Okul Yöneticisinin Liderliği

Yönetim, bir örgütteki etkinlikleri amaçlar doğrultusunda planlama, örgütleme, eşgüdümleme ve kontrol etme çalışmalarıdır. Yönetme ise; yönetimin bu işlevlerini yerine getirmek için gerekli yetkiye sahip olma ve istenen çalışmaları yapma işlemidir (Celep, 2004, s.52). Eğitim yönetimi ise; toplumun eğitim gereksinimlerini karşılamak üzere kurulan eğitim örgütünü işletme, geliştirme ve çevresinde meydana gelen değişimler doğrultusunda yenileme sürecidir (Can, 2013b, s.159). Başarılı ve ekili bir

71

yönetim sürecinin ortaya çıkarılması için yöneticinin liderliği ve liderlik özellikleri ön plana çıkmaktadır.

Liderlik, iki veya daha fazla kişiyi güç ve etki yoluyla yönlendirme sanatıdır (Çelik, 2012, s.3). Başarılı bir liderlik ancak çevresindekileri etkilemek ile mümkün olabilir. Formal güç kaynakları ile kendisine liderlik verilen okul yöneticisi aynı zamanda informal güçlere ve kendi kişiliğinden kaynaklanan izleyicilerini etkileme gücüne sahip olmalıdır. Çalışanlarını etkileme gücüne sahip olmayan, herkes tarafından paylaşılan ortak değerler ve hedefler oluşturamayan bir okul liderinin, kendisine formal güç kaynaklarıyla verilen yetkiyle okulu yönetmesi, başarıya götürmesi ve etkili bir okul ortamı yaratması beklenen bir durum değildir. Etkili ve başarılı bir okul ortamı için en önemli öğelerden biri formal ve informal güç kaynakları ile okulu başarılı bir şekilde yöneten bir okul müdürünün varlığı olarak görülmektedir. Etkili okul yöneticilerinin en önemli başarılarından biri hiç kuşkusuz birlikte çalıştığı kişileri öğretimi daha iyileştirmek için güdülemesidir (Çelikten, 2001). Ancak alan yazın incelendiğinde liderliğin güç kaynakları üzerinde tartışmaların devam ettiği görülmektedir.

Şişman’a (2002, s.136) göre; okul müdürü, okul için gerekli olan insani, finansal ve maddi kaynakların sağlanmasında ve bu kaynaklar aracılığıyla öngörülen ürünlerin üretilmesinden, okul çalışanlarının ve öğrencilerin performansından sorumludur. Ancak okulun toplam performansı, okul içinde çalışan insanların performansına bağlıdır. Okul müdürü, okulun amaçlarının gerçekleşmesi için insanların sahip olduğu bedensel ve zihinsel güçlerin yanı sıra onların gönül güçlerini de harekete geçirmesi gereken kişi olmalıdır. Okul müdürü bütün bunların yanı sıra güçlü bir öğretimsel lider olmalıdır. Okul yöneticisin sergilediği güçlü öğretimsel liderlik davranışları şunlardır (Smith ve Andrew, 1989, s.8):

 Program ve öğretimdeki öncelikli konuları belirleme,  Okulun hedeflerinin gerçekleştirilmesine kendini adama,

 Okulun amaçlarını gerçekleştirebilmesi için gerekli kaynakları sağlama ve kullanma yeterliliğine sahip olma,

 Öğretmenler, öğrenciler, veliler ve toplumun beklentilerini karşılayacak olumlu bir iklim oluşturma,

 Doğrudan öğretim politikasını geliştirici bir lider olarak; öğretmenlerle iletişim kurma, personel geliştirme etkinliklerine katılma ve bu etkinlikleri destekleme,

72

yeni öğretim stratejilerinin kullanılmasını özendirme ve değişik öğretim materyalleri sağlama,

 Sürekli olarak öğrencileri okul başarısını artırma doğrultusunda geliştirme ve öğretmen etkililiğini sağlama,

 Uzun vadede okulun amaçlarına uygun olarak açık bir vizyon geliştirme, örgütsel amaçlarla özdeşleştiğini öğretmenlere yansıtma ve amaçlara ulaşma başarısını gösterme,

 Okulun karar verme sürecinde grupların ve ilgili birimlerin görüşlerini alma,

 Etkili materyal sağlama ve kullanma, öğretmenlerin akademik başarılarını artırmak için onlara zaman ayırma ve gerekli desteği sağlama,

 Kıt bir kaynak olarak zamanı etkili bir şekilde yönetme ve öğrenme sürecini bozucu faktörleri en aza indirerek düzen ve disiplin oluşturma (Çelik, 2012, s.37-38).

Gerçekte formal yetkilerden güç alan bir üst olan okul müdürü, okulun amaçlarını gerçekleştirecek, yapısını yaşatacak ve havasını koruyacak öğelerin lideri olmalıdır. Çünkü okul müdürü, okuldaki diğer öğeler tarafından kabul edilip benimsendiğinde statüsünü kazanabilir (Bursalıoğlu, 2012, s.40).

Şişman (2002,s.153-154) tarafından ifade edilen etkili okul müdürünün özellikleri şunlardır:

 Bir eğitim ve öğretim lideridir,

 Okul hakkında bir vizyon ve misyon sahibidir,

 Güçlü yazılı-sözlü iletişim ve ikna becerilerine sahiptir,

 Okulun amaç, vizyon ve misyonunun okul toplumunu oluşturan bütün üyeler tarafından paylaşılmasını sağlar,

 Okul için öncelikler belirler ve öğretmenleri karar sürecine katar,  Öğretmenlerin performansını değerlendirir ve ödüllendirir,  Açık okul kuralları belirler ve uygular,

 Öğrenci başarısı hakkında yüksek beklentilere sahip olup bu beklentilerini okul toplumunun bütün üyelerine iletir,

 Okul kadrosunu destekler, kadronun mesleki yönden geliştirilmesine dönük çalışmalar gerçekleştirir,

73

 Okul programlarının oluşturulmasında öğrencilerin beklentilerinden hareketle temel becerilerin kazandırılması üzerinde yoğunlaşır,

 Öğretim ve öğrenme için gerekli her türlü kaynakları sağlar, gerekli ortamları hazırlar,

 Okul programlarının değerlendirilmesine ve geliştirilmesine öncülük eder,  Öğrenci gelişim ve başarısının sık değerlendirilmesini sağlar,

 Okulda ve sınıfta geçen zamanın etkili bir biçimde kullanılmasını sağlar,  Okuldaki zamanını gözlem ve incelemeler yaparak harcar,

 Okulla ilgili her türlü bilgi ve başarının paylaşılmasını sağlar,

 Başarıların ödüllendirilmesini ve başkalarınca da tanınmasını, bilinmesini sağlar,  Okulda işbirliğine dayalı bir çalışma ve öğrenme kültürü oluşmasına öncülük eder,  Okulda bir takım ve topluluk ruhu gelişmesine öncülük eder,

 Okulda güvene dayalı bir okul ve öğrenme iklimi oluşmasını sağlar,  Okulda diğerlerinin yeterliliğine inanır, güvenir, yetki devreder,  Okul çevresinin ve ailelerin okula destek ve katılımını sağlar,  Diğerleri için iyi bir rol ve davranış modeli olur.

Davranışalar, liderler tarafından gösterildiği ve desteklendiği sürece çalışanlar üzerinde etki yaratır. Bundan dolayı okul yöneticisinin etkili bir okul ortamı oluşturmak için göstereceği davranışlar etkili okul ortamı oluşturma hususunda belirleyici rol oynayacaktır. Diğer yandan çalışanların etkili okul ortamı oluşturmak için yaptıkları eylemlerin yöneticileri tarafından desteklenmesi, onların bu eylem ve davranışları gösterme hususunda cesaretlenmelerini sağlar.