Araştırmada Sosyal Bilgiler dersinde Bilim Teknoloji ve Toplum, Üretim Tüketim ve Dağıtım, Etkin Vatandaşlık öğrenme alanlarının seçilerek ders ve etkinlik planlarının hazırlanmasının sebebi; bu öğrenme alanlarında öğrencilere kazandırılacak bilgi, beceri ve değerlerin sosyal girişimcilikle yakından ilgili olmasıdır. Örneğin 2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’na göre Bilim Teknoloji ve Toplum öğrenme alanında bilimsellik ve doğal çevreye duyarlılık gibi değerlerle değişim ve yenilikçilik gibi becerilerin öğrencilere kazandırılması gerekmektedir (MEB, 2018b). Bununla birlikte öğrenme alanında örnek girişimciler ve başarı hikayeleri üzerinde durulması gerektiğinden bahsedilmektedir. Bu öğrenme alanında öğrencilerin çevrelerindeki ihtiyaçlardan yola çıkarak özgün ürünler tasarlaması beklenmektedir. Sosyal girişimciliğin özünde de çevredeki ihtiyaçların farkına varma, sorunları tespit etme ve çözüm yolları üretme bulunmaktadır. Bu nedenle bu öğrenme alanında başarılı sosyal girişimcilik örnekleri üzerinden sosyal girişimciliğe giriş yapılmıştır. Sosyal girişimci özelliklerinin ve gerçekleştirdikleri faaliyetlerin anlaşılması adına sınıfa konuk konuşmacı davet etme etkinlikleri tasarlanmıştır. Öğrencilerin çevrelerindeki ihtiyaç ve sorunlardan hareketle; özgün fikirlerle çözüm önerilerini sunmalarına imkân tanıyan proje çalışmasından yararlanılmıştır.
Bir diğer öğrenme alanı olan Üretim Tüketim ve Dağıtım’da Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda da belirtildiği üzere öğrencilerin girişimci ve bilinçli tüketici becerilerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır (MEB, 2018b:15). Kaynakların sınırlılığı, mevcut kaynakların korunması konuları üzerinde durulmaktadır. Bu öğrenme alanında sorumluluk ve tasarruf gibi değerlerle öz denetim, karar verme ve finansal okuryazarlık becerilerinin öğretiminin gerçekleştirilmesi gerektiğinden bahsedilmektedir. Bu öğrenme alanında temel ihtiyaçların karşılanamaması durumunda ortaya çıkabilecek sosyal sorunlar ve bu sosyal sorunları çözmek için yapılabilecekler konusunda etkinlikler tasarlanmıştır. Bütçe oluşturma konusundan hareketle finansal okuryazarlık kavramına giriş yapılmış ve bir sosyal girişim başlatma sürecinde bütçe oluşturmanın önemine değinilmiştir.
Uygulamaların yapıldığı son öğrenme alanı olan Etkin Vatandaşlık’ta 2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’na göre sorumluluk ve bağımsızlık gibi değerlerle iş
birliği, sosyal katılım ve karar verme gibi becerilerin kazandırılmasına odaklanılmıştır (MEB, 2018b). Bu öğrenme alanında belirtilen beceri ve değerlerin kazandırılması ve sosyal girişimcilik ile bağlantı kurulması adına çocuk hakları konusundan hareketle Dünya çocuklarının en büyük sorunları ve çözüm yolları konusunda etkinlikler tasarlanmıştır. Ayrıca okulda gerçekleştirilebilecek faaliyetlere yönelik fikirler sunma ve sorumluluklarımız ile ilgili etkinliklerden yararlanılmıştır.
Ders planları hazırlanırken öncelikle öğrenciyi konu ile tanıştırma, konu ile ilgili bilgilendirme, bilgilerini kullanmalarını sağlama ve bilgiyi transfer etmelerini sağlama adımları dikkate alınmıştır. Örneğin Bilim Teknoloji ve Toplum öğrenme alanında öğrencileri konu ile tanıştırma etkinlikleri olarak; görseller, videolar, soru cevap, beyin fırtınasından yararlanılmıştır. Öğrencileri konu ile ilgili bilgilendirme etkinlikleri olarak; anlam çözümleme tabloları, zihin haritaları, örnek olaylar, grup çalışmaları ve işbirlikli öğrenmeden yararlanılmıştır. Öğrencilerin edindikleri bilgileri kullanmalarını sağlayacak etkinlikler olarak; “Gelecekte teknolojik ürünler nasıl değişime uğrayabilir?”, “Kullanım kılavuzu oluşturuyoruz”, “Slogan Oluşturuyoruz” etkinliklerinden yararlanılmıştır. Öğrencilerin bilgiyi transfer etmelerini sağlamak amacıyla da “Proje Üretiyoruz” adlı proje çalışmasından yararlanılmıştır. Gerçekleştirilen etkinlikler hafta hafta Tablo 3.17’de gösterilmiştir.
Tablo 3.20. Deney Grubunda Gerçekleştirilen Etkinlikler ve Amaçlar
Haftalar Kazanımlar Etkinlikler Açıklamalar
1. Hafta Ön Hazırlık Fotoğrafları Yorumluyoruz Rol Oynuyoruz
Ön hazırlık dersinde öğrencilerin sosyal sorunların farkına varması ve sosyal sorunları yaşayan kişilerle empati yapmaları amaçlanmıştır. 2. Hafta Çevresindeki teknolojik ürünleri kullanım alanlarına göre sınıflandırır. Hangi Amaçla Kullanıyoruz? Zihin Haritası Oluşturuyoruz Anlam Çözümleme Tablosu Büyüyebilen Ayakkabı Biz Yürüyoruz Değerlendirme: Farklı Olanı Bulalım
Öğrencilerin teknolojik ürünlerin insanların ihtiyaçlarını karşılamak veya sorunlara çözüm bulmak amacıyla geliştirildiğini fark etmelerini sağlamak, sosyal girişimcilik örnekleri vasıtasıyla sosyal girişim kavramına giriş yapmak amaçlanmıştır.
3. Hafta Teknolojik ürünlerin geçmişteki ve bugünkü kullanımlarını karşılaştırır. Gelecekte Teknoloji Üçüncü Göz Değerlendirme: Balık Kılçığı
Öğrencilerin sosyal sorunlara yönelik geliştirilen teknolojik ürünlerin insanların hayatlarını kolaylaştırdığı örnek olaylarla kavramaları
sağlanmıştır.
Tablo 3.21. Deney Grubunda Gerçekleştirilen Etkinlikler ve Amaçlar (devamı)
Haftalar Kazanımlar Etkinlikler Açıklamalar
4. Hafta Kullandığı teknolojik ürünlerin mucitlerini ve bu ürünlerin zaman içindeki gelişimini araştırır.
Teknolojik Ürünler Nasıl Değişime Uğradı? Değerlendirme: Grup Çalışması Değerlendirme Formu Bireysel Değerlendirme Formu
Teknolojik ürünlerin uğradığı değişimler ve mucitlerin özellikleri üzerinde durulmuştur. Mucitlerin aynı zamanda girişimci olduklarından hareketle sosyal girişimcilerin özelliklerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. 5. Hafta Çevresindeki ihtiyaçlardan yola çıkarak kendine özgü ürünler tasarlamaya yönelik fikirler geliştirir. Dedesinden Esinlenip Çok Amaçlı Baston Tasarladı
Konuşan İlaç Kutusu Proje Üretiyoruz Değerlendirme: Proje Değerlendirme Formu
Öğrencilerin icatların sorunlardan ya da ihtiyaçlardan yola çıkarak yapıldığını fark etmelerini sağlamak, sosyal girişimciliğin iyi örneklerinden yola çıkarak öğrencilerin toplum yararına proje önerisinde bulunmasını teşvik etmek amaçlanmıştır.
6. Hafta Teknolojik ürünleri kendisine, başkalarına ve doğaya zarar vermeden kullanır. Kullanım Kılavuzu Oluşturuyoruz Slogan Oluşturuyoruz Değerlendirme: Doğru Yanlış Testi
Öğrencilerin teknolojik ürünlerin zararlarını önlemek için yapılabilecekler konusunda fikir üretmelerini sağlamak amaçlanmıştır.
7. Hafta İstek ve ihtiyaçlarını ayırt ederek ikisi arasında bilinçli seçimler yapar.
Ayşe Kampa Gidiyor İstek Mi İhtiyaç Mı? Selin ve Ailesi Alışverişte
Hangi Okul Çantası? Değerlendirme: Tanılayıcı Dallanmış Ağaç
Öğrencilerin temel ihtiyaçlardan hareketle ihtiyaçları karşılanmayan bireylerin yaşadıkları sosyal sorunları, ihtiyaçlar karşılanırken fayda-maliyet dengesinin gözetilmesi gerektiğini kavramalarını sağlamak, karar verme becerilerini geliştirmek amaçlanmıştır. 8. Hafta Ailesi ve yakın
çevresindeki başlıca ekonomik faaliyetleri tanır. Çevremizdeki Ekonomik Faaliyetler Selin’in Zeytinyağlı Domatesi Değerlendirme: Doğru Yanlış Testi ve Eşleştirme
Öğrencilerin yakın çevrelerinde gerçekleşen ekonomik faaliyetleri tanımalarını ve ürünlerin üretim dağıtım ve tüketim aşamalarını kavramalarını sağlamak amaçlanmıştır.
9. Hafta Sorumluluk sahibi bir birey olarak bilinçli tüketici davranışları sergiler. Bilinçli Tüketim İstasyonu Değerlendirme: Açık Uçlu Sorular
Öğrencilerin bilinçli tüketicilikle ilgili resim, şiir, slogan oluşturarak yaratıcı ürünler ortaya koymalarını sağlamak amaçlanmıştır.
10. Hafta Kendine ait örnek bir
bütçe oluşturur. Burcu’nun Haftalık Bütçesi Aile Bütçemiz Değerlendirme: Öz Değerlendirme Formu
Öğrencilerin gelir gider dengesini kavramalarını ve aile bütçesi örneği üzerinden bütçe hazırlanırken nelere dikkat edilmesi gerektiğini anlamalarını sağlamak amaçlanmıştır. Sosyal girişimlerini hayata geçirirken nasıl bütçe hazırlanabileceği, gelir ve giderlerini nelerin oluşturabileceği üzerinde durulmuştur.
Tablo 3.22. Deney Grubunda Gerçekleştirilen Etkinlikler ve Amaçlar (devamı)
Haftalar Kazanımlar Etkinlikler Açıklamalar
11. Hafta Çevresindeki kaynakları israf etmeden kullanır. İsrafı Önleyeceğiz Çöp(M)adam Değerlendirme: Grup Çalışması Değerlendirme Formu
İsrafın önlenmesi ve kadın istihdamı konusunda yapılan bir sosyal girişim örneğinden hareketle öğrencilerin kaynakların tasarruflu kullanılmasında görev almaları, israfın önlenmesi için yeni fikirler geliştirmeleri sağlanmaya çalışılmıştır.
12. Hafta Çocuk olarak haklarının farkına varır.
Hak Denince Aklıma Gelenler Çocuk Haklarını Canlandırıyoruz Dünya Çocuklarının Sorunları Değerlendirme: Doğru Yanlış Testi
Öğrencilerin çocuk haklarının farkına varmalarını sağlamak ve Dünya’da çocuk haklarından yararlanamayan çocukların problemlerinin nasıl çözüme ulaştırılabileceği hakkında
düşünmelerini sağlamak amaçlanmıştır.
13. Hafta Aile ve okul yaşamındaki söz ve eylemlerinin sorumluluğunu alır. Aydan’ın Sorumluluğu Evde ve Okulda Sorumluluklarım Değerlendirme: Boşluk Doldurma
Öğrencilerin aile ve okulda çeşitli sorumluluklarının olduğunu farkına varmalarını sağlamak ve
sorumluluklarını yerine getirmediklerinde oluşabilecek sorunlardan haberdar olmalarını sağlamak amaçlanmıştır. 14. Hafta Okul yaşamında
gerekli gördüğü eğitsel sosyal etkinlikleri önerir. Sosyal Etkinliklere Katılıyorum Etkinlik Öneriyorum Gelecekte Kuracağım Vakıf Değerlendirme: Boşluk Doldurma
Öğrencilerin ilgi ve yeteneklerine göre okullarında veya sınıflarında eğitsel ve sosyal etkinlik önermelerini, eğitsel sosyal etkinlikler konusu ile sosyal girişimcilik bağlantısını kurmalarını ve yaratıcı düşünme ile toplum yararına yeni fikirler ortaya koymalarını sağlamak amaçlanmıştır. 15. Hafta Ülkesinin bağımsızlığı ile bireysel özgürlüğü arasındaki ilişkiyi açıklar. Ne Biliyorum? Bewar Yaşadıklarını Anlatıyor Değerlendirme: Doğru Yanlış Testi Çoktan Seçmeli Sorular ve Boşluk Doldurma
Öğrencilerin savaş sosyal sorunundan hareketle ülkenin bağımsızlığı ve bireysel özgürlükleri arasındaki ilişkiyi kavramalarını sağlamak amaçlanmıştır.