik uzun ömürlü olmamıştır. Anayasa Mahkemesi tarafından denetimde sürelere riayet edilmemesi neticesinde493, denetimin muhalefet tarafından organik kanunların yürürlüğe girmesini engellemeye dönük bir silah olarak kullanıldığı gerekçesiyle 1985 yılında a priori denetimin kapsamı daraltılmıştır494. 1985 yılında yapılan değişiklikle,
anayasanın öngördüğü ilk hale dönülmüş ve denetim sadece uluslararası antlaşmalarla sınırlı olarak uygulanmaya devam edilmiştir495.
E. A PRIORI DENETİMİN TAMAMLANMASI VE KARARLARIN