Niğbolu Kalesini

KuĢatan Macar Askerlerinin Bayrağı

99

Örnek No: 29

Sahne Türü : Kale KuĢatması.

Sahnenin Adı : Fatih Sultan Mehmet‟in Belgrad Kalesine Hücumu. NakkaĢ: Mehmed Bey.

Ölçüler: 36.5x23cm.

Yazma ve Envanter No:, Hünernâme I,1584, [ TSMK, H.1523,y-

165a.].

Sahne

Ön tarafta Osmanlı süvarilerinin görüldüğü minyatürde 1459 yılımda Belgrad kalesine gerçekleĢen kuĢatma tasvirlenmiĢtir. 148

Belgrad kalesi 1439 da Sırplar tarafından Macarlara terk edilmiĢtir.149

Fatih Sultan Mehmet döneminde (1459) seksen bin kiĢilik Türk ordusu, baĢlarında Hüyangi adlı komutan bulunan yaklaĢık 40 bin kiĢilik Macar ordusu ile savaĢmıĢtır. 150Ancak kale fethedilememiĢ Osmanlı ordusu geri çekilmiĢ ve Ġstanbul‟a baĢaramadan dönmüĢtür.151

Kalenin Türkler tarafından fethi Kanunî Sultan Süleyman döneminde gerçekleĢebilmiĢtir.152

Kompozisyonun üst kısmında sol köĢede Belgrad kalesi görünmektedir. Kalenin etrafında çok sayıda Osmanlı askeri çadır kurmuĢ ve toplarını kaleye çevirmiĢtir. Ordunun gerisinden gelen süvarilerin bazıları bayrak taĢımaktadır.

Simge ve Göstergeler

Kompozisyonun sağ alt köĢesinde yedi süvari tarafından taĢınmakta olan büyük boyutlu bayraklar görülmektedir. Bu bayrakların saltanat sancağı olduğu düĢünülmektedir. Ancak kaynaklarda saltanat sancaklarının sayısının dört iken Kanunî devrinde yediye çıkarıldığı bilgisi yer almaktadır. NakkaĢın 1459 yılında gerçekleĢen taarruz esnasında saltanat sancaklarını yedi adet resmetmiĢ olması, Hünernâme adlı yazmanın hazırlandığı tarihte saltanat sancaklarının sayısının yedi olmasıyla açıklanabilir.

148

Nigar Anafarta, Hünernâme Minyatürleri ve Sanatçıları, R.29.

149

Ġ. Hakkı UzunçarĢılı, Osmanlı Tarihi, C II, 4.bs, Ankara, TTK Basımevi,1983,s.13-18.

150

Hicran Yusufoğlu Akın, “II. Murad ve Fatih Sultan Mehmet‟in Belgrad KuĢatmaları Üzerine Bir Kaynak Değerlendirmesi”, X. Türk Tarih Kurumu Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, C VI, Ankara, TTK Yayınları, 1993,s.1163.

151

Ġ. Hakkı UzunçarĢılı, Osmanlı Tarihi, C II, s.13-18.

152

Hicran Yusufoğlu Akın , “II. Murad ve Fatih …”,s. 1159.

Fotoğraf 57: Belgrad

100 Geri planda kaleden dalgalanmakta olan bayrağın tepeliğinde haç görülmesi Hristiyan bayrağı olduğunu kanıtlamaktadır. Ayrıca Belgrad kalesi Osmanlı‟lar tarafından kuĢatıldığında Macarların elinde olduğu kaynaklarca sabittir. Bu sebeple görülen bayraklar Hristiyan, Macar bayraklarıdır. Kalede görülen bayrağın Macar komutan Hüyangiye ait olabileceği düĢünülmektedir.

Bayrak Türleri

Süvarilerce taĢınan yedi adet dikdörtgen formlu olan bu bayraklar öne doğru incelerek kıvrılmaktadır. Aynı formun görüldüğü bayraklar sırasıyla; kırmızı-sarı, kırmızı-yeĢil, kırmızı, beyaz, yeĢil, kırmızı-yeĢil ve kırmızı renklerdedir. Aynı formda olan bayrakların alemleri de aynıdır. Ġki bilezikli alemler altın yaldız ile oluĢturulmuĢtur.

Belgrad kalesinden dalgalanan Macar bayrağı bir dörtgenin üst tarafının uçum yönde uzun tutulup sonrasında kesilmesiyle oluĢturulmuĢtur. Ortasında altın yaldızla iĢlenmiĢ kare bir haç görülmektedir. Üç yapraklı kısa tutulan tepeliği haça benzemektedir.

Kaynaklar

101

Fotoğraf 58 : Fatih‟in Belgrad Kalesine Hücumu, Hünernâme I, 1584, [TSMK,

H.1523,y- 165a] (Nigar Anafarta‟dan).

. Çizim 64 : Belgrad

102

Örnek No: 30

Sahne Türü : Kale KuĢatması.

Sahnenin Adı : Estonibelgrad Kalesinin Fethi. NakkaĢ: NakkaĢ Osman ve Ekibi.

Ölçüler: 35,4x21,5 cm.

Yazma ve Envanter No: Hünernâme II, [TSMK,

H.1524,1584.y- 268b.].

Sahne

Kompozisyonda Kanunî Sultan Süleyman‟ın Estonibelgrad kalesini fethi ve fethin ardından askerlerin ganimetleri yağmalaması tasvir edilmiĢtir. 153

Estonibelgrad (Aston Belgrad) kalesi Kanunî‟nin Macaristan Seferi esnasında Osmanlı topraklarına katılmıĢtır. PadiĢah, fethin gerçekleĢmesinden kısa bir süre sonra savaĢa katılan gazilere kaleyi yağmalatmıĢtır. Ayrıca kale içerisindeki, haçları kırmıĢ, kiliseleri camiye çevirmiĢ ve buralara din görevlileri atamıĢ ve tüm bunları gerçekleĢtirdikten sonra ordunun baĢında baĢkent Ġstanbul‟a dönmüĢtür. 154

Dikine perspektif düzende oluĢturulmuĢ kompozisyonda ön planda padiĢah çadırı arka planda ise Estonibelgrad kalesi görülmektedir. Kalenin ön tarafında görülen sırtında çuval taĢıyan askerler, Ģehri yağmalayan gaziler olmalıdır. Kalenin içinde bazı bayrakların devrilip yerine Osmanlı bayraklarının takılması, içeride yaĢanan koĢuĢturma kalenin fethinin gerçekleĢtiğini kanıtlar niteliktedir.

Minyatürde bayraklar Estonibelgrad kalesinin çeĢitli bölümlerinden dalgalanmaktadır. Bazıları devrik halde verilen bayraklar sur duvarları ve kilise çatılarından yükselmektedir.

Simge ve Göstergeler

Ġkisi devrik olmak üzere toplam üç bayrak Hristiyan bayrağıdır. Bu durum bayrakların üzerindeki haçlardan açıkça anlaĢılmaktadır.

153

Banu Mahir, Osmanlı Minyatür Sanatı, R. 60.

154

Ahmet Faruk Çelik, Fethullah Arifi Çelebi’nin…,s. 121-122.

Fotoğraf 59: Estonibelgrad Fethi

103 Diğer bayraklar ise Osmanlı bayrağı olmalıdır. Kalenin fethinin gerçekleĢtiği bilgisi ve bayrakları saplamaya çalıĢan figürlerin baĢlıkları bu durumu kanıtlar niteliktedir.

Bayrak Türleri

Minyatürde görülen bayraklar form olarak üç baĢlıkta toplanabilir. Bunlardan biri beĢgen formludur. Bu form sahnede farklı renklerde beĢ yerde görülmektedir. Sarı- kırmızı, yeĢil-kırmızı, yeĢil renklerdeki bu bayrakların üçünün alemi yuvarlak iken diğer ikisinin alemi görülmemektedir.

Diğer form ise uçkurluk kenarı dar tutulmuĢ üçgen bayraktır. Ġki örneği görülen bayrakların kaleye saplı ince kısa direkleri yuvarlak alemler ile sonlanmaktadır.

Üçüncü form üç yerde görülmektedir; dörtgen bir bayrağın uçum kenarının dilimlere ayrılması ile oluĢturulmuĢtur. Bunlardan ilki siyah renkte olup küçük boyutludur. (üst orta) Ġkincisi uçum kenarı dört parçaya ayrılmıĢtır ve üzerinde mavi bir haç iĢlenmiĢtir. Devrik durumda olan bayrağın aleminde de haç bulunmaktadır. (üst orta sağ)

Dörtgen formda olan son bayrak ise bir yeniçeri tarafından kaleden atılan siyah renkli bayraktır. (sol üst) Altın yaldız ile oluĢturulan kare haç bezemeli bayrağın tepeliğinde de haç vardır.

Kaynaklar

Banu Mahir, Osmanlı Minyatür Sanatı, Ġstanbul, Kabalcı Yayınevi, 2005,R.60.

104