Emniyet ve Asayişle Görevli Jandarma İç Güvenlik

Jandarma iç güvenlik birliklerinin konuşlanmasında ve teşkilatlanmasında zorunlu haller dışında mülki taksimat esas alınmaktadır.

Jandarma Teşkilatı, Görev ve Yetkileri Yönetmeliğinin 12/b maddesinde “Her ilde, o ilin adıyla anılan İl Jandarma Alay Komutanlıkları kurulur” hükmü bulunmaktadır. Halen uygulamada tüm illerde bir il jandarma komutanlığı bulunmaktadır. Ancak özellikle asayişin sağlanmasındaki güçlükler nedeni ile İstanbul vb. yerlerde bu madde gereğince birden fazla i l jandarma komutanlığınının kurulabileceği değerlendirilmektedir²⁰⁹. Her ilçede, o ilçenin adıyla ilçe jandarma komutanlığı kurulur ve sorumluluk alanı birden çok karakol sorumluluk alanına ayrılabilir.

Jandarma karakolu belli bir bölgede emniyet ve asayişin sağlanması için il jandarma komutanının hazırladığı rapor üzerine valinin imzası,

208 JANDARMA GENEL KOMUTANLIĞI, Jandarmanın Tanımı, Bağlılığı, Sorumluluk Alanı ve Temel Görevleri, Ankara 1997, s.94.

209 ATEŞOĞLU/TERZİOĞLU, age., s.287.

Jandarma Genel Komutanlığının uygun görmesi üzerine Genelkurmay Başkanlığının görüşü alındıktan sonra İçişleri Bakanlığının onayı ile konuşlandırılmaktadır. Devriyelerle kontrol altına alınamayan kritik yerlerde geçici ya da daimi asayiş karakolu açılmaktadır. Daimi asayiş karakolu yılın her mevsiminde emniyet altında bulundurulması gereken yerlerde açılmaktadır. Geçici asayiş karakolu ise belirli bir mevsimde ya da geçici bir hizmet için açılmaktadır²¹⁰. Karakollar, jandarmanın kolluk faaliyetlerinin ifasında adeta gözü ve kulağıdır²¹¹.

Ayrıca; her ilde il jandarma komutanlığının bünyesinde suç ve suçlulukla mücadele etkinliğini artırmak maksadıyla, aşağıdaki birliklerden ihtiyaç duyulanlar kurulabilir²¹²:

a) Trafik Timleri: İl merkez ve ilçe jandarma komutanlıkları kuruluşunda, yasalarla verilen trafik hizmetlerini yapmak üzere teşkil edilir²¹³.

b) Olay Yeri İnceleme Timleri: İl merkez ve ilçe jandarma komutanlıkları kuruluşunda, delilden suçluya ulaşmak prensibi doğrultusunda olay yeri inceleme timleri teşkil edilir. Bu timler, olay yerini kontrol altına alınarak (suç yeri zabıtası tarafından) incelenmesi, delillerin usulüne uygun toplanması, adlî makamlara ve inceleme laboratuarlarına intikal ettirilmesi görevlerini yürütür²¹⁴.

c) Jandarma Otoyol Asayiş Timleri: İl merkez ve ilçe jandarma komutanlıkları bünyesinde, otoyollarda emniyeti sağlamak, trafik olaylarına müdahale etmek, vatandaşa kurtarma ve sıhhî tahliye konularında daha iyi hizmet vermek maksadıyla jandarma otoyol asayiş timleri teşkil edilir²¹⁵.

210 Örneğin yılın sadece belirli dönemlerinde çeşitli nedenlerle (turizm, göç, panayır, festival vb.) nüfusu artan bölgelerde bu çeşit geçici asayiş karakolları açılmaktadır.

211 AKMAN, age., s.81.

212 AKTÜRK/ ERSAN/ÖZBEK/SAVLIK/SARIER, age., s.3-8.

213 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ile, trafik zabıtasının bulunmadığı veya yeterli olmadığı yerlerde polis; polisin ve trafik zabıtasının görev alanı dışında kalan yerlerde de trafik eğitimi almış olan subay, astsubay ve uzman jandarmalar vasıtasıyla jandarma, yönetmelikte belirtilen esas ve usullere uygun olarak trafiği düzenlemeye ve trafik suçlarına el koymaya görevli ve yetkili kılınmıştır.

214 Ayrıntılı bilgi için bkz. JGY: 202-2/A Kriminal Hizmetler Yönergesi.

215 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu İle Yönetmeliğine göre jandarmaya verilen trafik görev ve yetkileri çerçevesinde 1996 yılından itibaren teşkil edilmiştir.

d) Jandarma Motosikletli Asayiş Timleri: İl merkez ve ilçe jandarma komutanlıkları kuruluşunda, jandarma sorumluluk bölgesinde genel emniyet ve asayişin sağlamasında önleyici zabıta görevi icra etmek, gerektiğinde trafik kazalarına ve meydana gelen olaylara daha süratli müdahale etmek maksadıyla jandarma motosikletli asayiş timleri teşkil edilir²¹⁶.

e) Jandarma Asayiş Bot Komutanlıkları: Jandarma iç güvenlik birliklerine; göller, barajlar ve su üstü ulaşımına imkân veren akarsular ile denize kıyısı olan illerde emniyet ve asayişin sağlanması ile kaçakçılığın önlenmesi hizmetlerine destek sağlamak maksadıyla teşkil edilen birliklerdir²¹⁷.

f) Jandarma Mobil Asayiş Karakolu: Jandarma mobil asayiş karakolu; jandarma asayiş karakolunun görev ve yetkilerine haiz; ancak araç içerisinde özel olarak dizayn edilen ve bağlı bulunduğu il merkez ve ilçe jandarma komutanlıkları emrinde mobil olarak görev yapan karakoldur.

g) Dağ Arama/Kurtarma Timleri: Kış ve dağ turizminin yoğun olduğu illerde emniyet ve asayişi sağlamak ve halka yardım etmek amacıyla teşkil edilirler²¹⁸.

h) Devriye, İz Takip, Narkotik, Mayın ve Bomba Arama, Arama ve Kurtarma Köpek Timleri: Emniyet ve asayiş hizmetleri ile kritik bina ve tesislerin emniyetinin sağlanması ve toplumsal olaylarda caydırıcılığı sağlamak, emniyet ve devriye hizmetlerinde erken ikaz sağlayarak sabotajlara, kaçakçılara, şüphelilere ve tehlikeli temaslara karşı birlik/kurumları korumak, uyuşturucu madde kullanan veya taşıyan kişiler ile bu maddelerin ticaretini ve kaçakçılığını yapan kişilerin üzerleri ile eşya, araç ve evlerini aramak, kaybolan dost ve kaçan düşman/yasa dışı unsurları, hırsızlık, kaçakçılık, sınır ihlâlleri ile sabotaj ve operasyonlarda olay yeri ve çevresinde kokulardan faydalanarak iz sürmek suretiyle faillerin, yasa dışı

216 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu İle Yönetmeliğine göre jandarmaya verilen trafik görev ve yetkileri çerçevesinde 1996 yılından itibaren teşkil edilmiştir.

217 23.01.1998 tarihli teşkilat içi bir emir ile yukarıda belirtilen maksatlarla Muğla, Hatay, İzmir ve Van illerinde dört adet Jandarma asayiş bot komutanlığı kurulmuştur.

218 Jandarma sorumluluk sahasının büyük bir kısmının kırsal ve dağlık olması nedeni ile bu bölgede meydana gelen olaylara müdahale edebilmek ve zorda kalan vatandaşlara yardım edebilmek maksadı ile 15.06.1998 tarihinde Bursa, Bolu ve Erzurum’da bu timler teşkil edilmiştir.

unsurların ve kaybolan şahısların yerlerini tespit etmek, arazide tuzaklanmış, mayın ve patlayıcı maddeler ile bina, motorlu kara, hava ve deniz taşıtı, insanların yanlarında taşıdıkları çanta, valiz ve paket gibi eşyalarla, insan üzerinde saklanmış veya gizlenmiş mayın/patlayıcı maddeler/bombalar ve her türlü silâh/mühimmatı tespit etmek, doğal afetlerde afetzedelerin yerlerini tespit etmek ve meydana gelen yaralanma, mahsur kalma ve kaybolma olaylarında kazazedelerin yerlerini tespit etmek maksadıyla teşkil edilirler²¹⁹.

i) Çevre Koruma Timleri, Doğal Hayatı Koruma Takımları:

Çevre, ekolojik denge ve doğal hayatın korunması ile ulusal mevzuat ve uluslararası sözleşmeler çerçevesinde koruma altına alınan canlı türleri ve alanların korunmasını sağlamak, çevre bilincini geliştirmek ve il/ilçe jandarma komutanlıklarına çevre konusunda teknik destek sağlamak amacıyla teşkil edilirler.

j) Atlı Timler: Toplumsal olaylara müdahale kuvveti olarak görev yapmak, trafiğe kapalı turistik ve mesire yerlerinde önleyici zabıta hizmeti yapmak, çevre, av sahaları ve ormanlık bölgelerde kontrol görevi yapmak amacıyla teşkil edilirler.

k) Jandarma Çocuk Merkezleri: Korunmaya ve yardıma muhtaç, mağdur, kaybolan ve bulunan çocuklarla ilgili işlemleri yürütmek amacıyla teşkil edilirler²²⁰.

Ayrıca birinci bölümde de değindiğimiz gibi aynı teşkilat yapısı içerisinde görev yapmakla birlikte öncelikle adli görevlerin ifasında kullanılmak üzere Ceza Muhakemesi Kanunun 160-168. maddeleri ve 01.06.2005 tarih 25832 numaralı resmi gazetede yayınlanan Adli Kolluk Yönetmeliğinin 4. maddesi gereğince “asgari tam teşekküllü bir jandarma karakolu”, bulunan yerlerde, mevcut imkanlar ölçüsünde yeterince adli kolluk personeli görevlendireceği hükme bağlanmıştır²²¹.

219 26.10.1998 tarihinde yayınlanan teşkilat içi emirle teşkil edilmişlerdir.

220 Çocuklara karşı işlenen suçlar ile çocukların işledikleri suçlar nitelikleri gereği diğer olaylardan farklı şekillerde değerlendirilmeleri gerektiğinden bu şekilde özel birimlerin teşkil edilmesine gidilmiştir.

221 Temmuz 2005 ayında mevcut mevzuat değişikliklerine uygun olarak iç güvenlik birlikleri kadroları yeniden düzenlenmiş ve tüm birliklerde Asayiş Tim Komutanlıkları adı altında adli kolluk birimleri teşkil edilmiştir.

Jandarma Komando Birlikleri ve Jandarma Havacılık Birlikleri iç güvenlik birliği olmamaları nedeni ile mülki görevlerin yapılması yönünden mahalli mülki idare amirine karşı sorumlu olmayıp, sorumlulukları askeri hiyerarşi içinde kendi amirlerine karşıdır. Mülki taksimata tabi jandarma iç güvenlik birliklerinden jandarma bölge komutanları bölge valisine, il jandarma komutanı valiye, il merkez ve ilçe jandarma komutanı kaymakama, bucak jandarma komutanı bucak müdürüne karşı sorumludur²²².

C. JANDARMANIN GENEL GÖREVLERİ, HİZMET SINIRI VE HİZMET