Çok Partili Siyasal Hayata Geçiş Sonrası Kurulan Milliyetçi Dernekler

1945 yılında çok partili siyasal hayata geçişle birlikte tek parti döneminin bu tek tipleştirici ve baskıcı yönetim tarzının sona ermesiyle birlikte milliyetçi mukaddesatçı çizgi de kendini ifade imkânı bulmuştur. Bu dönemde, Milliyetçi-mukaddesatçı akımın kendisini ifade ettiği Millet, Orhun, Kopuz, Büyük Doğu, Hareket vb. birçok dergi yayın hayatına başlamıştır. Yine bu dönemde Ali Hatiboğlu, Rahmi Eray, Bahadır Dülger, F. Kadri Timurtaş, Turgut Atasoy, Fethi Gemuhluoğlu, Said Bilgiç, Kubilay

Đmer, M. Emin Alpkan, Bekir Berk, Mehmed Turgut, Şadi Pehlivanoğlu, Đrfan Atagün ve Ömer Öztürkmen gibi aydınların içinde yer aldığı dernekleşme ve teşkilatlanma tecrübeleri de ön plana çıkmıştır.

Özellikle, 1950 sonrasında Demokrat Parti’nin seçimleri kazanması ile Güngör’ün ifadesiyle, inkılâpçılık cereyanı memleketin meselelerini çözmekte başarısız kalmış ve bu cereyanı temsil eden kadro millet tarafından tasfiye edilmiştir. Đnkılâpçılar, Türk milletini tanımadan onu bir ideal olarak benimsedikleri Batı medeniyeti kalıbı içine sokmaya çalışmışlar, fakat Türk milletinin kültürel temellerini oluşturan Đslamiyet ve Türklüğün birbirinden ayrı düşünülemeyeceğini anlayamamışlardır (1982: 151). Özellikle gençlik hareketi olarak başlayan milliyetçi hareketler ve örgütlendikleri dernekler, o dönem gençlerinin bir arayışının ürünüdür ve bu derneklerde yetişen gençler ileride topluma yön veren aydınlar olarak ortaya çıkmışlardır.

2.2.4.1. Milli Türk Talebe Birliği

Milli Türk Talebe Birliği’nin (MTTB) ambleminde ve tabelalarında kuruluş tarihi 1916 olarak belirtilse de esasında, 1929 yılına kadar çok fazla faaliyet gösterememiştir (Oruç, 2005: 15; Duman ve Yorgancılar, 2008: 35; Okutan, 2004: 25). MTTB, özellikle 1929 yılında Tevfik Celal (Đleri) başkanlığında, 1933’ün sonlarına kadar devam edecek olan aktif bir döneme girilmiştir (Okutan, 2004: 25). Bu nedenle Darendelioğlu (1968: 59) MTTB’nin kuruluş tarihi olarak 1929 yılını vermektedir.

Tek parti döneminde, MTTB rejimin ve Kemalist ilkelerin savunucusu olmuştur. Her türlü sosyal ve siyasal faaliyetin kontrolünü eline alan tek parti yönetimi, siyasal

70

iktidarla hemen hemen aynı değerleri paylaştığından olsa gerek 1936 Hatay Mitingi’ne kadar kapatılmamıştır. Hatay’da yaşayan Türklere zulüm yapıldığı gerekçesiyle yapılan mitingle birlikte, siyasal iktidardan bağımsız da hareket edebileceklerini gösterdiklerinden MTTB kapatılmıştır (Duman ve Yorgancılar, 2008: 52-54; Oruç, 2005: 15).

Bu tarihten sonra 10 yıl boyunca MTTB’nin faaliyetleri durdurulmuştur. 1945 sonrası çok partili siyasal hayata geçişle birlikte oluşan demokratik ortamda tıpkı diğer milliyetçi muhafazakâr öğrenci hareketleri gibi 1946 yılında Türk Talebe Birliği adı ile faaliyete başlamıştır. Daha sonra 1947 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla “milli” kelimesi eklenmiştir. Birlik 1960 yılına kadar geçen dönemde daha önceki dönemlerden daha pasif bir şekilde faaliyet gösterse de yeni dönemde zihniyet olarak diğer dönemden önemli farklılıklar vardır. Çünkü yeni dönemde MTTB önceki dönemine hâkim olan milliyetçi/özcü ve Turancı çizgisinden uzaklaşmış ve yüzünü Anadolu’ya dönen milli/manevi değerlere önem veren yeni bir milliyetçilik anlayışına yönelmiştir (Okutan, 2004: 101-103). Kısaca belirtmek gerekirse, 1945 sonrasında oluşan bütün milliyetçi gençlik örgütleri gibi MTTB de milliyetçi muhafazakâr çizgiye yönelmiş ve ciddi bir komünizm düşmanlığı benimsemiştir.

27 Mayıs 1960 askeri müdahalesi sonrasında MTTB’de önemli bir yönetim boşluğu baş göstermiştir. Ancak Mayıs 1961’de Faruk Narin’in genel başkan olması sonrasında bir toparlanma sürecine girilmiş, 1963’te Yüksel Çengel, 1965’te Rasim Cinisli, 1967 yılında ise Đsmail Kahraman yönetime gelmiştir. 1965 yılına kadar MTTB’ye, DP karşısında CHP’li bir sol anlayış hâkim olmuştur (Okutan, 2004: 133). MTTB’de Türk

Đslam sentezi düşüncesinin hakim olduğu dönem ise 1965 yılında Rasim Cinisli’nin genel başkan olması ile başlatılabilir. Türk Đslam Sentezi düşüncesi 1967’de Đsmail Kahraman’ın genel başkanlığında devam etmiştir. 1969’da Burhanettin Kayhan’ın Genel Başkanlığı ile başlayan ve 1979 yılında Haşmet Oğuzalp’in genel başkanlığa geldiği dönem ise Đslamcı dönem olarak nitelendirilmektedir¹.

Burhan Kayhan ile birlikte MTTB, Milli Selamet Partisi (MSP) ile aynı görüşleri paylaşan bir örgüt haline dönüşmüştür. Hatta MSP’nin etkisi altındaki Akıncılar

71

Derneği’ne MTTB’lilerin büyük bir bölümünün katılımı gerçekleşmiştir. Neticede 12 Eylül 1980 sonrasında kapatılan MSP gibi MTTB de kapatılmıştır (Okutan, 2004: 200). 1980 sonrasında ise, Đsmail Kahraman öncülüğünde MTTB’lileri birleştirmek amacıyla

Đstanbul’da Birlik vakfı kurulmuş ancak önemli bir faaliyet gösterememiştir. MTTB, 16 Aralık 2006 tarihinde de yine Đsmail Kahraman öncülüğünde, yaşları bir hayli ilerleyen ve öğrenci olmayan birçok eski bürokrat tarafından, yeniden kurulmuştur (Duman ve Yorgancılar, 2008: 282). Eski günlerindeki gibi çok faal olmasa da halen bir gençlik örgütü olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.

MTTB’nin özellikle çalışma açısından da büyük önem taşıyan kısmı Rasim Cinisli ve

Đsmail Kahraman’ın genel başkanlığı dönemi olan 1965-1969 dönemidir. Bu dönemde 10-12 Şubat 1967’de Milli Türk Talebe Birliği (MTTB) Milliyetçiler I. Büyük Kurultayı’nı düzenlemiştir. Yine MTTB tarafından 23 Mart 1968'de Bursa'da Milliyetçi Teşekküller Đstişare Kurultayı Tertip Komitesi toplantısı yapılmıştır. Kısacası MTTB bu tarihler arasında milliyetçi muhafazakâr aydınlar arasında bir birlik oluşturulması için yapılan Kurultay ve toplantılara bir gençlik hareketi olarak katılmış ve destek vermiştir.

2.2.4.2. Türk Kültür Ocağı

Türk Kültür Ocağı, 1946’da üniversite öğrencileri tarafından kurulan bir gençlik teşkilatıdır. Kurucuları arasında Cevdet Akçalı, Turgut Atasoy, Faruk Sükan, Kemal Bozkurt, Asım Salih, Orhan Özil, Đhsan Çirkinoğlu yer almaktadır. Türk Kültür Ocağı’nın, Türklüğü milletlerarası camiada her bakımdan ileri hale getirmek için; Türk milliyetçiliğini yaymak, Türk kültürünü dil, tarih, edebiyat, güzel sanatlar, halk bilgisi, gelenek, ahlak, hukuk ve iktisad gibi çeşitli yönlerden incelemek, manasını belirtmek ve fikir âlemine yayarak idamesine çalışmak, Türkler arasında içtimai tesanüt fikirlerini yaymak, Türk ahlak ve geleneklerine uygun yaşamayı ve milli mukaddesata hürmeti telkin etmek, milliyetçiler arasındaki bağları kuvvetlendirmek gibi amaçlara hizmet etmek için kurulduğu belirtilmektedir (Darendelioğlu, 1968: 154-155). Türk Kültür Ocağı Anadolu’nun hiçbir yerinde şube açmamıştır. Ocak üyeleri daha sonra 1950 yılında Milliyetçiler Federasyonu ve sonrasında Türk Milliyetçiler Derneği’nin kurulmasında öncülük etmişlerdir.

72

2.2.4.3. Türk Kültür Çalışmaları Derneği

Türk Kültür Çalışmaları Derneği, 3 Eylül 1946 yılında Đstanbul’da yine üniversiteli gençler tarafından milli kültürü korumak amacıyla kurulmuştur. Derneğin ilk toplantısına katılan isimler, Behran Atamer, Müfid Adil Çulcuoğlu, Kemal Şahin, Kemal Göksel, Ahmet Mirkelamoğlu, Rıza Serhatoğlu, Ali Gür, M. Ali Tuna, Necati Balaşoğlu, Celal Sungur, Doğan Can, Ömer Tekinoğlu, Fethi Gemuhluoğlu, Ziya Işıldak, Namık Tekin Turan, Osman Nedim Tuna, K. Abbas Altunkaş, Bülent Olcay ve

Đlhan Darendelioğlu’dur. Dernek bünyesinde birçok konferans ve seminerler düzenlenmiş ve bu toplantılara Mirza Bala, Cafer Seydahmet Kırımer, Đsmail Hami Danişmend, Zeki Velidi Togan, Mükremin Halil, M. Halit Bayrı gibi dönemin önemli milliyetçi muhafazakâr isimleri katılmışlardır (Darendelioğlu, 1968: 158-160). Türk Kültür Çalışmaları Derneği de Anadolu’nun hiçbir yerinde şube açmamıştır. Dernek daha sonra Milliyetçiler Federasyonu’na dâhil olmuş ve Türk Milliyetçiler Derneği kurulduktan sonra da kapanmıştır.

2.2.4.4. Türk Gençlik Teşkilatı

Türk Gençlik Teşkilatı ise, 1947 yılında Türk Kültür Ocağı ve Türk Kültür Çalışmaları Derneği’nin faaliyetlerini ağırbaşlı, durgun ve pasif olarak nitelendiren bazı üniversite öğrencileri tarafından kurulmuştur. Diğer iki dernekten farklı olarak da Anadolu’ya yayılmış ve 1950’de Milliyetçiler Federasyonu’na dahil olduğunda da yaklaşık 40

şubeye ulaşmıştır. Kurucuları arasında Necati Tanrıkulu, Đrfan Atagün, Kubilay Đmer, Yusuf Ziya Đnan, M. Emin Alpkan, Ömer Öztürkmen, Mehmet Metin Ören, Erdoğan Özbenli, Şadi Pehlivanoğlu, Hasan Karahan, Erdoğan Okçu, Gökhan Evliyaoğlu, Cahit Çakmak, Orhan Özer, Tuğrul Önder, Celal Erçıkan, Remzi Sakarya, Kemal Cabioğlu, Sami Binicioğlu, Galip Erdem ve Arslan Topçubaşı gibi isimler yer almıştır (Darendelioğlu, 1968: 161-162).

2.2.4.5. Milliyetçiler Federasyonu

Milliyetçiler Federasyonu, 1950 yılında milliyetçi kuruluşların ortak hareket etme düşüncelerinden yola çıkılarak, Türk Kültür Ocağı, Türk Gençlik Teşkilatı, Türk Kültür Çalışmaları Derneği, Türk Kültür Derneği, Kayseri Türk Kültür Birliği ve Genç Türkler Cemiyeti temsilcilerinin katılımlarıyla oluşturulmuştur. Federasyon başkanlığına seçilen

73

Bekir Berk temel amaçlarının, Türk gençliğini temsil etmek ve komünizme karşı mücadele etmek olduğunu belirtmektedir.

Arif Nihat Asya, Nurettin Topçu ve Đsmet Tümtürk gibi isimlerin konferanslar verdiği Federasyon ilk büyük kurultayını 1951 yılında yapmış ve bu kurultayda, Federasyonun kuruluşundan itibaren, milliyetçiliğin herhangi bir partinin malı olmadığı, partiler üstü bir dava olduğu ve bu dava için bütün vatanseverlerin bir safta toplanmalarının gerektiğini duyurduğu ifade edilmiştir. Ayrıca federasyonun türlü ithamlara maruz kalan Müslüman Türk çocuklarının koruyucusu ve türlü iftiralara uğrayan milliyetçilik cereyanının müdafii olduğu vurgulanmıştır. Yine bu kurultayda federasyona bağlı bütün dernekler kendilerini feshederek bir tek teşekkülde birleşmeye karar vermişlerdir (Darendelioğlu, 1986: 225-230). Neticede de Türk Milliyetçiler Derneği kurulmuştur.

2.2.4.6. Türk Milliyetçiler Derneği

1951 yılında Milliyetçiler Federasyonu’nun ilk büyük kurultayında Türk Kültür Ocağı, Türk Kültür Çalışmaları Derneği, Genç Türkler Derneği ve Türk Kültür Derneği’nin birlikten kuvvet doğar düsturundan hareketle kendilerini feshederek Türk Milliyetçiler Derneği adı altında birleşmeye karar vermeleri ile kurulmuştur. Đlk idare heyeti toplantısında derneğin başkanlığına Haluk Karamağaralı, Başkanvekilliğine Abdulhadi Toplu, Genel Sekreterliğe Erhan Löker, Muhasipliğe Necati Torun, üyeliğe de Abdullah Savaşçı seçilmişlerdir. Đlk nizamnamede derneğin amacı, “Allah, Vatan, Soy, Tarih, Dil,

an’ane, Sanat, Aile, Ahlâk, Hürriyet ve Milli Mukaddesat esaslarına dayanan Türk milliyetçiliğini işlemek, Türk milletini meydana getiren unsurları muhafaza etmek ve bütün milliyetçileri teşkilatlandırmak” olarak belirtilmektedir. Dernek kurulduktan 15

ay sonra şube sayısını 60’a yükseltmiş ve bu şubeler arasında birliği sağlamak ve temaslar kurabilmek için 20 Ekim 1951 tarihinde Mefkûre adlı bir dergi yayına çıkarmaya başlamıştır (Darendelioğlu, 1968: 245-256).

Ancak, bu dönemde iktidarda bulunan Demokrat Parti (DP) iktidarı ve Başbakan Adnan Menderes ile de ilk defa “Bu millet Müslüman’dır ve Müslüman kalacaktır, Müslümanlığın bütün icabları yerine getirilecektir” sözü kullanılmış, bu defa da milliyetçilik görüşü resmi ideolojiye uymadığı gerekçesiyle bütün ülkeye yayılan Türk

74

Milliyetçiler Derneği din ve ırk esası üzerine kurulu olduğu gerekçesiyle 1953’te kapatılmış ve beş idare heyeti üyesi¹ yargılanmıştır.

2.2.4.7. Milliyetçiler Derneği

Milliyetçiler Derneği, Türk Milliyetçiler Derneği’nin kapatılmasının ardından, kuruluş dilekçesi 3 Temmuz 1953’te verilmiş olmasına rağmen, 1954 yılında Nisan ayında kurulmuştur. Derneğin kuruluş amacı, “Milletimizi vücuda getiren kıymetlerin

muhafaza ve tekâmülüne hizmet etmek ve tarih şuuruna, ilmi zihniyetine, feragat, fedakarlık, hak ve fazilet duygularına sahip örnek Türk Milliyetçileri yetiştirmek”

olarak belirtilmiştir. Bu amaca ulaşmak için de derneğin seminer toplantıları, konferanslar, neşriyat, sergiler ve anketler yapmak gibi faaliyetlerde bulunacağı açıklanmıştır (Darendelioğlu, 1968: 282). Bu derneğin amacından ve faaliyet alanlarından da anlaşıldığı üzere, diğer milliyetçi teşekküllerden farklı olarak, dönemin milliyetçi ve muhafazakâr aydınlarını bir araya toplamaya ve ilmi tartışmalarla milliyetçiliği geliştirmeye çalışan bir teşekkül olduğu anlaşılmaktadır.

Derneğin kurucuları arasında ise, Mehmet Emin Alpkan, A. Ferruh Bozbeyli, Hüsnü Demirkıran, Celal Erçıkan, Cemal Külahlı, Orhan Okay ve Đdris Yamantürk yer almaktadır. Derneğin adı, 1954 yılında Peyami Safa tarafından verilen “ Batı Medeniyetinin Buhranı” ve Ali Fuat Başgil tarafından verilen “Đnsan Hakları ve Milliyetçilik” konferanslarıyla duyurulmuştur. Daha sonraki yıllarda dernek çatısı altında konferans verenler arasında, Nurettin Topçu, Đsmail Hami Danişmend, Prof. Dr. Mümtaz Turhan, Prof. Dr. Sabahattin Zaim, Prof. Dr. Đbrahim Kafesoğlu, Tağrık Buğra, Nihat Sami Banarlı, Erol Güngör, Fethi Gemuhluoğlu, Salih Tuğ, Đsmail Dayı, Nevzat Yalçıntaş, Ahmet Kabaklı, Süleyman Yalçın (Darendelioğlu, 1986: 284) gibi daha sonra Aydınlar Ocağı’nda da yer almış önemli isimler bulunmaktaydı.