OLAY PAZARLAMADA ARAŞTIRMA VE ANALİZ

Herhangi bir olay pazarlama faaliyeti düzenlenmeden önce, hedef kitlenin beklenti ve talepleri belirlenmelidir. Etkinlik geleneksel yıllık bir buluşma da olabilir, ilk kez yapılan bir ürün tanıtımı da olabilir. Olay pazarlamanın konusu her ne olursa olsun sözü edilen araştırma ve analiz mutlaka yapılmalıdır. Araştırma yaparken kullanılabilinecek iki araştırma çeşidi vardır. Bunlar nicel ve niteldir. Her iki tür de hem etkinlik öncesi hem etkinlik sonrası araştırma olarak düşünülebilir. Ancak nitel araştırma etkinlik süresince daha etkilidir.

Bu iki araştırma tekniği arasında belirgin birtakım farklar vardır. İlk olarak söylenebilecek en önemli fark; nitel araştırma salt yorumlama için çok daha az yarar sağlamaktadır. Nicel araştırma sonucunda sayısal verilere ya da ağırlıklı fikir/tutumlara ulaşılır. Nitel araştırmaya göre daha hızlıdır. Çünkü gerçekleştirmek ve çizelgeye geçirmek kolaydır, daha ucuzdur ve nitel araştırma dokümanları kadar açık değildir. Diğer açıdan nitel araştırma daha derinlerde, fikirlerin, görüşlerin, hedeflerin çatışması, tecrübesi ve performans gözlemleridir. Daha fazla zaman harcayan, çok pahalı ve nicel yaklaşımdan daha yorumsaldır.(Hoyle, 2002: 21-22)

6.1. Nicel Araştırma

Nicel araştırma internet uygulamaları, telefon ve yüz yüze görüşme yöntemleriyle gerçekleştirilmektedir. Bir nicel araştırmada, katılımcılara genelde şu sorular yöneltilmektedir (Hoyle, 2002: 22-23):

 Katılımcının cinsiyetini öğrenmeye yönelik sorular.  Yaş gruplarını ortaya koymaya yönelik sorular.

 Sosyo-ekonomik durumlarını öğrenmeye yönelik sorular.

 Araştırması yapılan ürün, hizmet ya da etkinliğe karşı var olan ilgi derecelerini öğrenmeye yönelik sorular.

 Katılımcının etkinlik, ürün ya da hizmetten hangi zaman diliminde yararlanmak istediğini öğrenmeye yönelik sorular.

da sorulabilir.

6.2. Nitel Araştırma

Nitel araştırma şekli, çeşitliliğe daha açık ve bazen analistler tarafından yorumlanan çalışmalar olmakla beraber nicel araştırmaya oranla daha zaman alıcı ve daha pahalıdır.

Nitel araştırma ile organizasyonun hedef kitle gözündeki saklı anlamına ulaşılabilmekte, hedefler tespit edilebilmekte ve ilgi oranları ölçülebilmektedir.

Nitel araştırma öznel ve yoruma dayalıdır. Aynı zamanda nicel araştırmaya göre daha beklenmedik, sürpriz sonuçlar çıkabilmektedir. Hatta çıkan bu beklenmedik sonuçlar; etkinliği hiç planlanmayan konseptlere yönlendirebilmektedir.

Nitel araştırmaları yönetmek için birkaç avantajlı yol vardır. Bunları şöyle sıralayabiliriz (Hoyle, 2002: 24-25):

Odak Grubu: Konuyla ilgili müşterilerin ya da pazarın farklı sunumlarını yapan katılımcıların küçük grubudur. Odak grubu, faaliyete konu olan olay hakkında bilgi sahibi olmalıdır, fakat ürünün kullanıcısı veya etkinliğin katılımcısı olmaları gerekmemektedir. Katılmalarının nedenleri diğerlerinin olduğundan daha aydınlatıcı olabilmektedir.

Gözlem ve Katılım: Yapılan herhangi bir olay pazarlaması faaliyetinden önce, gözlem ve katılım stratejisiyle yapılacak olan araştırma; insanlarla iletişim ve etkileşim, zaman fedakarlığı ve araştırma boyunca yoğun dikkat gerektirmektedir.

Faaliyetin yapılacağı mekâna gidip, yapılacak olan olay pazarlama faaliyetle ilgili, pazarlama materyallerinde kullanılmak üzere grafiksel öğeler toplanabilir. Bu esnada, mekândaki çalışanlarla ve mekân sakinleriyle görüşmeler yapılıp, etkinliğin ne derece sağlıklı yürüyebileceği konusunda bir ön izlenim oluşturulabilir. Bu görüşmeler çok zaman olası aksiliklerin de habercisi olup, önlem alınmasını sağlamaktadır. Böylece planlama aşaması da daha sağlıklı yürütülebilmektedir. Bu gibi gözlemlerle ortaya çıkarılan, çok zaman basit gibi görünen bazı olumsuzluklar çözüme kavuştuğunda, etkinliğin olumlu etkileri çok daha yüksek olmaktadır.

kolay, ne kadar zordur? Kahvaltı saatinde kafeterya ne kadar kalabalıktır? Personelin ve genel davranışsal düzeylerinin ve servislerinin kalitesi nedir? Otel temizlik ve bakımının, fiziksel çevrenin standartları nelerdir? Bu ve buna benzeyen, tüm bu soruların yanıtlarıyla tek tek ilgilenilerek olası birçok problem çözülmüş olmaktadır. Çok zaman gözlem ve katılım tekniği en basit ve de en etkili araştırma tekniğidir.

Durum İncelemeleri Yönetme: Olay pazarlama faaliyetine konu olacak ürün ya da hizmete dair bilgilerin ve muhtemel hedef kitlenin sosyo-demografik ve sosyo- ekonomik özelliklerinin araştırılması etkinliğin sağlam temeller üzerine oturması açısından çok önemlidir. Ancak olay pazarlamacı projesini sadece bu araştırma ile oluşturmamalı, kendi projesine benzer projeleri de incelemelidir. Bu inceleme olay pazarlamacıya hazırlamış olduğu projenin başarılı olup olmayacağı hakkında nitelikli bilgi verir. Benzer proje sayesinde, oluşabilecek olumlu olumsuz yönler hakkında öngörüye sahip olabilecektir.

Olay pazarlamacı aynı zamanda bu araştırma ile özgün bir proje hazırlayıp hazırlamadığını da tespit etme şansına sahiptir. Özgün bir proje hazırlamayı planlıyorsa bu araştırma sayesinde, projenin özgünlüğüne daha proje uygulamaya geçmeden kanaat getirilebilinir. Bu uygulama ile zaman ve maddiyat kayıpları ortadan kaldırılır.

7. OLAY PAZARLAMA ETKİNLİĞİNİN BAŞARISINI SAPTAMA METOTLARI

Bir olay pazarlama etkinliğinin başarılı olup olmadığını belirlemeye dair, farklı yaklaşımlar vardır. Öncelikle, pazarlamacı hedeflerini saptamalıdır. Eğer, etkinliğin hedefi, bir konu hakkında, toplumu bilgilendirmek ise, organizatör, etkinlikten önce, etkinlik sırasında ve etkinlik sonrasında, katılımcılarla röportaj yapacaktır. Genelde, bu tarz etkinliklerde, organizatörün amacı, gönüllü katılımcılar bulmak ve aynı zamanda insanları amaç hakkında bilgilendirmektir. Etkinlik ve amaç hakkında fikir sahibi olan bireylerle röportaj yaparak, bilgilendirilen, röportajı alınan ve başarıyla gönüllü pozisyonlarına getirilebilecek kişi sayısı tahmin edilebilir. Bu yöntemle sadece katılım istatistiği değil, aynı zamanda etkinliğe karşı duyulan ilgi ve tepkiler de öğrenilmiş olur.(Hoyle, 2002: 167)

Bazı durumlarda, başarıyı saptarken festivalin büyümesiyle birlikte katılımında artış zolup olmadığına bakılabilir. Para toplamak için yapılan etkinliklerde başarıyı saptarken bakılacak faktörler, para toplamak amacıyla kaç kişinin bulunduğu ve ne kadar para toplandığıdır. Olay pazarlama sponsorunun isminin ne ölçüde tanıtıldığını saptamak içinse reklama ve halkla ilişkilere bakılabilir. Reklam değerini saptamak için, reklama harcanan miktar ve sponsor firmanın tanıtımının ne ölçüde yapıldığı oranlanabilir. Halkla ilişkilere gelince de, sponsorun adının geçtiği haberler ve reklamlar göz önüne alınarak, aynı ölçüdeki reklamın bedeliyle karşılaştırılacaktır.(Hoyle, 2002: 167)

SONUÇ

Günümüzde, tüketici odaklı olma zorunluluğu, tüm iletişim faaliyetlerinin genel planını çizmekte ve pazarlama yaklaşımlarının temelini oluşturmaktadır. Hedef kitlelerin satın alma eylemlerini gerçekleştirirken, kuruluş veya ürün hakkında fikir ve algılamalarını, markalardan yararlanarak oluşturduklarını, kuruluşlar ile ilişki kurduklarını ve markaların varlığının, tüketiciyi markasız ürünlere oranla çok daha fazla etkilediğini göstermektedir.

Ancak bir markayı inşa etme çabaları son derece zorlu bir yaklaşım olduğu gibi, markayı korumak ve sürekliliğini sağlamak da aynı ölçüde zordur. Tüm bu zorlu süreçlerde iletişim kilit bir rol üstlenmektedir. Çünkü tüketici ve firma çalışanları ile kopuk ilişkiler içerisinde olan hiçbir kuruluş başarılı olamamakta hatta zamanla yok olup gitmektedir.

Tüm bunlar göz önüne alındığında, marka iletişimi, markayı ilgilendiren ve ifade eden her alanda karşımıza çıkmaktadır. Marka iletişimi, halkla ilişkiler, reklam, satış tutundurma, görsel kimlik oluşturma, markanın bulunduğu her ortamın organize edilmesi, fiyat, dağıtım v.b. birçok kavram ve uygulamada kendisini göstermekte; mesajlarını iletmekte ve marka sadakatini arttırarak, marka değerini uzun vadede yükseltme gayreti içerisinde olmaktadır.

Marka iletişiminin en önemli hedeflerinden biri az önce de söylediğimiz gibi marka bağlılığı yaratmaktır. Tüketicinin, neredeyse diğer markalarla kıyaslama ihtiyacı dahi duymadan markaya göstereceği bağlılık ve bunun sürekli olması marka iletişiminin başarısının en önemli göstergelerinden biri olacaktır.

Bunu sağlarken birçok stratejiden faydalanılır. Hiçbir stratejinin tek başına başarılı olması mümkün değildir, ancak ortak hareket ederek yaratılan sinerji ile yapılan uygulamalar başarıya ulaşacaktır. Bahsettiğimiz bu sinerjiyi oluşturma kabiliyeti gösterebilecek en önemli hatta tek alan halkla ilişkilerdir. Halkla ilişkiler marka iletişimi faaliyetlerinin bütünleştirilmesi ve koordine edilmesi misyonunu üstlenmektedir.

Halkla ilişkiler sinerji yaratmanın dışında birçok görevi de üzerinde bulundurmaktadır. Öncelikle hedef kitle gözünde güvenirliliği nedeniyle diğer

iletişim faaliyetlerine oranla daha ikna edici ve daha etkilidir. Bir diğer özelliği de hem yönetim hem de tanıtım işlevini birleştiren bir disiplin olmasıdır.

Biz çalışmamızda halkla ilişkilerin tanıtım uygulamalarından biri olan olay pazarlama faaliyetini ele aldık. Olay pazarlama, bir markanın hedef kitlenin ilgi duyacağı bir olayla bağdaştırılıp ilişkilendirildiği tutundurma faaliyetlerinden biridir. Yaptığımız araştırmalar göstermiştir ki, olay pazarlama faaliyetleri, marka farkındalığını arttırmakta, markanın doğru konumlandırılmasına ve marka sadakati yaratılıp sürdürülmesine yardımcı olmaktadır.

Aaker David A., “Measuring Brand Equity Acros Products And Maekets”, California Management Rewiev V.38, 1996.

Aaker David A., Management Des Maerkenwertes, New York: Campus Verleg, 1992.

Aaker David A., Managing Brand Equity, New York, The Free Pres, 1991.

Akyürek Rüveyde, Sponsorluk Planlaması, Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları, No:135, 1998.

Altıntaş, M. Hakan, Tüketici Davranışları, Bursa: Alfa Kitabevi, Ekim 2000.

Altunışık Remzi, Özdemir Şuayip, Torlak Ömer, Modern Pazarlama, Adapazarı: Değişim :Yayınları, 2001.

Anonymous, “Event Marketing: Seven Strategic Imperatives”, Meeting News; ABI/INFORM Trade & Industry, Jul 2006.

Argan Metin, Spor Pazarlamasında Sponsorluk ve Futbol Branşında Sponsorluk Yapan Kuruluşlara İlişkin Bir Araştırma, Basılmamış Doktora Tezi, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001.

Armstrog Gary and Kotler Philip, Marketing: An Introduction, 5 th ed, N.J.:Prentice-Hall Inc., 2000.

Arnold David, The Handbook of Brand Management, First Edition, Addison-Wesley Pub.Com. 1993.

Asna M. Alaeddin, Bir PR’cının Meslek Anıları, İstanbul: MediaCat Kitapları: 2004.

Aydede Ceyda, Halkla İlişkiler Kampanyaları, İstanbul: MediaCat Yayınları, 2. basım, Nisan 2002.

Belch George E., Belch Michael A., Advertising and Promotion Integrated Marketing Communications Perspective, Boston: 5. Baskı, Mc Graw Hill, 2001.

Bhattachajee S, Rao G, Tackling Ambush Marketing: The Need for Regulation and Analysing the Present Legistave and Contractual Effors, Sport in Society, 9, January, 2006.

Bıçakçı, İlker, İletişim ve Halkla İlişkiler, İstanbul: MediaCat Kitapları, 5. Basım, Ekim 2004.

Black Sam, Exhibitionsand Conferences From A to Z, London: The Modino Press Limited, 1989.

Blackstone Max, “Observations: Building Brand Equity By Managing The Brand Relationships”. Journal Of Advertising Resarch. May-june 1992.

Borça Güven, “Marka Yönetiminde en Sık Yapılan On Yanlış”, Mediacat Dergisi, Yıl:8, Sayı:67, Ağustos 2000.

Borça Güven, Bu Topraklardan Dünya Markası Çıkar Mı?,İstanbul: MediaCat Kitapları, 8. Basım, Nisan 2006.

Bozkurt İzzet, Bütünleşik Pazarlama İletişimi, İstanbul: MediaCat, 2. Basım, Aralık 2005.

Bülbül Rıdvan, Halkla İlişkiler ve Tanıtım, Konya: Nobel Yayın Dağıtım, 2.Baskı, 2000

C. Whan Park, Bernard J. Jowarsky ve Deborah J. McInnis, Strategic Brand Concep-Image Managment, Journal of Marketing, vol. 50, Oct. 1986.

Canöz Kadir, “Halkla İlişkiler Faaliyetlerinin Başarıya Etkisi” Selçuk İletişim, Cilt: 2, Sayı 3, Temmuz 2002.

Cemalcılar İlhan, Pazarlama: Kavramlar ve İlkeler, İstanbul: Beta Yayınevi, 1998.

Classer Ralph, Planlı Pazarlama, İstanbul Reklam Yayınları: İstanbul, 1972.

Çamdereli Mete, Ana Çizgileriyle Halkla İlişkiler, Konya, Çizgi Kitabevi , 1. Baskı, Ekim 2000.

Çevik Uraz, Temel Pazarlama Bilgileri, Ankara: Basım ve Ciltevi.

Deloizer, M. Wayne, The Marketing Communications Process, New York, Mc. Graw-Hill Book Co., 1976.

Doyle Peter, Değer Temelli Pazarlama, çev. Yard. Doç. Dr. Gülfidan Barış, İstanbul: MediaCat Kitapları, 2.Basım, Eylül 2004.

Duncan Thomas R., Evrett S. E., “Client Perseptions of Integrated Marketing Communications”, Journal of Advertising Research, Vol: 33, No:3, May/June 1993.

Duncan Thomas R., ve Everett Stephen E., “Client Perceptions of Integrated Marketing Communations”, Journal of Advertising Research, May- June 1993.

Elitok Bülent, Hadi Markalaşalım, İstanbul: Sistem Yayıncılık, Ekim 2003.

Farquhar H. Peter, “Managing Brand Equity”, Journal of Adversiting Resarch Aug/Sep, 1990.

Govani Norman, Eng Robert, Galper Morton, Promotinal Managment, New Jersey: Prentice Hall, 1986.

Göksel Ahmet Bülent, Güneri Belma, Reklam Kampanyaları ve Medya Planlaması, E.Ü. İletişim Fakültesi Yayınları No: 2: İzmir, 1993.

Göksel Ahmet Bülent, Kocabaş Füsun, Elden Müge, Pazarlama İletişimi Açısından Halkla İlişkiler ve Reklam, İstanbul: Yayınevi Yayıncılık, 1997.

Guiltinan Joseph, Paul Gordon, Marketing Managment, New York: mc Graw Hill, 1985.

Gülsoy Tanses, Reklam Terimleri ve Kavramları Sözlüğü, İstanbul, Adam Yayınları, 1999.

Gürgen Haluk, Örgütlerde İletişim Kalitesi, İzmir: Der Yayınları, 1.basım, 1997.

Horald Berkman W, Gilson Christopher, Advertising:Concept and Strategies,New York: Random House ,1987.

Howard John, A, Consumer Behaviour In Marketing Strategy, Prentice Hall, 1989.

Hoyle Leonard H., Events Marketing, New York: John Wiley&Sons, 2002.

İnuğur Nuri, Açık Hava Reklamcılığı, ‘Genç Reklamcının El Kitabı’, Web Ofset Tesisleri: İstanbul, 1987.

Jefkins Frank, Public Relations, Fourth Edition, London: Pitman Publishing, 1992.

Kapfeerer Jean Noel, Strategy Brand Management; New Approaches for Creating and Evaluating Brand Equity, London: Prentice Hall, 1992.

Karabulut Muhittin, “Satış Tutundurma Araç ve Taktikleri”, Pazarlama Dünyası, Yıl 8, Sayı 47, (Eylül/Ekim), 1994.

Karpat Işıl, “Marka Yönetimi Ve Reklam İlişkisi”, 1. Uluslararası İletişim Sempozyumu Bildirileri, 3-5 Mayıs 2000, Ankara: Gazi Üniversitesi İletişin Fakültesi Basımevi, İletişim Dergisi Yayınları 3.

Kazancı Metin, Halkla İlişkiler, Ankara: Turhan Kitabevi, 3. Basım, 1999. Keiningham Tiimotihy L., Vavra Terry G., Aksoy Lerzan, Wallard Henri, Sadakat Söylenceleri, çev: Günhan Günay, Senem Peker, Zeynep Küpeli, İstanbul: 1.Baskı, Rota Yayınları, 2006.

Keller Kevin Lane, “Conceptualizing, Measuring and Managing Customer Based Brand Equıty”., Journal Of Marketing, Vol.57, January, 1993.

Kitchen Philip J. ve Papasolomou Ioanna C., “Marketing Public Relations: Conceptual Legitimacy or Window Dressing”, Marketing Intellligence&Planning, V: 15, No:2, 1997.

Knapp Duane E., Marka Aklı, çev. Azra Tuna Akartuna, , 1. Basım, İstanbul: Kapital Medya, 2003.

Kocabaş Füsun, Elden Müge, Reklamcılık, İstanbul: İletişim Yayınları, 2004

Kocabaş Füsun, Elden Müge, Yurdakul Nilay, Reklam ve Halkla İlişkilerde Hedef Kitle, İstanbul: iletişim yayınları, 1999.

Kocabaş, Füsun, Elden, Müge, Çelebi, Serra İnci, Marketing P.R., Ankara: MediaCat Yayınları, 2. Basım, 2000.

Kotler Philip, Armstrong Gary, Savenders John ve Wong Veronica, Principles of Marketing, 2. Avrupa Baskısı, New Jersey: Prentice-Hall, Inc., 1999.

Kotler Philip, Biemel Friedhelm, Marketing Management, Stutgart: 9.Aufl, Schaffer Poescell Verleg, 1999.

Kotler Philip, Marketing Management, 3rd ed., Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall Int. Inc., 1986.

Kurtuluş Kemal, Pazarlama Araştırmaları, Sermet Matbaası Yayınları, İstanbul, 1981.

Lamb Charles W, Hair Joseph F., McDaniel Carl, Marketing, Ohio: South Western Publishing, Third Edition, 1996.

Matthew P. Gonring, “Putting Integrated Marketing Communations to Work Today”, Public Relations Quarterly, Fall. 1994.

Meenagham Tony, “Sponsorship- Legitimising te Medium”, European Journal of Marketing, Vol.25, No. 11, 1991.

Mucuk İsmet, Pazarlama İlkeleri, İstanbul: Türkmen Kitabevi, 13.baskı, 2001.

Murphy John M., Brand Strategy, New Jersey: Prentice Hall Inc., 1990. Murphy John, “What is Branding”, Brands The New Wealth Creators, Sussannah Hart& John Murphy (ed.), London: MacMillan Business, 1998.

Odabaşı Yavuz, Barış Gülfidan, Tüketici Davranışı, İstanbul: MediaCat Yayınları, 2. Basım, 2003.

Odabaşı Yavuz, Oyman Mine, Pazarlama İletişimi Yönetimi, Eskişehir: MediaCat Yayınları, 5. Basım, 2005

Okay Aydemir, Halkla İlişkiler Aracı Olarak Sponsorluk, İstanbul: Epilson Yayıncılık, 1998.

Okay, Ayla, Okay Aydemir, Halkla İlişkiler Kavram, Strateji Ve Uygulamaları, İstanbul: Der Yayınları, 2001.

Oskay Ünsal, İletişimin ABC’si, Simavi Yayınları, İstanbul, 1992.

Peltekoğlu Filiz Balta, Halkla İlişkiler Nedir, İstanbul: Beta Yayınları: Haziran 2001.

Pride William M., Ferrel O.C., Marketing 2000, Boston: Houghton Mifflin Co., 2000.

Pringle Hamish, Thompson Marjorie, Marka Ruhu: Sosyal Sorumluluk Kampanyaları İle Marka Yaratmak, İstanbul: Scala Yayıncılık, 2000.

Russel j Thomas, Lane W. Ronald, Klepner’s Advertising Procedure, New Jersey: Prentice-Hall Englwood Cliffs, 12. Basım, 1993.

Sabuncuoğlu Zeyyat, İşletmelerde Halkla İlişkiler, Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları,1998.

Seitel Fraser P., The Practice of Public Relations, 4.ed., Ohio: Merrill Publishing Company, Columbus, 1989.

Sever Necip Serdar, Bütünleşik Pazarlama İletişimi Yaklaşımı: Modeller, Eleştirileri ve Türkiye Özelinde Betimleyici Bir Araştırma Çalışması, Basılmamış Doktora Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.

Shimp A.Terence, DeLozier M. Wayne, Promotion Management and Marketing Communications, New York: The Dryden Press, 1986.

Stanley E. Richard, Promotion, Advertising, Publicity, Personal Selling, Sales Promotion, 2. Baskı, Englewood Cliffs: Prentice-Hall Inc., 1982.

Stanton William J. and Futrell Charles, Fundamentals of Marketing, 8.ed., New York: McGraw-Hill Book Company, 1987.

Şimşek Göksel, Pazarlama İletişimi “Gayri-Resmi” Silahı: Tuzak Pazarlama ve Uygulanan Stratejiler, Selçuk İletişim, Cilt: 5, Sayı: 1, Temmuz 2007.

Tapan Sema, Sponsorluk: İşletmelerin Sanat Olaylarına Maddi Destek Vermeleri Üzerine Bir Araştırma, (İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi MYO İşletme İktisadi Programları Bölümü, 1992)

Tek Ömer Baybars, Pazarlama İlkeleri, İstanbul: Beta Yayınları, 8. Baskı, 1999.

Tek Ömer Baybars, Özgül Engin, Modern Pazarlama İlkeleri, İzmir: Birleşik Matbaacılık, Kasım 2005.

Theaker Alison, Halkla İlişkilerin El Kitabı, İstanbul: MediaCat Yayınları, Şubat 2006.

Thedore Levitt, “Exploit the Product Life Cycle”, Harvard Business Review Nov/Dec 1965.

Thomas Harries, How MPR adds Value to IMC, Public Relations Quarterly, V: 38, No:2, Summer 1993.

Tortop Nuri, Halkla İlişkiler, Ankara: Savaş Yayınları, 1992.

Tosun Nurhan Babür, “Pazarlama Halkla İlişkileri Yeterli Düzeyde Kavranabildi mi?”, Pazarlama Dünyası, Yıl: 14, Sayı: 82; Temmuz/Ağustos, 2000.

Uztuğ Ferruh, Markan Kadar Konuş, İstanbul: MediaCat Kitapları, 3. Basım. Şubat 2005.

Uztuğ Ferruh, Siyasal Marka, Ankara: MediaCat Yayınları,1. Basım, 1999. Ünlü İlhan, Reklam Kampanyası Planlaması, Eskişehir: A.Ü. Açık Öğretim Yayınları, no: 127, 1987.

Wells William, Burnett J. John ve Moriarty S., 2000.

Wood David, “Types of Media”, The Practice of Public Relations, Edited by Wilferd Howard 3. ed., Oxford: Butterworth- Heinemann, 1992.

Yeshin Tony, Integrated Marketing Communications, Oxford: Butterworth- Heinemann,1998.

Yüksel Ünsal, Bilimsel Reklam Ve Pazarlamadaki Yeri, Tivi Reklam: İstanbul, 1994.