1. Parmak izi ve Fotoğraf Alma Yetkisi ve Yasal Dayanağı
Kolluk kuvveti olarak kamu düzenini korumak, suçları önlemek ve meydana gelmiş suç ve suçluları araştırıp yakalamakla görevli jandarmanın, bu görevinin gereğini yerine getirebilmek için bilgi toplamak, bunları değerlendirmek ve sonuçta bir karar verip, kararın icrasına başlaması gerekmektedir474.
Parmak izinin benzemez, benzetilemez, değişmez ve değiştirilemez oluşu suç ve suçluların araştırılmasına yönelik adli kolluk faaliyetleri ile suçun işlenmesi dolayısıyla kamu düzeninin bozulmasına engel olacak idari faaliyetlerin yapılmasında bir bilgi kaynağı olarak önemli yer tutmaktadır475.
yaralayıcı nitelikte sert cisim veya tehlike arz edebilecek veya müsabaka düzenini bozabilecek diğer maddeler ile alkollü içecekler ve çevreyi kirletecek nitelikte konfeti ve benzeri cisimler bulundurulamaz ve satılamaz.
Yukarıdaki fıkrada yer alan madde ve cisimlerin, spor müsabakalarının yapıldığı alanlara ve bu alanlardaki kapalı mekânlara sokulması, saklanması ve bu alanlar içerisinde taşınması veya kullanılması yasaktır.”
Md. 6/2 “Müsabakaların yapılacağı spor alanına, güvenlik güçlerince gerçekleştirilecek kontrolden sonra seyirci alınır. Spor alanlarının çevresinde, stadyum veya spor salonu girişleri ile turnike girişlerinde, müsabakayla ilgili olarak hâkim kararı veya gecikmesinde sakınca olan hallerde mülkî amirin yazılı izni ile genel güvenlik güçlerince veya genel güvenlik güçlerinin denetiminde, özel güvenlik güçlerince üst araması yapılır ve bu Kanunun amacına aykırı madde ve cisimlere el konulur.”
472 Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği md. 4; “Koruma altına alma: Suçun veya tehlikelerin önlenmesi ya da delil olabilecek veya müsadereye tâbi olan yahut güvenliğin sağlanması amacıyla, eşyayı zilyedinin kendiliğinden vermesini veya el konulana kadar geçici olarak alıkoymayı.”
473 KOÇ, Kolluğun Adli Görevleri, s.386.
474 DERDİMAN Cengiz, “Polisin Parmak İzi ve Fotoğraf Alma Yetkisi”, Türk İdare Dergisi, Sayı:411, Ankara 1968, s.175.
475 YILMAZ Tuncay, Gerekçeli-Notlu Emniyet Teşkilatı Kanunu İle Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu , Ankara 1988, s.72.
Parmak izi ve fotoğraf alma yetkisi kamu düzeninin korunması ve kollanmasına yönelik bir idari kolluk önlemidir. Ülkede asayişin, huzurun ve sükûnun sağlanması bu huzur ve güvenlik durumunun devam edeceğine olan inancın devamı ve genel sağlığın korunması için daha önce suç işlemiş kişiler ile suç işlemesi mümkün olanların parmak izi ve fotoğraflarının alınması gerekmektedir. Parmak izi ve fotoğraf alma yetkisi bu niteliği ile özellikle kişi hürriyeti ve güvenliği ile özel hayatın korunmasına ilişkin 1982 Anayasasının 19. ve 20. maddelerine aykırı bir durum teşkil etmektedir476. Ancak Anayasanın 13. maddesinde yer alan genel sınırlama bu özgürlüğün sınırlanmasına anayasal dayanak teşkil etmektedir477.
Parmak izi ve fotoğraf alma yetkisi, kişi hürriyetine aykırı bir durum olmakla birlikte suç işleme hazırlığındaki kişilerin ya da işlenmiş bir suçun faillerinin serbestçe faaliyet içinde olmalarını kabul etmek imkânsızdır. Bu nedenle suçların önlenmesi, araştırılması ve kamu düzeninin korunması için parmak izi ve fotoğraf alma yetkisinin bu görevi yapacak kolluk kuvvetlerine tanınması gerekmektedir478.
Anayasaya göre, temel hak ve özgürlüklere getirilecek sınırlamaların kanunla yapılmasını gerektirdiğinden parmak izi ve fotoğraf alma yetkisinin kanunla düzenlenmesi gerekmektedir. Jandarmanın parmak izi ve fotoğraf alma yetkisi Polis Vazife ve Selahiyet Kanununun 5 ve Jandarma Teşkilatı, Görev ve Yetkileri Yönetmeliğinin 37. maddesinde düzenlenmiştir.
2. Parmak izi ve Fotoğrafı Alınacak Kişiler
Polis Vazife ve Selahiyet Kanununun 5. ve Jandarma Teşkilatı, Görev ve Yetkileri Yönetmeliğinin 37. maddelerinde parmak izi ve fotoğrafı alınacaklar sayılarak bu yetkinin sınırları tespit edilmiştir. Bu yetki
476 DERDİMAN, agm., s.176.
477 1982 Anayasası md. 13; “ Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.”
478 İşte bu zorunluluğun gereği olarak Anayasanın 13. maddesinde düzenlenen hak ve hürriyetlerin genel sınırlanması sebepleri arasında yer alan kamu düzeni ve genel asayişin korunması sebeplerinin, parmak izi ve fotoğraf alma yetkisinin anayasal dayanağını oluşturduğu söylenebilir.
kapsamında jandarma;
a. Cumhuriyet savcılıklarınca haklarında TCK'ya göre ağır hapis cezası gerektiren suçları işledikleri iddiasıyla kamu davası açılan sanıkların, Kamu güvenliği aleyhine suç işleyenlerin, Mal aleyhine işlenmiş suçların ve her nevi kaçakçılık olaylarının zanlı ve mahkumlarının, serseri ve şüphelilerin479,
b. Kimliğini kanıtlayamayanların,
c. Yabancı memleketlerden Türkiye'ye kaçanların ya da sınır dışı edilenlerin, memleket içinde bir yerden bir yere naklolunanların,
d. Fuhuşla ilgili mevzuat kapsamında kendilerine genelev sahibi, birleşme yeri sahibi, genel kadın adı verilenlerin,
e. Fuhuş konusunda aracılığı alışkanlık haline getirenlerin, beyaz kadın ticareti ile uğraşanların,
f. Cumhuriyet savcılıkları ve adli ve askeri mahkemelerce bir meselenin tetkik ve tahkiki için parmak izlerinin fotoğraflarının alınmasına lüzum gösterilen kimselerin parmak izi ve fotoğrafları alınır480.
5237 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 81. maddesine göre yapılan bir soruşturma ile ilgili olarak kimliğinin teşhisi için gerekli olması halinde şüphelinin Cumhuriyet savcısının emriyle fotoğrafı, beden ölçüleri, parmak ve avuç içi izi, bedeninde yer almış olup teşhisini kolaylaştıracak diğer özellikleri ile sesi ve görüntülerinin kayda alınabileceği belirtilmiştir481. Ancak buradaki düzenleme idari bir tedbir olmaktan çok soruşturmaya dönük adli bir konudur.
479 Kolluk personelinin serseri ve şüpheli kimseleri nasıl ve hangi kriterlere göre tespit edeceği mevzuatta net olarak belirtilmediğinden bu kavramların kanundan çıkartılması gerekmektedir. Zaten kolluk birimlerinde kanunda olmasına rağmen uygulamamaktadır.
480 Bu kişiler parmak izi ve fotoğraf alma yetkisini kullanırken jandarmaya rıza göstermeyerek direndikleri taktirde jandarma Jandarma Teşkilatı, Görev ve Yetkileri Yönetmeliğinin 26.
maddesinde düzenlenen zor kullanma yetkisine sahiptir. Çünkü parmak izi ve fotoğraf alma yetkisi yakalamayı da içeren bir yetkidir.; Ayrıntılı bilgi için bkz. DERDİMAN, agm. s.187.
481 5237 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu md. 81; “(1) Üst sınırı iki yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan dolayı şüpheli veya sanığın, kimliğinin teşhisi için gerekli olması halinde, Cumhuriyet savcısının emriyle fotoğrafı, beden ölçüleri, parmak ve avuç içi izi, bedeninde yer almış olup teşhisini kolaylaştıracak diğer özellikleri ile sesi ve görüntüleri kayda alınarak, soruşturma ve kovuşturma işlemlerine ilişkin dosyaya konulur.
(2) Kovuşturmaya yer olmadığı kararına itiraz süresinin dolması, itirazın reddi, beraat veya ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilip kesinleşmesi hâllerinde söz konusu kayıtlar Cumhuriyet savcısının huzurunda derhâl yok edilir ve bu husus tutanağa geçirilir.”