Paragraf veya Metin OluĢturmaya Yönelik Etkinlikler

yönünden uygulanma alanı en kısıtlı ve en zor bölümlerinden birini oluĢturmaktadır. Özel bir bilgi ve beceri gerektiren paragraf ve metin oluĢturmaya yönelik etkinlikler öğrencilerin yetersizliği ve verilen etkinliğin öğrenci seviyesine uygun olmamasından dolayı uygulanamamaktadır. Paragraf veya metin oluĢturmaya yönelik etkinlikler öğrenci çalıĢma kitabında iki baĢlık altında ele alınmıĢtır:

-Kısa metin oluĢturmaya yönelik etkinlikler, -Metin türlerine yönelik etkinlikler.

3.4.3.1 Kısa Metin OluĢturmaya Yönelik Etkinlikler

Öğrenci çalıĢma kitabında sıkça yer alan kısa metin oluĢturmaya yönelik etkinlikler okuma etkinlikleriyle de iliĢkilendirilmiĢtir. Bu tür etkinlikler öğrencilerin noktalama iĢaretlerini ve imla kurallarını öğrenip öğrenmediklerinin değerlendirmesi açısından da son derece önemli etkinliklerdir. Bu özelliğinin yanında öğrenciler tarafından hiç sevilmeyen ve yapılmak istenmeyen etkinlikler içerisinde yer almaktadır. 7.sınıf öğrenci çalıĢma kitabında bu tür etkinliklere örnek olarak aĢağıdakileri verebiliriz:

- AĢağıdaki boĢluğa en az üç tiyatro terimini bir arada kullanacağınız kısa bir metin yazınız. (Dinleme/izleme metnine ait sözcük varlığını zenginleĢtirme etkinliği)

- Dinlediğiniz metinde geçen yukarıdaki kelimelerden en az dördünü bir arada kullanacağınız kısa bir metin yazınız. (Dinleme/izleme metnine ait sözcük varlığını zenginleĢtirme etkinliği)

- AĢağıdaki resmi inceleyiniz. Kendinizi resimde yer alan varlıkların yerine koyunuz. Onların duygu ve düĢüncelerini kendi ağızlarından ifade ediniz.(Dinleme/Ġzleme metni yazma etkinliği) (Ek 21)

- OluĢturduğunuz listede yer alan dilimize henüz yerleĢmemiĢ yabancı kelimelerden istediklerinizi seçiniz. Bunların Türkçe karĢılıklarını kullanacağınız kısa metinler yazınız.

- BarıĢ Manço’nun “Aynalı Kemer” isimli Ģarkısının sizde uyandırdığı duygu ve düĢünceleri aĢağıya yazınız. (Ek 22)

Örnekleri verilen etkinlik türleri bazen verilmiĢ kelimeler içerisinden seçilmiĢ kelimelerle metin oluĢturmaya yönelik bazen de serbest bir konuda kısa bir metin oluĢturmaya yönelik etkinliklerdir. Uygulanmasında büyük sıkıntılar yaĢanıyor; hatta uygulanamıyor. Çünkü öğrencilerin bu tür etkinlikleri yapabilmeleri onların yazma için hazır bulunuĢluk seviyesiyle ilgilidir. Fakat öğrencilerin kelime hazinesi yetersiz olduğundan bu etkinlikler yapılamamaktadır. Aynı zamanda öğrencilerin düĢünce ve hayal dünyalarının dar olması bu tür etkinliklerin uygulanmasını engellemektedir. Bu nedenle bu tür etkinlikler öğrenci seviyesine uygun değildir. Etkinliklerde paragraf tamamlamaya yönelik etkinliklere yer verilmemiĢtir. Etkinliklerin genelde düĢünce yazısı oluĢturmaya yönelik olması bu tür etkinliklerin uygulanmasını etkileyen ayrı bir nedendir. Kısa metin oluĢturmak amacıyla verilen etkinlikler metin tamamlama Ģeklindeki olay yazılarından oluĢmuĢ olsaydı metinler en azından uygulanma imkânı bulurdu.

3.4.3.2 Metin Türlerine Yönelik Etkinlikler

Okuma öğrenme alanı içerisinde yer alan bu tür etkinlikler, yazma çalıĢması gerektirdiğinden bu alanda ele alınmıĢtır. Bu nedenle öncelikle tür bilgisi hakkında bilgi verilmeli sonra da öğrenci ders ve çalıĢma kitaplarında yer alan metin türleri, türlerle ilgili etkinliklere ve bu etkinliklerin uygulanabilirliği değerlendirilmelidir. Mehrali Calp, terim anlam olarak “tür” kelimesini Ģöyle tanımlar: “Benzer örneklerde konu, anlatım, dil, plan yönlerinden yakınlıklarına, benzerliklerine dikkat çekilerek metinlerde ayrı ayrı ve benzer özelliklerine göre tanımlanabilen bir durum olduğunu buna da tür denir.” Türler:

- Nazım ve nesirle iĢleniĢine, - Seçtikleri konulara,

- Anlatım yollarından birine veya birkaçına ağırlık vermesi, - Üslup özelliklerine göre birbirinden farklı özellikler gösterir.

Tür bilgisi tanımlarla değil, o türün özellikleri örnekler gösterilerek verilmelidir. Değişik türlerde, değişik biçimlerde ele alındığı, bazı türlerde olayın, bazı türlerde düşüncenin ağırlık kazandırıldığı sezdirilmelidir (Calp, 2005: 242). Buradan yazı türlerinin olay ve düĢünce yazıları diye ikiye ayrıldığı görülmektedir. Bu yazı türleri de kendi içerisinde çeĢitli bölümlere ayrılmaktadır. 7.sınıfta öğrencilere kavratılması düĢünülen metin türleri Ģunlardır: Şiir, hikâye, masal, deneme, fıkra, efsane, destan, halk hikâyesi, atasözleri, fabl, mizahi metinler, mektup, anı, günlük, sohbet, gezi yazısı, biyografi, tiyatro, röportaj, haber, münazara, konferans (MEB, 2005: 163). Verilen bu türler içerisinde bazıları zorunlu olarak 7. sınıf öğrenci ders kitabında yer almalıdır. Bu türler Ģunlardır: Şiir, hikâye, anı, deneme, tiyatro, sohbet (söyleşi), gezi yazısı ve biyografidir (MEB, 2006: 57).

7. sınıflar için hazırlanan ders kitabı incelendiğinde zorunlu tür olan “tiyatro”nun bulunmadığı, öğretilmesi 8. sınıfa bırakılan “makale” türünün de ders kitabında yer aldığı görülmektedir. MEB’in 2005 yılında taslak olarak hazırladığı programda yer almamasına rağmen bazı yazı türleri ders kitabında yer almıĢtır. Bunlar: düĢünce yazısı, bildirme yazısı, didaktik metin adı altında verilmiĢtir. 7. sınıf öğrenci çalıma kitaplarında türlere yönelik etkinlik ve sayıları Ģöyledir:

Tür Etkinlik Sayısı Deneme 1 Fabl 2 ġiir 2 Anı 1 DüĢünce Yazısı 1

Ders kitabında toplam 15 farklı türde 24 metin bulunmaktadır. Bu kadar çeĢitli türün içerisinde türle ilgili sadece yedi etkinliğin bulunması tür öğretiminin ihmali anlamına gelmektedir. Bu nedenle türlere yönelik etkinlik sayısı artırılmalıdır.

Üstelik verilen türlerle ilgili etkinlikler öğrencilerde öğrenme isteği meydana getirmemektedir. 7. sınıf öğrenci çalıĢma kitabında yer alan tür ile ilgili etkinlik örneklerini Ģöyle sıralanabilir:

- Anı türünün özelliklerini biliyorsunuz. Bir anı da siz yazabilir misiniz? (Anı) (Ek 23)

- AĢağıdaki kelime ve kelime gruplarının çağrıĢtırdığı duygu ve düĢüncelerinizi ifade edeceğiniz bir Ģiir yazabilir misiniz? (ġiir) (Ek 24) - AĢağıdaki yıldızların içine çocukluğunuzla ilgili yoğun olarak hatırladığınız iki duygunun ve iki varlığın adlarını yazınız. Yazdığınız kelimelerin çağrıĢtırdığı duygu ve düĢüncelerinizi bir Ģiir yazarak ifade edebilir misiniz? (ġiir) (Ek 25)

- Öğrencilerinizden ikiĢerli grup oluĢturup, kendi özelliklerine uygun olarak fabl yazmalarını isteyiniz. Sonra da öğrencilerinizin fabllarını değerlendirmek için 6. ve 7. etkinliği yaptırınız. (Fabl-Ölçme ve değerlendirmeye yönelik) (Ek 26)

- Öğrencilerinize deneme yazıp yazamayacağını sorunuz. Onları deneme yazmaya özendiriniz. Onlardan özelliklerine uygun deneme yazmalarını isteyiniz. Öğrencilerinizden denemelerini kendilerinden ve bir baĢka arkadaĢlarından değerlendirmesi için 6. ve 7. etkinliği yaptırınız. (Deneme- Ölçme ve değerlendirmeye yönelik)

- Öğrencilerinizden “Milli ahlaka uygun hareket etmek milli birliği sağlar.” görüĢünü belli davranıĢlar çerçevesinde sınırlandırıp okul arkadaĢlarına öğüt vermek amacıyla bir yazı yazmalarını isteyiniz. Öğrencilerinizden yazılarını kendilerinin ve arkadaĢlarından birinin değerlendirmelerini, bunun için öğrenci çalıĢma kitabındaki 3. ve 4. etkinlikleri yapmalarını isteyiniz. (DüĢünce Yazısı- Ölçme ve değerlendirmeye yönelik)

- AĢağıdaki boĢluklara Balıkçıl adlı metnin türüne ait özellikleri ortaya çıkaracak altı soru yazınız. Yazdığınız sorulara cevaplar veriniz.(Fabl)

7. sınıflar için hazırlanan öğrenci çalıĢma kitabında yer alan tür etkinlikleri biri hariç hepsi metin oluĢturmaya yönelik etkinliklerdir. Birisi türün özelliklerini tespit etmeye yönelik soru hazırlama ve hazırlanan sorulara cevap verme Ģeklindedir. Herhangi bir Ģeyin uygulanabilir olması, istenilen Ģeyin özelliklerinin bilinmesine bağlıdır. Bir konu sadece bir veya iki kez gösterildikten sonra öğretilemez. Konunun

öğrenilebilmesi için Türkçe ders kitaplarında türle ilgili en az üç veya daha fazla metin bulundurulması gerekir. Çünkü sık yapılan tekrarlar kiĢide kalıcı öğrenmeler meydana getirir.

Yeni programın temelini oluĢturan etkinlikler, öğrencilere uygulama fırsatı verdiğinden yapabildikleri etkinliklerin konusunda kalıcı öğrenmeyi sağlamaktadır. Yani öğrenciler ne kadar çok uygulanabilir etkinlikle karĢılaĢırlarsa etkinliklerle hedeflenen amaca o kadar çok yaklaĢmaktadır. Metnin türüne yönelik etkinliklerin uygulanabilirliği aynı zamanda etkinliğin yeri ile de ilgilidir. Örneğin, deneme türünün iĢlendiği ilk metinden sonra deneme türüyle ilgili metin oluĢturmaya yönelik yazı türü etkinliğinin yaptırılmaya çalıĢılması amaca uygun olmayacaktır. Onun için deneme türü yazma çalıĢması etkinliği deneme türü özelliklerini taĢıyan daha sonraki metinlerden sonra yapılmalıdır.

Ġster düĢünce isterse olay yazısı oluĢturulması istensin, bu tür etkinliklerin uygulanmasında sorunlar yaĢanır. Çünkü yazma etkinliği belli bir birikim gerektirir. Tür yazmaya yönelik etkinliklerin, kısmen de olsa, uygulanabilir olması yazma etkinliklerinden önce yapılacak türlerle ilgili baĢka etkinliklerin öğrenci çalıĢma kitabında yer almasına bağlıdır. Türle ilgili etkinlikler doğrudan metin oluĢturmaya yönelik olmamalıdır. Yazma etkinliğinden önce toplam beĢ-on özelliği içinde barındıran bir etkinlik verilmelidir. Bu özelliklerin hangilerinin metinde bulunup bulunmadığı öğrenciye buldurulmalıdır. Öğrenciye bulduğu özellikler doğrultusunda, herhangi bir konuda bir paragraflık metin oluĢturmaları istenebilir. Daha sonraki etkinliklerde paragraf sayısı kademeli olarak artırılabilir. Tür oluĢturmaya yönelik etkinlikler bu Ģekilde aĢama aĢama gerçekleĢtiğinde hem uygulanabilir hale gelir hem de sıkıcı olmaktan çıkar. ÇalıĢma kitaplarında yer alan etkinlikler doğrudan bir bütün halinde metin oluĢturulmasını istediğinden uygulanması mümkün değildir.

Öğrenci çalıĢma kitabında metnin türünü kavratmaya yönelik etkinliklerin hiçbirinde görsellikten faydalanılmaması, etkinliklerin en büyük eksikliklerinden biri olarak göze çarpmaktadır. Eğer etkinliklerde görsellerden faydalanılsaydı etkinlikler rahatlıkla uygulanabilirdi. Çünkü görsellik öğrencilerin ilgisini fazlasıyla konuya çekmektedir. Türe ait bilgiler düz yazı Ģeklinde değil, genelde metne ait sorularla kavratılmaya çalıĢılmalıdır. Verilen etkinlikler doğrudan bir bütün oluĢturmaya yönelik olduğundan sorunlar yaĢanmaktadır. Çünkü bu tür etkinliklerde bilinenden

bilinmeyene, özelden genele, kolaydan zora ilkesine dikkat edilmemiĢtir. Bunların göz ardı edilmesi etkinliklerin uygulanmasında sıkıntı olarak kendini göstermektedir. Öğrenci çalıĢma kitabında yer alan etkinlikler aynı zamanda değerlendirmeyi gerektiren etkinlikler olarak da göze çarpmaktadır. Öğrenciler metin türleriyle ilgili yazma etkinliklerini uygulayamadıkları için bu tür etkinlikleri de yapamamaktadırlar. Tür etkinliklerine ait etkinliklerin sayısı oldukça azdır. Bu tür etkinlikler hem çeĢitlendirilmeli hem de daha fazla türe yönelik etkinlik oluĢturulmalıdır.