11 EYLÜL’ÜN BATI VE ĐSLAM ĐLĐŞKĐLERĐ AÇISINDAN YERĐ VE ANLAMI
3.1. 11 EYLÜL OLAYI
3.2.3. KARĐKATÜR OLAYI
3.2.4.2. Papa XVI. Benedict’in Türkiye Ziyareti
Papa XVI. Benedict’in 12 Eylül 2006 Regensburg konuşması sonrası Türkiye’yi ziyaret edişi; genelde Đslam Dünyası, özelde Türkiye için çok büyük anlam taşımaktadır. Dini karakter görünümlü bu ziyaretin önemi, küresel ölçekte siyasi içerik taşımasından kaynaklanmaktadır.
Türkiye’yi ziyaret eden üçüncü ve son papa unvanını taşıyan Papa XVI. Benedict’ten önce ziyareti sırasıyla 25-26 Temmuz 1967’de VI. Paul, 28-30 Kasım
1979’da II. John Paul yapmıştır. Türkiye’yi daha önce ziyaret etmiş olan Papaların en
önemli özelliği Kilise’nin Dinler Arası Diyalog çalışmalarında öne çıkan isimler oluşu-dur. Türkiye’ye yapılan bu ziyaretlerin hepsi çok önemli gelişmelerin öncesi ve sonra-sında gerçekleştirilmiştir. VI. Paul, II. Vatikan Konsili sonrasonra-sında, II. John Paul’ün zi-yareti Mehmet Ali Ağca’nın kendisine 13 Mayıs 1981’de düzenlediği suikast girişimin-den önce, XVI. Benedict ise 12 Eylül 2006’da yaptığı büyük tepki toplayan Regensburg konuşmasından sonra yapmıştır. Papa XVI. Benedict’in Türkiye ziyaretine geçmeden önce diğer papaların Türkiye ziyaretleriyle ilgili kısa da olsa bilgi vermenin faydalı ola-cağına inanıyoruz.
651 Papa’nın yanılmazlığı (infallibility ilkesi) 1869-1870 yılları arasında yapılmış olan I. Vatikan Konsili’nde (şimdiye kadar yapılmış olan yirmi bir konsilin yirmincisi) karara bağlanmıştır. Papa’nın yanılmazlığı Kilise’nin yanılmazlığına bağlıdır ve bu kaynağını Kutsal Kitap’tan alır. Papa’nın yanılmaz-lığı hakkında bkz. Katolik Ansiklopedisi’nin “infallibility” maddesi http://www.newadvent.org/cathen/07790a.htm#IIIB
182 VI. Paul’ün ziyareti iki gün sürmüş, bu süre içerisinde Đstanbul, Đzmir ve Efes’te bulunmuştur. Ziyaret programı şöyle olmuştur: 652
25 Temmuz 1967: Đstanbul’da havaalanında karşılama töreni653, Saint Esprit Kili-sesi’ni ziyaret, Başbakan ve Türk Hükümeti üyeleriyle görüşme, Fener Rum Patriği Athenagoras’a Doğu ve Batı Kiliseleri Birliğinin tekrar kurulması hakkında bir mektup vermesi, Ayasofya’yı ziyaret654, Ermeni Patriği Şnork Kalustyan’ı ziyaret, Müslüman din adamlarıyla görüşme, Musevi Cemaati dini liderleriyle görüşme.
26 Temmuz 1967: Saint Antoine Kilisesi’nde bir törene katılım, Đzmir’e gidiş, Efes Meryem Ana Evi’ni ziyaret, Saint John Katedrali’ni ziyaret ve Türkiye’den ayrılış.
Papa II. John Paul’un ziyareti üç gün sürmüş, bu süre içerisinde Ankara, Đstanbul, Đzmir ve Efes’te bulunmuştur. Ziyaret programı şöyle olmuştur:
28 Kasım 1979: Ankara’da havaalanında karşılama655, Anıtkabir’i ziyaret.
652 http://www.vatican.va/holy_father/paul_vi/travels/sub-index/index_istanbul.htm
653 Papa 6. Paul devlet başkanı sıfatıyla dönemin cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'ın konuğuydu. Papa Ye-şilköy Havaalanı'nda devlet töreniyle karşılanmıştı. 6. Paul, tamamı kırmızı pelerini, takkesi ve ayakkabı-larıyla uçaktan indi. Cevdet Sunay'ın elini sıktı, Patrik Athenagoras ile karşılaşınca öpüştü. "Barış öpüşü" diye nitelenen bu karşılaşmadan sonra Papa merasim kıtasını selamlayıp millî marşları dinlemişti. Karşı-lama heyetinde devlet erkânı tam kadro yer aldı; Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, Başbakan Süleyman Demirel, Dışişleri Bakanı Đhsan Sabri Çağlayangil, Đçişleri ve Turizm bakanları, vali ve belediye başkanı ve nihayet Đstanbul Müftüsü Fikri Yavuz ve Patrik Athenagoras. Havaalanındaki karşılaşmanın ardından Harbiye'deki Vatikan temsilciliğine gelindi. 15 dakikalık ilk duasını buradaki St. Esprit Kilisesi'nde yaptı. Papa 6. Paul ziyareti sırasında Sunay'a altın bir kol saati, Demirel'e çalışma masası takımı, Patrik Athenagoras'a da altın tablo hediye eder. Ayrıca 1967 yılında Adapazarı'nda meydana gelen ve 100 civa-rında vatandaşın yaşamını yitirdiği deprem yaralarının sarılması için Dışişleri Bakanlığı'na 10 bin dolarlık bir çek verir. Cevdet Sunay ise Papa'ya bir metre boyunda altın yaldızlı antika bir vazo hediye eder. Pa-pa'nın Türkiye'yi ziyaretini 500 gazeteci ve televizyondan canlı olarak 1 milyar insan takip eder. Sunay ve Çağlayangil'in motoru ile Boğaz'da 40 dakikalık bir gezinti yapar. Bkz. http://www.aksiyon.com.tr/aksiyon/haber-19604-34-6-paul-ayasofyada-dua-etmisti.html
654 Papa Ayasofya’yı ziyaretinde "apsist"in önüne gelindiğinde papa 45 saniyelik duayı dizlerini çöküp ellerini göğsünde birleştirerek yapar. Papa'nın duasına izin verdiği öne sürülen ilk isim Dışişleri Bakanı Đhsan Sabri Çağlayangil, ikinci isim Đstanbul Müftüsü Fikri Yavuz, üçüncüsü ise Müze Müdürüdür. Bu duaya tepkiyi 27 Temmuz'da Milli Türk Talebe Birliği üyesi olduklarını söyleyen bir grup öğrenci göste-rir. Ayasofya'da toplu namaz kılarlar. Papa’nın Ayasofya’da dua edişine Osman Bölükbaşı şöyle tepki gösterir: ‘Đnsan ölü evinde ağlamasını, düğün evinde gülmesini bilmelidir. Papa'nın Ayasofya müzesinde dua etmesi yersiz bir harekettir. Bütün Đslam âlemini rencide etmiştir. Ayasofya'yı tarihî bir eser olarak değil de başka düşüncelerle ziyaret ettiği anlaşılmaktadır. Bu ziyaret sırasında diz çöküp dua etmesi, Türk Ayasofya'yı hâlâ bir kilise olarak gördüğü veya bu özlemin içinde bulunduğu intibaını vermektedir. Bkz. http://www.aksiyon.com.tr/aksiyon/haber-19604-34-6-paul-ayasofyada-dua-etmisti.html
655 Karşılama töreninde Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, Başbakan Süleyman Demirel, Dışişleri Bakanı Hayrettin Erkmen, Genelkurmay Başkanı Org. Kenan Evren, CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit, MHP
183 29 Kasım 1979: Ankara Katolik cemaatiyle görüşme, Đstanbul’da Fener Rum Pat-riği Dimitrios’u ziyaret, Ermeni Patrikhanesini ziyaret, Katolik Ermeni Cemaatini ziya-ret, Saint Esprit Kilisesi’ni ziyaret.
30 Kasım 1979: Đstanbul’da yaşayan Polonyalı topluluğu ziyaret, Fener Rum Pat-riği Dimitrios’u ziyaret656, Efes Meryem Ana Evi’ni ziyaret, Patrik Dimitrios’la ortak bildiri yayınlaması, Đzmir’de devlet yetkilileriyle görüşme ve Türkiye’den ayrılış.
Papa XVI. Benedict’in 28 Kasım-1 Aralık 2006 tarihleri arasında gerçekleştirdiği Türkiye’yi ziyareti, O’nun Papa olduktan sonra Đslam Dünyası’ndan olan bir ülkeye ilk ziyaret hüviyetindedir. Dönemin cumhurbaşkanı Necdet Sezer’in davetlisi olarak Türki-ye’ye gelen Papa’nın ziyareti dört gün sürmüş bu süre içerisinde Ankara, Efes ve Đstan-bul’da bulunmuştur. Papa XVI. Benedict’in ziyaret günü selefi Papa’nınkiyle aynı ol-muştur. Ziyaret programı şöyle olmuştur:
28 Kasım 2006: Başbakan’ın Ankara’da havaalanında karşılama töreni, Cumhur-başkanı tarafından kabul, Anıtkabir’i ziyaret, Diyanet Đşleri Başkanı’nın kabulü.
29 Kasım 2006: Efes Meryem Ana Evi’ni ziyaret.
30 Kasım 2006: Fener Rum Patrikhanesi’ni ziyaret, Patrik Bartholomeos’la birlik-te ortak bildiri yayınlaması, Ermeni Patriği Mutafyan’ı ziyaret.
1 Aralık 2006: Saint Esprit Kilisesi’ni ziyaret, Latin Katedrali’ni ziyaret.
Papa XVI. Benedict’in Türkiye ziyaretinin en önemli tarafı, tüm dünyaya Hıristi-yan birliğinin bir an önce kurulması için Ortodoks ve Ermeni Kilisesi’yle verdiği me-sajdır. Papa’nın Rum Patrik’le birlikte yayınladığı ortak bildiri ve Ermeni Patriği ziyare-ti münasebeziyare-tiyle kaleme aldığı mesaj konuyla ilgili çok önemli hususlar içermektedir. Bartholomeos’la kaleme alınan bildiride dikkat çekici noktalar şunlardır:
Genel Başkanı Alparslan Türkeş yerlerini alır. Türkçe olarak 'merhaba' diyen Papa'nın hafızalarda kalan görüntüsü ise uçaktan iner inmez, Türk toprağını öpmesidir. Bkz. A.g.y
656 Papa birleşmeyi net bir şekilde dile getirir: "Đki kilisenin birleşmesinin sabırsızlığı içindeyim." Bkz. A.g.y.
184 Bildiriye göre bu buluşma ilahi plana göre gerçekleşmiştir ve birliğin gerçekleşe-ceği o büyük günü hazırlamada Kutsal Ruh her iki tarafa yardımcı olacaktır:
“Biz, Roma’daki Papa XVI. Benediktus ile Ekümenik Patrik I. Bartholomaios’un
kardeşçe buluşması, Allah’ın bir eseri olup O’nun armağanıdır. Dua ve paylaşımla, tam birliğe yönelik angajmanımızı yenilemek ve kardeş oluşumuzun sevincini ifade etmek üzere, bir kez daha bu karşılaşmayı mümkün kılan bütün iyiliklerin Yaradanına şükredi-yoruz. Bu angajman Rab’bimizin iradesinden kaynaklanıyor ve Mesih’in Kilise’sinin Çobanları olan bizlerin sorumluluğuna dayanıyor. Aynı duygular, aynı kardeşlik tutum, sevgide ve gerçekte işbirliği ve birliğin paylaşımıyla, bu buluşmamızın Katolik ve Orto-doks, hepimiz için, cesaret verici bir işaret olmasını diliyoruz. Kutsal Ruh, Allah’ın is-tediği şekilde ve isis-tediği zaman, tam birliğin yeniden oluşacağı o büyük günü hazırla-maya bize yardım edecektir. O zaman gerçekten de sevinip coşabileceğiz.”657
Bildiriye göre, esas amaç olan “Đncil’i müjdeleme misyonu” için işbirliğinin güç-lendirilmesi isteniyor:
“Çoban olarak, en başta günümüz dünyasına Đncil’i müjdeleme misyonu hakkında
düşündük. « Gidin, bütün ulusları öğrencim yapın » (Matta 28, 19) misyonu, geleneksel olarak Hıristiyan kökenli ülkelerde bile her zamankinden fazla güncelliğini korumakta-dır. Özellikle batı dünyasında gözlenen sekülarizasyonun, bağıntıcılığın ve nihilizmin artışı gözardı edilemez. Bütün bunlar, Đncil’i günümüz kültürlerine uygun, yenilenmiş ve kuvvetli bir şekilde müjdelemeyi gerektiriyor. Geleneklerimiz, sürekli paylaşılması, öne-rilmesi ve güncelleştiöne-rilmesi gereken bir zenginlik oluşturmaktadırlar. Bu nedenle, bü-tün uluslar önünde, işbirliğimizi güçlendirip ortak tanıklıkta bulunmamız gerekiyor.”658
Avrupa Birliği sürecinden de bahsedilen bildiride bu sürecin Hıristiyanlık adına olumlu olduğu söyleniyor. Türkiye’nin Hıristiyanlık için kutsal bir yer olduğu hatırlatıl-dığı bildiride bu toprakların Hıristiyan mirasına dikkat çekilerek ileride bu topraklardan Đncil adına beklentiler gündeme getiriliyor:
657 http://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/speeches/2006/november/documents/hf_ben-xvi_spe_20061130_dichiarazione-comune_tr.html
185 “Avrupa birliğinin oluşumunda katedilen yolu olumlu değerlendirdik. Bu büyük
girişimin önderleri, insanla ilgili her şeyi ve haklarına ilişkin, özellikle bütün özgürlük-lerin tanığı ve kefili olan inanç özgürlüğünü şüphesiz göz önünde tutacaklardır. Azınlık-lar, her birleşme girişiminde, kültürel ve inanç özgüllükleriyle korunmalıdırlar. Bizler, Avrupa’da diğer dinlere ve kültürel katkılarına açık olmakla birlikte, tarihe saygı duya-rak, gelecekteki Avrupa’nın kültürüne ve insanlar arası ilişkilerin niteliğine her düzeyde katkıda bulunma amacıyla, bağlı olduğumuz kökenleri, gelenekleri ve Hıristiyan değer-leri koruma gayretinde birleşmeliyiz. Ulusların Havarisi hakkında, Havarideğer-lerin Đşdeğer-leri Kitabının söyledikleriyle başlayarak, buluşmamızın gerçekleştiği bu toprakların çok eski tanıkları ve görkemli Hıristiyan zenginliklerini bu ortamda, anmamak mümkün değil. Bu topraklarda, Đncil’deki mesajla eski kültürel gelenek birleştiler. Halen güncel-liğini koruyan ortak olan Hıristiyan mirasımıza büyük katkıda bulunan bu bağ, gelecek-te Đncil ve birlik doğrultusunda meyveler vermeye devam edecek” 659
Papa XVI. Benedict Ortodoks Kilisesi’nden sonra Ermeni Kilisesi’ni ziyaret et-miştir. Bu ziyaret üzerine kaleme aldığı mesajda en dikkat çekici yer, Soykırım Đddia-sı’nı işaret ettiği yerdir:
“Ermeni halkının, geçmiş yüzyılda yaşadığı trajik koşullarda bile, nesilden nesile
iletilen Hıristiyan imanı ve tanıklığı için Tanrı’ya şükürler sunuyorum.”660
Papa’ya göre, kendisinin bu ziyaretinin alelade dostluk ziyaretinden öte bir anlamı vardır. Papa bu noktada Hıristiyan birliğini kurmayı çabuklaştırmak gerektiğini, aksi takdirde Đncil’in kendilerine yüklediği davaya zarar verileceğini söylemektedir:
“Buluşmamız basit bir ekümenik nezaket ve dostluk jesti değildir. Bu bizlerin
Al-lah’ın vaatlerine olan ortak ümidimizin bir işareti ve ızdırap çekip ölümünün arifesinde Đsa’nın söylemiş olduğu duanın tam anlamıyla gerçekleşmesi arzusudur: “Hepsi bir olsunlar. Baba, senin bende olduğun ve benim sende olduğum gibi, onlar da bizde bir olsunlar. Dünya da beni senin gönderdiğine iman etsin” (Yuhanna 17:21). Đsa, Allah’ın dağılmış çocuklarını biraraya getirmek ve bölünme duvarlarını yıkmak için, çarmıh
659 A.g.y.
660 http://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/speeches/2006/november/documents/hf_ben-xvi_spe_20061130_patriarch-mesrob-ii_tr.html
186
üzerinde hayatını verdi. Bizler vaftiz sırrıyla, Mesih’in Bedeni olan Kilise’yle tek bir beden olduk. Trajik bölünmeler, yüzyıllar boyunca, Mesih’i izleyenler arasında baş gös-termiş olup “Bunlar Rab’bin isteğiyle tam anlamıyla zıtlık yaratıp, dünyaya yanlış bir tanıklık vermekte, aynı zamanda da Đncil’i tüm yaradılışa ilan etme kutsal davasına za-rar vermektedir (Unitatis redintegratio, 1). Çatışmalar ve gerginliklerin etkisi altındaki bu dünyada Hıristiyanlar iman ve sevgi tanıklığını vererek, parlak bir ümit ve teselli işareti sunmaya çağrılmışlardır. Bu nedenle, ayrılık yaralarını sarmak ve yeniden Hı-ristiyan birliğini kurmayı çabuklaştırmak için, mümkün olan herşeyi yapmalıyız. Bu acil
görevde, Kutsal Ruh’un ışığı ve gücü bizlere rehberlik etsin.”661
Papa mesajını Hıristiyan birliği için duayla bitiriyor:
“Beraber tüm Hıristiyanların birliği için dua etmeye devam edelim. Açık kalplerle
öylesine yüksek bir lütuf aldıktan sonra, Đncil gerçeğinin daha ikna edici tanıkları ve Kilise misyonunun daha iyi hizmetkârları olabilelim.”662
Papa XVI. Benedict’in bu gezisinin 12 Eylül 2006’ta yaptığı konuşma sonrası ol-ması ve Türkiye’nin Papa olarak gittiği ilk Müslüman ülke olol-ması tüm gözlerin bu gezi-ye çevrilmesine neden olmuştur. Aksiyon Dergisi’nin geziden bir gün önceki sayısında
Hamdi Yılmazer geziyle ilgili önemli tespitler içeren bir değerlendirme yazısı
yazmış-tır.
Yılmazer yazısında, Papa XVI. Benedict’in gezisini önceki papaların gezisiyle aynı amaca yönelik olduğunu söylemektedir. Bu amaç, “Doğu Kilisesi ile Batı Kilisesini
barıştırma (ya da Doğu Kilisesi’ni içine alma) projesini gerçekleştirmek”tir. 663 Yılmazer’e göre bundan sonraki aşama, “Müslümanların ötekileştirilmesiyle Haçlı Sa-vaşları ortamının hazırlanması” aşamasıdır. Papa II. John Paul’ün Haçlı Seferleri
mü-nasebetiyle özür dilemesini sadece Ortodokslara yönelik olduğunu söyleyen Yılmazer Müslümanların bu özürden kendilerine pay çıkarmalarını “saflık” olarak nitelendir-mektedir.664 Benedict’in Papa seçilmesinden sonraki çıkışlarıyla AB ve ABD’nin
661 A.g.y.
662 A.g.y.
663 Aksiyon, 27 Kasım 2006, s. 58
664 A.g.y. Papa II. John Paul’ün Ortodokslardan özürü ve itirafıyla ilgili bkz. Aksiyon, sayı 513, 4 Ekim 2004, s. 46
187 limleri arasında paralellik kuran yazar, Türkiye’nin bu stratejik tehlikeyi alt edebilecek
bir planı olmadığını söylemektedir.665
Papa XVI. Benedict’in Đstanbul’dan ayrılırken verdiği en son demeçte söylediği son söz “Kalbimin yarısı Đstanbul’da kaldı” sözüdür.666 Bu sözü dikkatle irdelemek gerekir.
665 A.g.d.; s. 59
188