2004 yılından itibaren ülkemizde uygulanmaya baĢlanan yapılandırmacı yaklaĢımda öğrenmenin temelinde etkinlikler gelmektedir. Etkinlikler öğrencide meydana getirmeyi hedeflediğimiz davranıĢların örneği niteliğindedir. Dolayısıyla öğrenci çalıĢma kitaplarında yer alan etkinlikler bizim için belirleyici olmalıdır. Fakat öğrenci çalıĢma kitaplarındaki etkinlikler öğretmen için her zaman bir öneri niteliğinde olmuĢtur. Öğretmen bu etkinlikleri ister olduğu gibi kullanabilir, ister üzerinde değiĢiklik yaptıktan sonra kullanabilir, isterse hiç kullanmadan olduğu gibi değiĢtirebilir. Etkinlikler hazırlanırken bazı kurallara dikkat edilmelidir.
1- Etkinlikler öğrencinin seviyesine uygun olmalı,
2- Öğrencinin yaĢadığı sosyo-ekonomik düzeyi ile çeliĢmemeli, 3- Öğrencinin ön bilgilerini harekete geçirecek Ģekilde hazırlanmalı, 4- Öğrendiklerini sosyal yaĢamda uygulayabileceği nitelikte olmalı, 5- Öğrenciye yeni bilgiye ulaĢma zevkini verecek biçimde olmalı, 6- Öğrencilerin bilgiyi yapılandırmalarına yardımcı olacak Ģekilde
Türkiye’deki bölgeler hatta bölge içindeki il ve ilçeler sosyal, ekonomik, kültürel vb. gibi çok farklı yönler ile birbirinden ayrılmaktadır. Bu faktörler göz önüne alındığında öğrenci çalıĢma kitabındaki etkinliklerin bütün öğrencilere hitap ettiğini söylemek imkânsızdır. Bu nedenle öğretmenler içinde bulundukları ortamı göz önünde bulundurarak etkinlikler üzerinde değiĢikliğe gitmek ya da bazı etkinliklere alternatif etkinlikler hazırlamak zorundadır. Öğretmenlerin hazırladığı etkinlikler değiĢtirilen veya alternatifi olduğu etkinliğin kazanımına yönelik olmalıdır. Fakat çeĢitli nedenlerle bu etkinlikler ya hiç değiĢtirilmemekte ya da çok az değiĢtirilmektedir. Bu da öğretmenin dersi verimli iĢleyememesine neden olmakta ve etkinlikle hedeflenen öğretimin amacına ulaĢmasını engellemektedir.
Etkinliğe dayalı eğitimde bütün dersler için genel amaç sorgulayan, araĢtıran, öğrenmeye açık bireyler yetiĢtirmektir. Etkinliğe dayalı öğretimi Türkçe dersi açısından ele aldığımızda anlayan, uygulayan, analiz ve sentez yapabilen, sorunlara çözümler getiren, yorumlayabilen bireyler yetiĢtirmektir. Etkinliklerle ilgili MEB’in yayınlamıĢ olduğu 2005 program kitabında Türkçe dersine ait etkinliklerle ilgili Ģu açıklamaya yer verilmiĢtir.
“Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda yer alan kazanımların hayata geçirilmesi ve hedeflenen bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkların kazandırılması için çeşitli etkinlik örneklerine yer verilmiştir. Bu etkinlikler birer öneri niteliğindedir ve birden çok beceri alanına yönelik olabilir. Öğretmen, bu etkinlikleri olduğu gibi veya çeşitli değişiklikler yaparak uygulayabilir, aynı zamanda bir ders saatinde birden fazla etkinliğe yer verilebilir. Yeni etkinlikler hazırlanır ve uygulanırken bunların hangi kazanımlara yönelik olduğuna dikkat edilmeli, ayrıca öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları da göz önünde bulundurulmalıdır. Programda yer alan etkinlikler, öğrenci seviyesine uyarlanarak farklı sınıflarda uygulanabilir. Programdaki etkinlikler, uygulamada öğretmene yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır; bu program doğrultusunda hazırlanacak ders kitaplarında farklı etkinliklere yer verilmelidir.
Programdaki etkinlikler, öğrenci merkezli ve öğrenme sürecinde öğrencinin etkin bir rol üstlenmesini sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. Öğrencilerin birbirleriyle ve öğretmenleriyle sürekli iletişim içinde olmaları ve etkinliklerin her aşamasında katılımcı olarak yer almaları programın uygulanması açısından
önemlidir. Yapılan etkinliğin veya benzerinin öğrenciler tarafından planlanıp uygulanması gerekmektedir”(MEB, 2005: 8).
Türkçe bir bilgi değil, beceri dersidir. Bu nedenle etkinlikler de öğrencinin becerisini geliĢtirecek Ģekilde olmalıdır. Türkçe dersi dört öğrenme alanı ve dil bilgisi öğretimi alanından oluĢmaktadır. Bunlar:
1- Okuma Öğrenme Alanı,
2- Dinleme/Ġzleme Öğrenme Alanı, 3- KonuĢma Öğrenme Alanı, 4- Yazma Öğrenme Alanı, 5- Dil Bilgisi Öğretim Alanı.
Türkçe öğrenci çalıĢma kitabında yer alan etkinlikler bu dört temel öğrenme alanı ve dil bilgisi öğretimi alanından meydana gelmektedir. Kitapta yer alan etkinlikler, kazanımlarla uyum içerisinde olmalıdır.
1.9.1 Kazanımlar
Kazanımlar; öğretim sürecinde öğrencilerin edinecekleri bilgi, beceri ve alıĢkanlıkları kapsamaktadır. Öğrencilerin öğrenme alanlarında geliĢme sağlamaları, bu kazanımların edinilmesine bağlıdır. Dil bilgisi ve yazım ve noktalama ile ilgili kazanımlar, öğrencilerin gelişim düzeyine göre altıncı sınıftan sekizinci sınıfa doğru aşamalı olarak verilmiştir. Öğrenme alanlarına yönelik kazanımların sıralanmasında bu yaklaşım gözetilmemiştir (MEB, 2005:8). Türkçe dersinin öğrenme alanları olan dinleme/izleme, okuma, yazma, konuĢma ile dil bilgisine ait kazanımlar en son 29.01.2009 tarihinde güncellenerek ttkb.meb.gov.tr adresinde yer almıĢtır.
Etkinliklerin öğrenme alanlarına yüzdesel dağılımı aĢağıdaki gibidir: Okuma Öğrenme alanı : %40
Dinleme/Ġzleme Öğrenme Alanı :%12 KonuĢma Öğrenme Alanı : %5 Yazma Öğrenme Alanı : %25 Dil Bilgisi Öğretim Alanı : %18
Etkinliklerin öğrenme alanlarına dağılımına bakıldığında okuma öğrenme alanına daha fazla önem verildiği görülmektedir. Yine okuma öğrenme alanıyla ilgili etkinliklerin büyük bir bölümünü metni anlama ve çözümlemeye yönelik etkinliklerle sözcük dağarcığını geliĢtirmeye yönelik etkinliklerin oluĢturduğu
görülmektedir. Bu da programın anlama yeteneğini geliĢtirmeye önem verdiğini göstermektedir. Fakat bunun yanında konuların geniĢliği düĢünüldüğünde diğer öğrenme alanlarıyla ilgili etkinliklerin az olması bu alanlarda meydana gelen öğrenmelerin kalıcı olmamasına neden olur. Öğrenci çalıĢma kitabında yer alan etkinliklerin bazıları iki kazanım alanına birden hitap etmektedir. Hem bir metin oluĢturulmasının hem de oluĢturulan metnin değerlendirilmesinin istenmesi buna en güzel örnektir. 7.sınıf öğrenci çalıĢma kitabında yer alan etkinliklerin her birinin mutlaka bir kazanımın karĢılığı bulunmaktadır. Bu da etkinlikler hazırlanırken kazanımların dikkate alındığının en büyük kanıtıdır.
1.9.2 Etkinliklerde Kullanılan Yöntem ve Teknikler
Yeni programla birlikte etkinliklerin öğretiminde kullanılacak yöntem ve tekniklerden bahsedilmiĢtir. Öğrencilerin kazanımları kazanabilmeleri için etkinlikler doğru yöntem ve teknikle desteklenmelidir. Yöntem, yeni gerçekleri bulmak, bilinen gerçekleri yorumlamak ve açıklama için uyulan mantıklı düşünce yolu (Oğuzkan, 1993: 166). Yöntem, belli bir bilim dalında özel biçim çalışma türü, bir bilime araştırmada yön veren yaklaşım biçimi (Öncül, 2000: 1208). Teknik, eğitim- öğretim faaliyetlerinde kullanılan yöntemin, kişiler, yer, zaman, fiziksel şartlar araç ve gereçlere bağlı olarak uygulanış şeklidir (Özbay, 2006: 23). Bu tanımlardan anlaĢıldığına göre yöntem ve tekniğin sınırlarını birbirinden ayırmak mümkün değildir. Yöntem ve teknik birbiriyle iç içe girmiştir. “Öğretim yöntemiyle öğretim tekniği arasında kesin bir sınır çizmek mümkün değildir. Bu iki terim arasında iç içe bir ilişki bulunmaktadır. Bu ilişkide öğretim yöntemi daha genel ve kapsamlı bir kavram olup öğretim tekniğini de içine almaktadır.” (Büyükkaragöz ve Çivi, 1996: 74).
Etkinliklerin kazanımlarla uyum içinde olması kadar etkinliklerde kullanılan yöntem ve teknikler de programın hedefine ulaĢmasında etkili olacaktır. 2005 Türkçe programında öğrenme alanlarında kullanılacak yöntemler detaylı bir Ģekilde ele alınmıĢtır. Bununla programın uygulanmasında öğretmenlere yardımcı olma amacı güdülmüĢtür. 2006 programında öğrenme alanlarında kullanılacak yöntem ve teknikler Ģunlardır:
Okuma öğrenme alanında uygulanılması tavsiye edilen yöntem ve teknikler: sesli okuma, sessiz okuma, not alarak okuma, göz atarak okuma, özetleyerek okuma, iĢaretleyerek okuma, tahmin ederek okuma, soru sorarak okuma, söz korosu, okuma
tiyatrosu, ezberleme, metinlerle iliĢkilendirerek okuma, tartıĢarak okuma, eleĢtirel okuma.
Dinleme/Ġzleme öğrenme alanından uygulanılması tavsiye edilen yöntem ve teknikler: katılımlı dinleme, katılımsız dinleme/izleme, not alarak dinleme/izleme kendini konuĢanın yerine koyarak dinleme/izleme, yaratıcı dinleme/izleme, seçici dinleme/izleme, eleĢtirel dinleme/izleme.
KonuĢma öğrenme alanında uygulanılması tavsiye edilen yöntem ve teknikler: ikna etme, eleĢtirel konuĢma, katılımlı konuĢma, tartıĢma, kendisini karĢısındakinin yerine koyarak konuĢma, güdümlü konuĢma, kelime ve kavram havuzundan seçerek konuĢma, serbest konuĢma, yaratıcı konuĢma, hafızada tutma tekniği.
Yazma öğrenme alanında uygulanılması önerilen yöntem ve teknikler: not alma, özet çıkarma, boĢluk doldurma, kelime ve kavram havuzundan seçerek yazma, serbest yazma, kontrollü yazma, güdülü yazma, yaratıcı yazma, metin tamamlama, tahminde bulunma, bir metni kendi kelimeleriyle tekrar oluĢturma, bir metinden hareketle yeni bir metin oluĢturma, duyulardan hareketle yazma, grup olarak yazma, eleĢtirel yazma.
Programca tavsiye edilen yöntemlerin hepsinin etkinliklerde kullanılması elbette mümkün değildir. Önemli olan öğrencilerin rahatça anlayabileceği ve uygulayabileceği yöntemleri seçmek gerekir. Türkiye’deki öğrenci profili, Türkiye’nin kültürel, sosyal, ekonomik yapısı da dikkate alınarak öğrenciler için en uygun yöntemler seçilmelidir. Bu nedenle öğrenciler için hazırlanan çalıĢma kitabındaki etkinlilerde kullanılacak yöntem tek tip olmamalı, bu yöntemler çeĢitlendirilmelidir. Program tarafından tavsiye edilen yöntemlerden okuma öğrenme alanı ve dinleme/ izleme öğrenme alanındaki yöntemler etkinliklerde genellikle kullanılmamaktadır. Bunlar daha çok dersin iĢleniĢi sırasında uygulanmaktadır. 7. sınıf öğrenci çalıĢma kitabındaki etkinliklerde kullanılan yöntemler aĢağıdaki gibidir:
Soru-Cevap Yöntemi: Genellikle metni anlama ve çözümlemeye yönelik etkinliklerde kullanılmaktadır.
AraĢtırma Yöntemi: Bu yöntem metne hazırlık ile metnin yazarı hakkında bilgi edinmeyi gerektiren etkinliklerde kullanılmaktadır.
BoĢluk Doldurma : Ġmla kurallarını ve dil bilgisi etkinliklerinde kullanılmaktadır. Güdümlü KonuĢma: KonuĢma etkinliklerinde kullanılmaktadır.
Sezdirme: Dil bilgisi ve imla kurallarına yönelik etkinliklerde kullanılmaktadır. Örnekleme: Dil bilgisi ve imla kurallarına yönelik etkinliklerde kullanılmaktadır. D ve Y Yöntemi: KonuĢma öğrenme alanı hariç diğer bütün öğrenme alanlarına ait etkinliklerde kullanılmaktadır.
Güdümlü Yazma: Belli, bir tür oluĢturmaya yönelik etkinliklerde kullanılmaktadır. Kelime ve Kavram Havuzundan Seçerek Yazma: Bu yöntem okuma öğrenme alanında verilen etkinliklerde kullanılmıĢtır.
Tekrarlama: Dil bilgisi ve imla kurallarında kullanılan bir yöntemdir. Buldurma: Dil bilgisi etkinliklerinde kullanılmaktadır.
Bu yöntemlerin dıĢında baĢka yöntemler de mevcuttur. Bu yöntemler öğrenci çalıĢma kitabında dikkat çeken ve sıkça kullanılan yöntemlerdir. Bu yöntemler kullanılmasına rağmen bazı etkinliklerin sayıca az olması öğrenmeyi olumsuz yönde etkilemektedir. Yine öğrencilere güdümlü yazma yerine metin tamamlamaya yöntemiyle iliĢkilendirilmiĢ etkinlikler verilmesi daha iyi olurdu.