Portfolyo De erlendirmesinde Rubrik Olu2turulmas+

E er portfolyolar, de erlendirme amac yla kullan l rsa bir puanlama kriteri ( Rubrik ) ölçe ine ihtiyaç vard r. Bu ölçütler nda Portfolyo de erlendirme sonunda puanlama yap larak ö rencinin çal madaki ba ar s tespit edilmeye çal l r. Puanlama anahtar örne i a a da verilmi tir.

Tablo 4: Portfolyo de erlendirme yöntemi de erlendirme tablosu

ÖLÇÜTLER 4 3 2 1

1.Çal malar n tam olmas

2.Çal malardaki çe itlilik.

3.Yeterli miktarda çal may içermesi. 4.Çal malar n amaçlar kar lamas .

5.Çal malar n amaca uygunlu u. 6.Çal malar n do rulu u.

7.Dosyan n düzenlili i.

8.Harcanan çabalar gösterme.

9.Kalitelili i gösterme.

10.Yarat c l gösterme.

11.Çal malar n seçiminde risk alma.

12.Ö rencinin geli imini gösterme.

13.Kendini de erlendirme.

Kaynak: M.E.B, (Son Eri im: 27.04.2007)

Portfolyo de erlendirme sunumu s ras nda, sunuma kat lan ö rencinin kendisi, ö retmeni, ailesinden kat lan ki iler ve s n f ndan belirlenen arkada taraf ndan bu form doldurularak genel ortalamas al n p de erlendirme yap labilece i gibi ayr ayr de erlendirme de yap labilir.

Bunun yan nda ö rencinin sunum s ras ndaki ba ar s n de erlendirmek için de ayr bir puanlama ölçe i ile puanlama tablosu olu turulabilir. A a daki tabloda sunum için haz rlanm bir puanlama ölçe i vard r:

Tablo 5: Portfolyo sunumu için haz+rlanm+2 dereceli puanlama ölçe i tablosu Mükemmel (4)

• Genellikle göz temas kuruyor. • Ses seviyesi her zaman uygun. • Sunum boyunca istekli.

• Özet tamamen do ru.

Yeterli (3) • Genellikle göz temas kuruyor. • Ses tonu genellikle uygun. • Sunumun genelinde istekli. • Özette bir veya iki hata var Geli2mekte (2)

• Bazen göz temas kuruyor. • Ses tonu bazen uygun.

• Sunumda ara s ra isteklilik gösteriyor. • Özette baz hatalar var.

Yetersiz (1)

• Nadiren göz temas kuruyor veya hiç göz temas kurmuyor.

• Ses tonu uygun de il.

• Sunumda nadiren isteklilik gösteriyor. • Özette çok fazla hata var.

Kaynak: Kaynak: M.E.B, (Son Eri im: 27.04.2007) 1.12. lgili Çal+2malar ve Ara2t+rmalar

Özellikle yurt d nda 1990 l y llardan bu yana uygulanmakta olan P.D.Y. ile ilgili yurtd nda birçok ara t rma vard r. Türkiye’ de ise Portfolyo ile ilgili çal malar daha çok 2000 y llar nda ba lam , ancak M.E.B. taraf ndan 2004 y l nda pilot uygulamas yap larak 2004-2005 E itim ve Ö retim Y l ndan bu güne kadar uygulanmakta olan ‘Yap land rmac Temelli Yeni Müfredat Program ’ ile birlikte bir çok okul, bu yöntemi uygulamaya ba lam , bir çok e itimci konu ile ilgili ara t rma yapm t r. Bu bölümde P.D.Y. ile ilgili yap lan çal malardan k saca bahsedilecektir.

A ca (2005) taraf ndan, Gaziantep ili, 2ehitkamil ,lçesi, Özel Sanko Okullar ana s n f ve ilkö retim birinci kademede “portfolyo de erlendirme yöntemi”ni uygulayan ö retmenler ve yöneticiler üzerinde yap lan ara t rmaya 4 ana s n f ö retmeni, 15 ilkö retim birinci kademe ö retmeni ve 6 yönetici kat lm t r. Çal maya kat lan ki ilerin P.D.Y. hakk ndaki görü lerini almak üzere anket çal mas ve görü me formlar düzenlenerek veriler toplanm . Ara t rma sonucunda;

o Deneklerin üstlenmi olduklar görevlerin, onlar n “portfolyo de erlendirme yöntemi” hakk ndaki dü üncelerini etkilemedi i ancak yöneticilerin uygulanan yönteme ö retmenlerden daha olumlu bakt ortaya ç km .

o P.D.Y.’nin kullan labilmesi için uygulamal seminerler gerekti i ve bu seminerler belirli zaman aral klar yla tekrarlanmas gerekti i ayn zamanda velilerin de bilgilendirilmesi gerekti i,

o Ba lang çta uygulamada zorluklar ya and ama zaman geçtikçe her eyin yerine oturdu u, ilk ba larda ö rencilerin çal malar n dosyalamakta biraz zorland klar ancak zamanla kolay adapte olduklar ,

o Küçük s n flarda P.D.Y. kullanman n büyük s n flardan daha zor oldu u,

o Portfolyo sunum günlerinin ö retmenlerin, ö rencilerin, velilerin ve yöneticilerin oldukça ho una giden bir toplant sistemi oldu u,

o P.D.Y. ö retmen, ö renci ve veli için ö renciyi tan ma da olumlu etkisi oldu u ayn zamanda aile, okul ve ö retmenler aras ndaki ili kiyi olumlu yönde geli tirdi i,

o P.D.Y.’ nin Türk E itim Sistemindeki müfredat n yo unlu u ve s nav sistemi yüzünden uygulanmas n n zor bir yöntem oldu u,

o P.D.Y.’ nin, ö retmenin çok iyi haz rl k yapmas n ve özveri ile çal mas n gerektiren bir yöntem oldu u,

o P.D.Y. ile birlikte klasik de erlendirmenin de yap lmaya devam edili inin zaman kayb na yol açt ancak klasik de erlendirmeden de Türk E itim Sistemi’ ndeki mevcut düzende dolay vazgeçilemeyece i,

o P.D.Y.’ nin özel okullarda daha iyi uyguland , devlet okullar nda uygulanmas n n zor oldu u ancak ö retmenlerin ve yöneticilerin iyi bir e itim almalar ile gerçekle tirilebilece i,

o Sonuçta P.D.Y.’ nin olumlu bir yöntem oldu u ve di er okullar n ö retmenlerine ve yöneticilerine de tavsiye edilebilecek bir yöntem oldu u sonuçlar na var lm t r (A ca, 2005:97-100).

Korkmaz ve Kaptan (2002) taraf ndan 2002-2003 güz döneminde Hacettepe Üniversitesi E itim Fakültesi Fen Bilgisi E itimi Ana Bilim Dal nda Bilgisayar Destekli Fen E itimi dersinde ö retmen adaylar (n=6) hem kendileri için fen e itimine yönelik ki isel mesleki geli imlerini yans tan, hem de Ankara ili, Çankaya ilçesi, Beytepe ,lkö retim Okulunda uygulama yapt klar 5. s n f ö rencilerinden olu an 36 ilkö retim ö rencisinin, fen geli imlerini elektronik portfolyolar yoluyla izlemi lerdir. Her ö retmen aday 6 ö rencinin geli imini izlemekten sorumlu olmu tur. Çal mada ö retmen adaylar ile ö renciler elektronik portfolyolar haz rlam lar, bu çal malar de erlendirilmi ve ayr ca bu ki ilerle görü meler yap lm t r. Çal ma sonucunda;

o Ö retmen adaylar n n mesleki geli im portfolyolar ve ö rencilerin fen portfolyolar n olu turduklar bu süreç yoluyla, hem kendi mesleki geli imlerini hem de ö rencilerin ö renmelerini de erlendirme yeteneklerinin büyük ölçüde artt ,

o ,lkö retim fen e itiminin temel amac ; ö renciye, bilgiye ula ma yollar n , bilgiyi kullanma yollar n , bilimsel süreç becerilerini ve fen okuryazarl n kazand rmak oldu u, ancak bu özelliklerin kazan l p kazan lmad ka t-kalem testleriyle test edilemeyece i. Bunun ancak ö rencilerin geli imini gösteren portfolyo dosyalar n n incelenmesi ile tespit edilebilece i,

o E er dikkatlice organize edilirse, de erlendirme ve yol gösterme aç s ndan P.D.Y.’ nin çok olumlu netice verece i,

o Baz ö retmenlerin, portfolyolar n ayn zamanda hem ö retim hem de de erlendirme arac oldu unu kabullenmekte güçlük çekti ini. Test al kanl n n ülkemizde çok kökle mi oldu u sonuçlar na var lm t r (Korkmaz, 2002:1-7).

Erdo an (2006) taraf ndan, 2004-2005 ö retim y l yaz döneminde Maltepe Askeri Lisesi ,ngilizce haz rl k s n f nda ‘Yabanc dil ö retiminde portfolyoya dayal de erlendirmenin ö renci ba ar s na etkisi’ konulu çal mada, 22 ö rencilik 4 s n f üzerinde kontrol ve deney gruplar olu turulmu . Uygulamalar sonucunda ö renci ba ar lar ve dü ünceleri ölçülmü . Çal ma sonunda u sonuçlara ula lm t r:

o Portfolyonun ö retmen ve ö renciler taraf ndan olumlu kar land ,

o Portfolyonun kullan ld s n flarda, ö renmeye yönelik olumlu tutumun geli ti i, o Portfolyonun ö renci ba ar düzeyini ölçmede geleneksel testlere k yasla daha ba ar l oldu u,

o Portfolyo kullan lan s n flarda ö rencilerin yazma becerilerinde geli im oldu u ve çal ma al kanl klar n n olumlu ekilde de i ti i,

o Portfolyo kullan m n n, ö rencilerin ö renme sorumlulu unu artt rd , ileri derece dü ünme ve ele tirel dü ünme becerilerini, problem çözme stratejilerini ve öz-de erlendirme yeteneklerini geli tirdi i,

o Portfolyonun, ö renci, ö retmen, yönetici ve aileler aras ndaki ileti imi geli tirebilece i,

o Portfolyonun, ö rencilerin ba ar lar na ve derse yönelik tutumlar na etkisinin bulunmad ndan, ancak portfolyo kullan m n n gerçek etkisinin ilerleyen dönemlerde

o Portfolyo de erlendirmenin, oldukça zaman alac bir yöntem oldu u ve standart de erlendirmeden daha pahal ya mal olaca belirtilmektedir.

o Portfolyonun daha etkili bir ekilde kullan lmas için ö retmen ve ö rencilerin e itim almalar n n art oldu u

o Etkinlikler için yeterli zaman n olmas gerekti i sonuçlar na var lm t r (Erdo an, 2006:54-55).

Korkmaz ve Kaptan (2003) taraf ndan, 2000-2001 ve 2001-2002 ö retim y llar nda Ankara ilinde, 2 devlet ve 1 özel ilkö retim okulunda görev yapan 4. ve 5. s n f ö retmenleri (n= 38, %76) ile 6., 7. ve 8. s n flarda görev yapan fen bilgisi ö retmenleri(n=12, %24) üzerinde bir çal ma yürütülmü . Çal maya ya lar 29 ile 54 aras (ya ortalamas 42), 34 bayan(%68), 16 erkek(% 32) toplam 50 ö retmenin kat l m ile ‘,lkö retim Fen Ö retmenlerinin Portfolyolar n Uygulanabilirli ine Yönelik Güçlükler Hakk ndaki Alg lar ’ konulu ara t rma yap lm . Çal mada veri toplama araçlar olarak yap land r lm görü me formu ve aç k uçlu sorulardan olu an anket formu kullan lm . Uygulamay yapan ö retmenlerden, P.D.Y.’ nin zorluklar hakk nda bilgiler toplanm . Bu bilgiler nda a a daki sonuçlara var lm t r:

1- Ö retmenlerin % 94’ ü “Portfolyolar hakk nda mevcut bilgi eksikli i oldu unu”, % 96’ s “Portfolyo de erlendirme süreci hakk ndaki e itim eksikli i oldu unu”, % 48’ i “Portfolyo kullan m hakk nda ki isel ilgi ve motivasyon eksikli i oldu unu”, % 52’ si “Portfolyo de erlendirme sürecinin uygulanmas esnas nda geçirilecek zaman ve çaban n portfolyolar n e itime getirece i katk ya de meyece i endi esi oldu unu” belirtmi tir. Buradan Portfolyonun uygulanmas ndaki en büyük güçlü ün ö retmenlerden kaynakland sonucuna varabiliriz.

2- Ö retmenler portfolyolar n uygulanabilirli ine yönelik insanlar n etkisinden kaynaklanan güçlüklerin, di erlerine göre daha az etkisi olabilece ini ifade etmi lerdir. Ö retmenlerin, % 4’ü “Portfolyo haz rlama konusunda ö rencilerin itiraz ”, % 10’u “Portfolyo de erlendirme sürecine yönelik di er ö retmenlerin itiraz ”, % 12’si “Portfolyo de erlendirme sürecine yönelik okul yönetiminin itiraz ”, % 18’i “Portfolyo de erlendirme kriterleri konusunda ö rencilerle ö retmenler aras ndaki ileti im eksikli i”, % 28’i “Portfolyo de erlendirme süreci hakk nda velilerin itiraz ” olabilece ini belirtmi lerdir.

3- Portfolyo de erlendirme sürecinde “Kaynaklar’ a dayal güçlüklere ili kin ö retmenlerin daha çok portfolyolar n yap land r lmas , de erlendirilmesi ve uygulanmas için gerekli olan süreye yönelik güçlüklere yöneldi i tespit edilmi tir. Ö retmenlerin %’ 68’i “P.D.Y.’ nin uygulanmas için gerekli olan ders süresi”ni, % 52’si “Portfolyolar n yap land r lmas için gerekli olan ders süresi”ni, % 50’si “P.D.Y.’ yi planlamak için ö retmenin harcayaca zaman ” en önemli etkenler olarak ifade etmi lerdir. Bunun nedeni ö retmenlerin okullarda uygulamalar gereken yüklü ders programlar yla ilgili sorumluluklar ndan kaynaklanabilece i dü ünülmektedir.

4- Ö retmenlerin % 14’ü “Portfolyolar n yap land r lmas için gerekli olan özel materyallerin (dosya, vb) eksikli i”ni, % 30’u “Portfolyolar n saklanmas için okullardaki donan m eksikli i”ni, % 36’s “Portfolyo sunumlar , uygulanmas , planlamas için gerekli olan maddi olanaklar n (para vb.) eksikli i”ni, % 48’i “Portfolyo de erlendirme süreci hakk nda daha fazla ö renebilmek için gerekli olan e itim f rsatlar (internet, workshop, konferans, kitap vb.) için parasal kaynak eksikli i”ni uygulamada güçlük ç karan di er etkenler olarak belirtmi lerdir.

5- Ö retmenlerin % 84’ü “Ö retim metotlar n n portfolyolar n kullan lmas yla de i ece i endi esi”, % 68’i “Haz rlanan programlar n portfolyolar n kullan m yla de i ece i endi esi” ta maktad rlar. Bunun nedeni ö retmenlerin s n flar nda yerle mi olan düzenin de i ece i ve i yüklerinin artaca kayg s n ya amalar ndan kaynaklan yor olabilece i dü ünülmektedir.

6- Ö retmenlerin % 26’ s “S n f n d nda kullan labilecek portfolyolar haz rlama” konusunda güçlük çekebileceklerini ifade etmi lerdir. Bu da ö retmenlerin portfolyo haz rlama, planlama ve uygulama konusundaki bilgi eksikliklerinden kaynaklanabilir (Korkmaz, 2003:159-166).

Yap lan bu çal malardan, 2000’li y llardan bu yana özellikle 2004-2005 e itim ve ö retim y l nda uygulanmaya ba lanan ilkö retim müfredat program ile gündeme gelen P.D.Y., de i ik alanlarda uygulanmaya ba lanm ve ara t rma ve çal malar yap lm t r.

S n flar nda P.D.Y.’yi uygulamak isteyen ö retmenler,ba ta önyarg l davranmalar na ra men zamanla uygulaman n iyi yönlerini ke fetmi ve daha etkin bir biçimde

uygulam lard r. Ancak ö retmenlerin bir ço u P.D.Y. hakk nda bilgilerinin yeterli olmad n belirtmektedirler. Türk E itim Sistemi’nde kal pla m s nav uygulamas nedeniyle bir çok ö retmen klasik ölçme ve de erlendirme yöntemlerinden kopamad klar n , bunun için müfredat yükünün azalt lmas gerekti ini vurgulam lard r. Sonuçta, birçok avantajlar ndan dolay tavsiye edilebilecek bir yöntem oldu unu belirtmi lerdir.

P.D.Y. uygulamas n yapan ö rencilerin derse olan ilgisinin artt , çal ma yapraklar n do ru yapma ve temiz bir ekilde saklama konusunda daha titiz davrand klar , ö rencinin beceri ve ki ilik geli imine olumlu etkisinin oldu u ve P.D.Y.’nin di er test yöntemleriyle ölçülemeyen beceri ve davran lar n ölçme ve de erlendirmede olumlu bir yöntem oldu u sonucuna var labilir.

Ö retmenlerin P.D.Y. hakk ndaki uygulamada kar la lan güçlükler üzerine yap lan çal mada, ö retmenler uygulamada kar la lan zorluklar eksiklikleri u ekilde s ralam lard r: Ö retmenlerin uygulama ile ilgili bilgi ve motivasyon eksiklikleri, baz ö renci ve velilerin uygulama hakk ndaki olumsuz dü ünceleri ve tav rlar , materyal ve kaynak eksikli inden kaynaklanan sebepler, i yükünün artaca korkusu, haz rl k ve planlama a amas nda kar la lan güçlükler. Bu zorluklar sebebiyle uygulamada yeteri kadar ba ar sa lanamad n belirtmi lerdir.

Belirtilen güçlükler a ld nda, ö retmenlere konu ile ilgili seminerler verilip, uygulaman n avantajlar kavrat ld nda P.D.Y., ö rencinin beceri ve ki isel geli imi üzerinde olumlu etkisi olan bir yöntemdir. Ö retmenler aras nda yöntem ve malzeme payla m n sa layan, aile-okul ve ö retmen aras ndaki ili kiyi geli tiren bir yöntemdir. Ayr ca, ailenin, çocu un geli iminden bilgi sahibi olmas n sa lamas yönüyle olumlu bir yöntem oldu u dü ünülmektedir.

Bu ara t rmam z ile, yukar da yap lm ara t rmalardan da yola ç karak P.D.Y.’nin Sakarya ,lindeki uygulanma düzeyi ve uygulamay yapan ö retmen, ö renci ve velilerin uygulama hakk ndaki fikirleri tespit edilmeye çal lm t r.