Bayrak Tasviri Bulunan 16. Yüzyıl Osmanlı Minyatürleri
Fotoğraf 88: Azak Denizinde Türkler ve Tatarlar Arasında Deniz SavaĢı,
ġecaâtnâme , 1587, [ĠÜK,T.6043 , y- 214b.] (Mustafa Eravcı‟dan).
Çizim 127 : Ġslam Giray Han‟ın
Bayrağı (zemin kırmızı renktedir)
Çizim 128: Kılıç Ali PaĢa‟nın
Bayrağı (zemin kırmızı renktedir)
155
Örnek No: 45
Sahne Türü : Huzura Kabul.
Sahnenin Adı : Yeni Tatar Han‟ın Tahta Çıkması ve Tebrikleri
Kabul Etmesi.
NakkaĢ: Ġran Üslubunda Sanatkar. Ölçüler: 21x11,8 cm.
Yazma ve Envanter No: ġecaâtnâme , 1587, [ ĠÜK,T.6043, y-
216b.].
Sahne
Varakta Kılıç Ali PaĢa ile Kefe sancağına gelen Ġslam Giray‟ın kıyıya yaklaĢması ve orada Kırım tahtına oturması anlatılmaktadır. 180
Ġslam Giray Han , Kefe sancağında Kırım tahtına oturur. Tahta çıkıĢı esnasında Osman PaĢa ve Kaptan PaĢa‟da yanlarındadır. Kaynaklarda bildirildiğine göre Ġslam Giray Han‟ı ve beraberindekileri kadırga ile Kefe sancağına getiren Kılıç Ali PaĢa‟dır.181
Kara ve deniz olarak ikiye ayrılan kompozisyonda ön planda bir kadırga geri planda tahtına oturmuĢ Ġslam Giray görülmektedir. Kompozisyonun ön planında siyah zeminde yer alan kadırga üzerinde dalgalanmakta olan beĢ farklı bayrak görülmektedir.
Simge ve Göstergeler
Tamamı kadırgadan dalgalanmakta olan bayrakların aidiyeti hakkında kesin bir saptamaya imkan verecek bulgu yoktur. Ancak Kılıç Ali PaĢa‟ya ya da Ġslam Giray Han‟ a ait olduğu düĢünülebilir.
Bayrak Türleri
Kadırganın direğinden dalgalanmakta olan üç bayrak Flândra denilen ince uzun yırtmaçlı bayraktır. Ġkisi sarı- kırmızı renkte olan bayraklardan üçüncüsü kırmızı- beyaz renktedir.
Kadırganın ön tarafından dalgalanmakta olan üçgen bayrak flâma biçimindedir. Alt kenarı kırmızı üst kenarı sarı renktedir. yuvarlak dar bir aleme sahiptir.
180
Ġdris Bostan, Kürekli ve Yelkenli Osmanlı Gemileri, Ġstanbul, Bilge Yayımları, 2005, s.186.
181
Gönül Kaya Resimli Bir Osmanlı Tarihi… ,s. 228-230.
Fotoğraf 89: Tatar Han‟ın Tahta ÇıkıĢı
156 Kadırgadan dalgalanan son bayrak ise altın yaldız zeminle oluĢturulan bayraktır. Uçum kenarına doğru daralan üçgen ile oluĢturulmuĢtur.
Kaynaklar
Âsafi Dal Mehmed Çelebi ve Şecâ’atnâme, hzl. H. Mustafa Eravcı ,Ġstanbul, MVT
Yayıncılık, 2009.
Gönül Kaya, Resimli Bir Osmanlı Tarihi: Âsafi Paşa’nın Şecaâtnâme si, Uludağ Üniversitesi, Sanat Tarihi Anabilim Dalı ,Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, 2006,s. 228-230.
Ġdris Bostan, Kürekli ve Yelkenli Osmanlı Gemileri, Ġstanbul, Bilge Yayımları, 2005, s.186.
Süleyman Eroğlu, Âsafî’nin Şecaâtnâme si- İnceleme Metin, Uludağ Üniversitesi, Sanat Tarihi Anabilim Dalı ,Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, 2007.
157
Fotoğraf 90 : Yeni Tatar Han‟ının Tahta Çıkması ve Tebrikleri Kabul Etmesi,
ġecaâtnâme , 1587, [ ĠÜK,T.6043 , y- 216b.] (Ġdris Bostan‟dan).
Çizim 129: Çatal- Flândra
(zemin sarı-kırmızı/beyaz- kırmızı renktedir)
Çizim 130:Kadırgaya Saplı
Üçgen Formlu Bayrak (zemin altın yaldızlıdır)
Çizim 131: Üçgen Formlu
Donanma Bayrağı (üst kenar sarı alt kenar kırmızı)
158
Örnek No: 46
Sahne Türü : Seferden DönüĢ(Cenaze).
Sahnenin Adı:Osman PaĢa‟nın Ölümünün Askerden Saklanması
ve Ordunun Geri Dönmesi.
NakkaĢ: Ġran Üslubunda Sanatkar. Ölçüler: 19,6 11,7.cm.
Yazma ve Envanter No: ġecaâtnâme , 1587, [ĠÜK,T.6043, y-
283b.].
Sahne
Minyatürde ölümü ordudan gizlenen Osman PaĢa‟nın tahtırevan ile taĢınması anlatılmaktadır. 182
Serdar Osman PaĢa Tebriz‟de ġahoğlu savaĢı devam ederken 29/30 Ekim 1585‟de hayatını kaybetmiĢtir. Öldüğü esnada savaĢ devam ettiği için ölümü ordudan gizlenmiĢtir. Bunun sebebi o sırada mevcut olan KızılbaĢ tehdididir. 183
Sıralanan tepelerden ön taraftakiler pembe zemin ile oluĢturulmuĢtur. Minyatürde ön planda iki deve tarafından taĢınan tahtırevan görülmektedir. Ġçinde bir figürün bulunduğu tahtırevanın üst tarafında Osmanlıca “ Cenaze-i Osman PaĢa” yazmaktadır. Osman PaĢa‟nın cenazesini kalabalık bir ordu izlemektedir. Tepenin gerisinde -ellerindeki çalgı aletlerinden anlaĢıldığına göre- mehter takımı kırmızı bir bayrak ile görülmektedir.
Birbirini takip eden sıra ile oluĢturulan kompozisyonun gerisinden gelmekte olan iki süvarinin miğferlerindeki bayrak görülmektedir.
Simge ve Göstergeler
Minyatürde iĢlenen konu Serdar Osman PaĢa‟nın cenazesinin geçirilmesidir. Bu sebeple görülen bayrak Osman PaĢa‟nın bayrağı olduğu düĢünülmektedir.
Miğferli iki askerin baĢlığındaki bayraklar ise askerlerin özel bayrakları olmalıdır.
182
Metin And, Osmanlı Tasvir Sanatları, s.327.
183
Gönül Kaya, Resimli Bir Osmanlı Tarihi…, s. 263-265.
Fotoğraf 91: Osman PaĢa‟nın Cenazesi
159
Bayrak Türleri
Osman PaĢa‟ya ait olduğu düĢünülen bayrak Murabba Ģekilli dörtgen bayraktır. Kırmızı renkli ve bezemesi olmayan bu bayrağın uzun tutulan sivri bir alemi vardır. Alemi altın yaldızla oluĢturulan bayrağın gönderi kırmızı ile boyalıdır. ,
Ġki süvarinin miğferlerinin tepesinden dalgalanan bayraklar ise flâma niteliğindedir. Uçkurluk kenarı dar, alt kenarı düz tutulan üçgenin uçum kenarına doğru uzatılmasıyla oluĢturulmuĢtur. Her ikisi de kırmızı renklidir.
Kaynaklar
Gönül Kaya, Resimli Bir Osmanlı Tarihi: Âsafi Paşa’nın Şecaâtnâme si, Uludağ Üniversitesi, Sanat Tarihi Anabilim Dalı ,Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, 2006,s. 263-265.
Metin And, Osmanlı Tasvir Sanatları:1 Minyatür, Ġstanbul, ĠĢ Bankası Kültür Yayınları, 2002, s.327.
Süleyman Eroğlu, Âsafî’nin Şecaâtnâme si- İnceleme Metin, Uludağ Üniversitesi, Sanat Tarihi Anabilim Dalı ,Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, 2007.
160
Fotoğraf 92 : Osman PaĢa‟nın Ölümünün Askerden Saklanması ve Ordunun Geri
Dönmesi, ġecaâtnâme , 1587, [ ĠÜK,T.6043, y- 283b.] (Mustafa Eravcı‟dan).
Çizim 132: Özdemiroğlu
Osman PaĢa‟nın Bayrağı (zemin kırmızı renktedir)
Çizim 133: Miğfer
Tepelerinde Bayraklar (zemin kırmızı)
161 Fotoğraf 93: Sinan PaĢa‟nın Ciddeye GeliĢi
Örnek No: 47
Sahne Türü : Sefere GidiĢ.
Sahnenin Adı : Sinan PaĢa‟nın Muha‟dan Cidde‟ye GeliĢi. NakkaĢ: NakkaĢ Osman veya Ekibi.
Yazma ve Envanter No: Târih-i Fethi Yemen, 1594, [ĠÜK,
T.6045, y-558b.].
Sahne
Sahnede Sinan PaĢa‟nın Muha‟dan Cidde‟ye geliĢi tasvir edilmiĢtir.184Ġkiye ayrılan kompozisyonun ön bölümünde Sinan PaĢa‟nın olduğu bildirilen kadırga, arka bölümünde Cidde Ģehri yer almaktadır. Limanın ön tarafında bekleyen figürler arka planında ise içlerinde caminin de bulunduğu yapı toplulukları yer almaktadır.
Kırmızı renkli kadırganın içerisinde mehter takımının da bulunduğu çok sayıda asker bulunmaktadır. Çoğu kırmızı renkli olan bayraklar, kadırganın çeĢitli bölümlerinden dalgalanmaktadır.
Simge ve Göstergeler
Varakta tasvir edilen konu Sinan PaĢa‟nın Cidde‟ye kadırga ile geliĢidir. Görülen kadırga Sinan PaĢa‟nın olduğu bildirilmektedir. Bu sebeple görülen bayrakların Osmanlı donanma bayrakları olduğu düĢünülmektedir.
Bayrak Türleri
Varakta görülen bayrak formlarından ilki flândra bayraklardır. Her ikisi de aynı renk ve formda olan bu türün uçum kenarı yırtmaçlı olduğu için çatal flândra olarak anılmaktadır.
Ġkinci form üçgen bayraklardır. Alt kenarın düz üst kenarın eğimli bir biçimde indiği örnekler altı yerde farklı ebatlarda görülmektedir. Altın yaldızla oluĢturulan alemi hepsinde yuvarlak tepelik ile sonlanmaktadır. Üçgen formlu bayrakların diğer bir türü de tamamı aynı olan küçük boyutlu ve alemi olmayan örneklerdir. Kenarları siyah ile çevrili olan bu örneklerin zeminleri kırmızıdır. Kompozisyonun sağ alt köĢesinde bulunan bu tür, sorguçlu askerlerin üzerlerinden dalgalanmaktadır.
184
162 Görülen üçüncü form çözgüleri net olmadığı için formu kesin bilinemeyen örneklerdir. Ġkisi kırmızı ve biri yeĢil renkli olan bu bayraklar kompozisyonun ortasında geminin ön kısmında yer almaktadır. Oldukça büyük boyutlu olan bayrakların dikdörtgen formlu olduğu düĢünülmektedir.
Kaynaklar
Ġdris Bostan, Kürekli ve Yelkenli Osmanlı Gemileri, Ġstanbul, Bilge Yayımları, 2005, s.95.
163
Fotoğraf 94 :Sinan PaĢa‟nın Muha‟dan Cidde‟ye GeliĢi, Târih-i Fethi Yemen, 1594,
[ĠÜK, T.6045, y-558b.] (Ġdris Bostan‟dan).
Çizim 134: Sinan PaĢa‟nın
Gemisinde BeĢgen Formlu Donanma Bayrağı(zemin altın
yaldızlıdır)
Çizim 135: Sinan PaĢa‟nın
Kadırgasında Üçgen Formlu Bayrak(zemin kırmızı renktedir) Çizim 136: Sinan PaĢa‟nın Kadırgasında Çatal-Flândra (zemin kırmızı renktedir)