Planlama Yetersizliğine Bağlı Tespit

İdarenin para, mal ve personel ile icra ettiği idari faaliyet türlerinden biri de planlamadır. Genel olarak planlama; ekonomik planlama olabileceği gibi imar plan- laması şeklinde de tezahür edebilir513_{. Planlama, uygulanacağı yer ile ilgili olarak}

ihtiyaçların ve hedeflerin belirlenmesi, bu ihtiyaçların karşılanması ve hedeflerin gerçekleştirilmesi noktasında daha önce saptanan seçenekler arasından en uyumlu olanın seçilmesi faaliyeti olarak tanımlanabilir514_{. Ek madde 1’de ifade edilen plan-}

lama, şehircilik ilkeleri de gözetilerek belirlenen imar planlaması niteliğindedir515_.

İmar planlaması konusunda yetkili makamın kim olduğu hususu 3194 sayılı İmar Kanunu md.8’de düzenlenmiştir. 3194 sayılı Kanun md.8/1 (b)’ye göre imar planları nazım imar planı ve uygulama imar planından meydana gelir. İmar planları

512 _{Kamu düzeni ve güvenliğinin olağan hayatı durduracak seviyeye geldiği yerlerde gerçekleştiri-}

lecek kentsel dönüşüm uygulamaları, 3/10/2016 tarihli 2016/9368 Sayılı 2017 Yılı Programının Uy- gulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair Bakanlar Kurulu Eki’nde de değerlendirilmiştir. Bu kapsamda alınacak tedbirlere ilişkin olarak; süregelen kentsel problemlerin yanı sıra terör sebebiyle kamu düzeni ve güvenliğinin olağan hayat akışını durduracak seviyeye geldiği yerlerde hasarlı ve yıkılmış yapılar ile zarar gören sosyal, ekonomik ve fiziki altyapının yenileneceği belirtilmiştir. Bu kapsamda 2017 yılı kapsamında terör nedeniyle zarar görmüş illerde belirlenecek pilot bölgelerde kentsel dönüşüm kapsamında öncelik sırası belirlenerek uygulamaya konulacaktır. İvedi olarak ger- çekleştirilecek kentsel dönüşüm uygulamalarıyla zararın giderilmesi ve doğan barınma ihtiyacının giderilmesi hedeflenmektedir. Kentsel dönüşüm politika öncelikleri ve tedbirler hakkında bkz. 3/10/2016 tarihli ve 2016/9368 sayılı 2017 Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İz- lenmesine Dair Bakanlar Kurulu Eki, RG.30.10.2016-29873 (Mükerrer).

513 _{ÇOLAK, İmar Hukuku, s.73.}

514 _{ERSOY, Melih, “Planlamada Kademeli Birliktelik İlkesi ve Türkiye’de Plan Kademeleri”, Kent-}

sel Planlama Ansiklopedik Sözlük (Der. ERSOY, Melih), Ninova Yayıncılık, İstanbul, 2012, s.360.

arasında hiyerarşi ilişkisinin varlığı söz konusudur516_{. Plan hiyerarşisi iki bakımdan}

önem kazanmaktadır. İlki, plan yapım yetkisine sahip idarelerin plan hiyerarşisine bağlı kalarak kanun koyucu tarafından amaçlanan kamu düzeninin bozulmasını en- gellemeleridir517. İkinci olarak, planlar arasındaki hiyerarşi kurallarına bağlılık yargı önünde tartışma konusu olduğunda, plan hiyerarşisine bağlı kalmamanın söz konusu planların iptaline neden olma ihtimalidir518_{. Bu çerçevede uygulama imar}

planları, nazım imar planlarına519 _{ve diğer üst ölçekli imar planlarında belirtilen}

koşullara uygun olmak zorundadır520_{. İmar planları gerek yapılırken gerekse değiş-}

tirilirken planlama ve şehircilik ilkelerine uyulmak suretiyle kamu yararı gözetile- rek tesis edilir521. Bu doğrultuda imar planlarının hazırlanmasıyla birlikte plan ko- şullarına uygun gelişme ve yapılaşmayı sağlamanın yanında münferit olarak her yapıda plana ilişkin hükümlere uygun olması amaçlanmaktadır522_.

İmar planlama faaliyetleri, imar kolluğu ve imara yönelik kamu hizmetleri- nin ortak karakterini taşımasının yanında; imar uygulamalarının teknik ayrıntılarını belirleyen idari işlemler olarak imar uygulamalarının en önemli aşamasını oluştu- rurlar523. Özellikle yerleşim alanlarının düzenli ve planlı bir gelişim kaydetmesi524, belirli bir program dahilinde, inter-disipliner bir çalışma içinde ve koordineli bir şekilde yapılması ile mümkündür525_{. Bu kapsamda planların kent içindeki müşterek}

516 _{YAŞAR, Hasan Nuri, İmar Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2008, s.107; ÇOLAK, İmar Hu-}

kuku, s.120; SANCAKDAR, Oğuz, Belediyenin İmar Planını Yapması- Değiştirmesi ve İptal Da- vası, Yetkin Yayınları, Ankara, 1996, s.60.

517 _{YAŞAR, İmar Hukuku, s.107.} 518 _{YAŞAR, İmar Hukuku, s.108.}

519 _{Uygulama imar planlarının icrailik niteliği, nazım imar planlarına dayanılarak yapılma zorun-}

luluğunu gerektirmektedir. Ancak Danıştay kararlarına göre nazım imar planlarının iptalinin söz konusu olması halinde, bu durum uygulama imar planlarının geçerliliğini etkilemeyecektir. Dokt- rinde Yaşar, bu görüşün her durumda kabul edilemeyeceğini ifade etmiştir. Yaşar’a göre, planlama süreçlerinin zorluğunu da göz önüne alarak, bu yaklaşımın tartışılması gerekmektedir. YAŞAR, İmar Hukuku, s.45.

520 _{D6D. E.2013/5536, K.2014/2440, T.28.03.2014, Danıştay Bilgi Bankası, Erişim T.07.07.2016.} 521 _{SANCAKDAR, Belediyenin İmar Planını Yapması- Değiştirmesi ve İptal Davası, s.129.} 522 _{SANCAKDAR, Belediyenin İmar Planını Yapması- Değiştirmesi ve İptal Davası, s.55.} 523 _{ÇOLAK, İmar Hukuku, s.23.}

524 _{Belirtmek gerekirse, planların yetkili makamlar tarafından, alanın gelişimini sağlamaya yönelik}

ve o alanın mevcut ve gelecekteki durumu göz önüne alınarak gerekli araştırmaların da yapılması suretiyle hazırlanması gerekir. CE. 22 février 2016, The Company Entreprise Routiere Du Grand Sud, (arianeinternet.conseil-etat.fr/arianeinternet/getdoc.asp?id=334&fonds=DCE_EN&item=), E- rişim T.02.12.2016.

ihtiyaçları526 _{karşılayamaması ve nüfusun artmasına bağlı olarak tadil edilmesi ge-}

rektiği durumlarda halihazır haritalar527 _{üzerine çizilen planların noksanlığından}

bahsedilebilecektir. Planlama ya da altyapı hizmetlerinin yetersiz olması durumu zaman içinde kentteki nüfusun artması ve çevresel bazı özelliklerin değişmesine bağlı olarak gerçekleşebileceği gibi, bakım ve onarım gibi hizmetlerin tesisindeki aksaklığa bağlı olarak da gerçekleşebilir. Planların yetkili idarece eksik veya geç oluşturulması, plan bütünlüğünün sağlanamaması528 _{gibi planlama faaliyetindeki}

yetersizlikler529, o alanın riskli alan olarak tespit edilmesine yol açabilecektir. Kamu düzeninin veya güvenliğinin olağan hayatı kesintiye uğratacak veya durdu- racak şekilde bozulduğu yerlerde planlamadaki yetersizliklerin varlığından bahisle riskli alan tespit edilebilecekse de, planlamadaki bu yetersizliklerin afet riski ile ilişkilendirilmesi gerekir. Zira salt şehircilik bakımından planlamanın yetersiz kal- ması durumunda, kamu yararı gözetildiğinde530_{, imar planı değişikliği veya tadili}

526 _{“Anayasanın 127 nci maddesinin birinci fıkrasında sözü edilen mahalli müşterek ihtiyaç kavra-}

mının, herhangi bir yerel yönetim biriminin sınırları içinde yaşayan kişi, aile, zümre ya da sınıfın özel çıkarlarını değil, aynı yörede birlikte yaşamaktan doğan eylemli durumların yarattığı, yoğun- laştırdığı ve güncelleştirdiği, özünde yerel ve kamusal hizmet karakterinin ağır bastığı ortak ihtiyaç ve beklentileri ifade ettiği göz önüne alındığında, yerelde uygulanacak imar planları ile parselasyon planlarının, birlikte yaşamaktan ve hemşerilik ilişkisinden doğan mahalli müşterek bir hizmet olduğu göz ardı edilemez.” AYM. E.2011/106, K.2012/92, T.29.11.2012, RG.02.04.2013-28606 (Mükerrer).

527 _{“Halihazır harita: Plan çalışmalarına dayanak olacak olan ve arazinin o günkü kullanış şeklini,}

kamuya ait binaları, topografik durumu gösteren haritadır.” YAYLA, Şehir Planlamasının Başlıca Hukuki Meseleleri ve İstanbul Örneği, s.34.

528 _{“Nazım imar planları yasada belirtilen tanımları gereği, yapılaşmanın genel karakterini oluştu-}

rurlar ve yönlendirirler. Ölçekleri gereği de yapılaşmanın ayrıntılarının değil genel özelliklerini be- lirlerler. Yani, nazım imar planları yapılaşmanın uygulamaya ya da yaşama geçmesi için hazırlanan yasal belgeler değillerdir. Yerleşimi bir bütün halinde ele alıp ona göre kestirimlerde ve önerilerde bulunmaya yarayan belgelerdir. Planlama kuramında bu bağlamsal çerçeveye plan bütünlüğü denir.” ERSOY, Melih, Kentsel Planlamada Standartlar, Ninova Yayınları, 2015, s.56.

529 _{D6D. E.1987/958, K.1987/1029, T.11.11.1987, DD. Sayı:70-71, s.301.}

530 _{“Kamu yararını gerçekleştirmek amacıyla üretilmiş bir işlem niteliğinde olan imar planları mev-}

zuatta ve yargı içtihatlarında yöre halkının sağlığını ve çevreyi korumak, sosyal ve kültürel ihtiyaç- larını, iyi yaşama düzenini, çalışma koşullarını ve güvenliğini sağlamak amacıyla, ülke, bölge ve şehir verilerine göre oturma, çalışma, dinlenme ve ulaşım gibi kentsel fonksiyonlar arasında mevcut ve sağlanabilecek olanaklar ölçüsünde en iyi çözüm yollarını bulmak için varsa kadastro durumu da işlenmiş, onaylı haritaların kopyaları üzerine nazım plan ve uygulama planı olarak düzenlenip onay- lanmış metinler olarak tanımlanmaktadır. İmar planlarında çok büyük zorunluluk olmadıkça deği- şiklik yapılmaması imar planı yapımı aşamasında gözetilecek önemli kriterlerden birisidir Ancak, kamu yararının gerektirmesi halinde plan değişikliği yapılmasının zorunlu olduğu kuşkusuzdur.” D6D. E.2010/6492, K.2014/361, T.24.01.2014, (www.kazanci.com), Erişim T.15.07.2016.

ya da eski planlara göre yapılmış idari işlemlerin geri alınması söz konusu olabile- cektir531. Öte yandan imar planlarının değişikliği istemi532 ilgililer tarafından İYUK md.10 kapsamında idari yargıda dava konusu olabilir. Danıştay içtihatlarına göre, imar planlarının değiştirilmesi yönünde İYUK md.10 anlamındaki başvuru açısın- dan herhangi bir süre sınırı bulunmamaktadır533_{. Bu nedenle başvurunun birden}

fazla yapılabilmesi mümkündür534_{. Bu kapsamda afet riskinin var olduğu alanlarda}

planlamada yetersizlik halinin mevcudiyeti söz konusu olduğunda gerek ilgililerin idareye yaptığı başvuru üzerine gerekse idarece resen, kentsel dönüşümün ikincil- liği ilkesi535 _{gözetilmek kaydıyla riskli alanın tespitini müteakip o alanla ilgili plan-}

lama yapılması söz konusu olabilecektir. Buna ek olarak, yapılan imar planı deği- şikliğinin şehircilik ve planlama esaslarına aykırı olması halinde ise, iptali söz ko- nusu olabilecektir. Bu ihtimalde idare, iptal edilen planı uygulamamalı536 _{ve ihti-}

yaçlar doğrultusunda plan bütünlüğünü de gözeterek gerekli değişiklikleri yapma- lıdır.

3. Altyapının Yetersiz veya Hasarlı Olması ya da İmar Mevzuatına Aykırı Ya-