Etkili Okulda Program-Öğrenme Süreci ve Öğrenci

Etkili okul ile ilgili belirlenen özellikler, çok boyutlu ve birbirleriyle ilişkili kavramlardır. Fakat bu kavramların önemli bir kısmı sınıf içi süreçlerle ilgilidir (Şişman, 2002, s.166). Sınıf içi süreçler göz önüne alındığında öğretmen, öğrenci ve eğitim programlarının birbirleriyle bir ilişki içerisinde olması beklenen bir durumdur.

Okul, öğrencilerin öğrenmeyi gerçekleştirdikleri bir çevre olup, öğrenci öğrenmesine karşı sorumluluklar taşımaktadır. Okula her çevreden, yaşam biçiminden ve farklı hazırbulunuşluk düzeyinden farklı davranış alışkanlıklarına sahip öğrenciler geldiğinden okullar homojen yapılar değildirler. Ancak etkili okullarda öğrenciler arasında büyük farklılıkların ve ayrışmanın olmaması beklenmektedir (Şişman, 2002, s.166-167; Can, 2013b, s.161). Bundan dolayı eğitim-öğretim programları geliştirilirken bütün öğrencilerin en uygun şekilde öğrenmelerini sağlayacak faktörler göz önünde bulundurulmalıdır. Bütün öğrencilerin öğrenebileceğine dair inançlar okul içerisinde paylaşılmalıdır ve bu inançlar okul politikalarına da yansıtılmalıdır.

Okulda neyin nasıl öğretileceği sorusu eğitim programı konusunu gündeme getirmektedir (Balcı, 2011, s.203). Alan yazında eğitim programları ile ilgili tanımlar incelendiğinde, okulda öğretilen her şey, konular listesi, çalışma programı ve materyaller seti gibi birbirinden farklı tanımların bulunduğu görülmektedir. Tanımlardaki bu farklılıkların programın kapsamı, materyal, paydaş çalışanlar ve bunlar arasındaki ilişkiler, mantıksal düzenleme, yaşantılar, okul sorumluluğu, genel bilgi ve beceri gibi faklı özelliklerin göz önüne alınarak tanımlanmasından kaynaklandığı görülmektedir (Ada ve Baysal, 2012, s. 132).

Planlamaya rehberlik eden amaçların belirlenmesinden sonra bu amaçları gerçekleştirmek için gerekli araçlar seçilir. Okulun amaçları çerçevesinde ortaya çıkan okul programı okulun eğitim-öğretim sürecine yol gösterir. Balcı’ya (2011, s.203-205) göre, okulun zihinsel ve akademik yaşamı, program alanları içerisinde örgütlenmelidir. Program bir ekip çalışması içerisinde yapılmalı, veliler, öğrenciler, alan uzmanları, program geliştirme uzmanları ve eğitim teknologları bu ekipte yer almalıdır. Program planlaması; amaçlar, öğretim stratejileri, sıralanma-ardışıklık, süreklilik, değerlendirme ve dönüt elemanlarını içermelidir.

Başaran’a (1996, s.92-96) göre; bir eğitim programı, ders ve ders saati, eğitsel kollar, kutlama ve anma etkinlikleri, kültürel etkinlikler, yetiştirici ve tamamlayıcı

76

etkinlikleri kapsamalıdır. Programın kapsamı ile ilgili bu ifadelerden de anlaşılacağı gibi bir eğitim programı, açıkça belirlenen amaçlar doğrultusunda, belirlenen araç ve gereçler yardımıyla, nelerin, ne kadar sürede ve hangi yöntemler kullanılarak öğretileceğinin sistematik bir şekilde belirlenmesidir.

Binbaşıoğlu’na (1977) göre; program hazırlama anlayışları dört gruba ayrılır. Bunlar; yaşamda işlevsel olan yani işe yarayan konuları içeren görevsel program anlayışı, öğrenci ve çevrenin ihtiyaçlarına göre geliştirilen esnek program anlayışı, ayrıntılara girmeden ana hatları ile hazırlanmış öğretim programları olan çerçeve program anlayışı ve eskiden beri değişmeyen veya genel nitelikteki konuları öğrencilere öğretmeyi amaçlayan genel (değişmez) program anlayışıdır (Ada ve Baysal, 2012, s. 133).

Etkili okullarda, bütün öğrencilere akademik ve toplumsal yaşam için gerekli olan becerilerin kazandırılması amaçlanır. Bu beceriler sosyal, yazılı, sözlü, elektronik, iletişim, vatandaşlık, bilgiye ulaşma ve bilgiyi analiz edebilme becerileri olarak sıralanabilir (Şişman, 2002, s.167). Bütün bu becerilerin yanında iyi bir vatandaş olma, eleştirel düşünme ve estetik gelişim gibi becerilerin de kazandırılması amaçlanmaktadır. Bu becerilerin öğrencilere optimum seviyede kazandırılması, sistematik bir şekilde tasarlanmış olan eğitim programının sınıf ve öğrenci özelliklerine uygun olarak uygulanmasını gerektirmektedir.

Sınıf içi ortamın en önemli öğesi sınıfı oluşturan öğrencilerdir. Öğrenciler okul ve sınıf varlığının temel ön koşuludurlar. İçerisinde öğrenci bulunmayan yapı bir beton yığınından farksızdır. Bu beton yığınını anlamlı ve kutsal kılan unsur ise içerisinde; topluma faydalı, iyi birer insan olmak ve gelecek yaşantılarını şekillendirmek için akademik seviyelerini yükseltmeyi amaçlayan öğrencilerdir. Öğrenciler bu becerileri kazanmak için sürekli bir öğrenme ortamının içerisinde bulunmalıdırlar.

Öğrenme, farklı yöntem ve teknikleri olan, bireyin özellikleri, çalışma disiplini ve alışkanlıklarına göre değişebilen bir kavramdır. Ancak bireyin kendi eylem ve uygulamalarıyla daha etkili öğreneceği düşünülmektedir. Bu durumda öğrenme, öğrencilerin içinde bulundukları durum sonucunda kazandıkları deneyimler olarak tanımlanabilir (Can, 2013b, s.161).

Öğrenci, öğrendikleriyle ve öğrenmek istedikleriyle okulu etkileyen etkenlerden biridir (Can, 2013b, s.161). Bundan dolayı etkili bir okuldan bahsedebilmek için okulu

77

oluşturan öğrencilerin etkili öğrenci özellikleri göstermesi önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.

Etkili okulun oluşması için birçok değişkenin birlikte ve koordineli çalışması gerektiğini ve bu değişkenlerden birinin de öğrenci olduğunu belirten Ada ve Baysal (2012, s.126-127), etkili öğrencinin özelliklerini şu şekilde açıklamaktadırlar:

 Bilgi toplumuna hazır olacak şekilde, öğrenmeyi öğrenen bir anlayışa sahip olmak,  Yaratıcılığını en üst düzeyde kullanmak,

 Aktif öğrenci olmak,  Sosyal öğrenci olmak,

 Problem çözme becerisine sahip olmak,  Eleştirel düşünme becerisine sahip olmak,  Geleceğe ilişkin hedeflere sahip olmak,  Kendisini objektif olarak değerlendirebilme,  Bireysel teşebbüs gücüne sahip anlayışta olmak,  Çok dil ve çok kültürlü bir anlayışa sahip olmak,  Takım çalışması ruhuna sahip olmak.

Ancak öğrencilerin bu becerileri kendi kendilerine kazanmaları beklenmemelidir. Gelişme çağında bulunmalarından dolayı aile içerisinde ve okulda, karşılaştıkları davranışlar ve öğrendikleri bilgilerin, üzerlerinde yüksek etki yaratacağı düşünülürse öğrencilerin etkili öğrenci özelliklerine sahip olmasında okul ve ailenin büyük sorumluluğu bulunmaktadır. Çünkü öğrencilerin gösterecekleri özellikler ancak karşılaştıkları ve öğrendikleri ile sınırlı olabilir.