Neunzig

Neunzing (2001: 168), genel anlamda çeviri dünyasında kullanılan teknolojileri üç temel platformda ele almıştır. İlk basamak çeviri eğitimi, ikinci basamak profesyonel çeviri dünyası ve son basamak ise çeviri araştırmalarıdır. Yapılan sınıflandırmanın diğer sınıflandırmalardan farkı, çeviride kullanılan teknolojileri tanıtmak yerine, pragmatik olarak çeviri dünyasının hangi alanında kullanıldıklarını göstermesidir. Ayrıca bu sınıflandırmada, çeviri teknolojilerini kimlerin kullandığı ve hangi amaçla kullandıkları da üstü örtük bir şekilde sınıflandırmaya dâhil edilmiştir. Örneğin, çeviri eğitiminde teknolojik araç kullanımı çeviri bölümleri akademisyenlerini ve öğrencilerini içine alırken, profesyonel çeviride kullanılan teknolojiler genel manada profesyonel çevirmenleri ve çeviri piyasasının diğer sektör ortaklarını hedef kitle olarak gösterir. Bilgisayar araçlarının çeviri araştırmalarında kullanılması ise; çeviri bölümlerindeki akademisyenlerden, dil mühendislerine, bilgisayar programcılarından, dilbilimcilere kadar geniş bir kullanıcı kitlesine hitap etmektedir.

1.1.6. Frank Austermühl

Frank Austermühl 2001 yılında tamamladığı eserinde, Melby (1998) ve Hutcinhs ve Somers (1992) tarafından ortaya atılan çeviri teknolojileri sınıflandırmalarını tanıttıktan sonra, kendisi de süreç-odaklı yaklaşım adıyla yeni bir çeviride kullanılan elektronik araçlar tipolojisi oluşturmuştur. Temelde, Holmes (1988: 84)’in edebi metinler için uyarladığı çeviri eylemi iş akışını elektronik araçların yardımıyla genel çeviri iş akışı

diyagramına uyarlamış ve elektronik araçların çeviri eyleminde yer aldıkları sürece yönelik bir tür sınıflandırma ortaya atmıştır (Austermühl, 2001: 13).

Austermühl (2001)’ün oluşturduğu sınıflandırmada; terim araştırma araçları, veri bankaları, elektronik ansiklopediler, elektronik sözlükler ve terminoloji araçları bir çevirmenin kaynak metni algılayıp, kaynak kültürün özellikleri içerisinde özümsemesine yardımcı olan araçlardır. Bu süreç sonrasında çevirmen, erek kültür normlarını göz önünde bulundurarak yine erek metne dair terminoloji araçlarını tarayarak, erek dildeki metni meydana getirmek için kaynak araştırması yapar. Daha sonra elektronik arşivler devreye girer ve erek metnin erek dildeki koşut metinlerle ne denli uyumlu olduğu tespit edilir. Bir sonraki aşamada ise, dijital bütünceler ve belgeleme araçları erek metnin ortaya çıkmasında yardımcı araç olarak kullanılır. Yazar, makine çevirisi programlarını bu süreçten ayrı tutar ve onların doğrudan yukarıda belirtilen süreçleri yerine getirmeksizin kaynak metni erek metne dönüştürdüğünü ifade eder.

Yazar, bu sınıflandırılmasının ardından beş yıl geçtikten sonra yerelleştirme sektörünün çeviri teknolojilerini ve çeviri eğitimini oldukça etkilediğini göz önünde bulundurarak, çeviri ve yerelleştirme teknolojileri başlığı altında yeni bir sınıflandırmaya gitmiştir. Şekil 2, bu sınıflandırmada yer alan çeviri teknolojilerini göstermektedir.Şekil 2’de görüldüğüi üzere, çeviri sürecindeki otomasyon diyagramın sağ bölümünden sol bölümüne ilerledikçe artmaktadır. Yine bu sınıflandırmadan anlaşılacağı üzere, gerek çevirmenlerin gerekse yerelleştirme uzmanlarının kullandıkları teknolojiler; terminoloji bankaları, çeviri bellekleri ve bir bakıma yerelleştirme araçları noktasında ortak paydalarda buluşmaktadır. Austermühl (2006: 76), özellikle aşağıdaki sınıflandırmanın çevirmenler ve yerelleştirme uzmanları açısından kesin çizgilerle ayrılmasının mümkün olmadığını dile getirmektedir. Çünkü yerelleştirme projeleri, içerisinde çeviri işlemlerinin de yer aldığı bir dizi faaliyeti barındırmaktadır. Bundan dolayı, yerelleştirme projelerinde kullanılan teknolojik araçlar geleneksel çeviri projelerinde kullanılan teknolojik araçları da kullanmayı gerektirmektedir. Yerelleştirme projelerinin gerektirdiği işlemlerin arasında bulunan; grafik düzenleme, erek dilin yazım kuralları dâhilinde yerelleştirilmesi gereken simgeler ve noktalama işaretleri düzeltmeleri çeviri teknolojilerinin bütünsel olarak kullanılmasını zorunlu hale getirmektedir.

Çeviri ve Yerelleştirme Teknolojisi

Yerelleştirme Uzmanı / Üretkenlik Araçları Çevirmen / Bilgi Araçları

a-Terim Çıkarıcılar Ve a-Terim Bankaları Terim Bankaları (Sözlükler) b-Çeviri Bellekleri b-Çeviri Bellekleri Arka Plan Düzenleyicileri Ön Plan Düzenleyicileri c-Yerelleştirme Araçları c-Yerelleştirme Araçları Arka Plan Düzenleyicileri Ön Plan Düzenleyicileri

1-Masaüstü Yayıncılık Araçları 1-Ansiklopediler 2-Kalite Kontrol Araçları 2- Sözlükler 3-Proje Yönetim Araçları 3-Dijital Arşivler 4-İş Akışı Sistemleri 4-Kişisel Bütünceler 5- İçerik / Küreselleştirme 5-Bağlamlı Dizinler

Yönetim Sistemleri 6-Uzmanlık AlanıWeb siteleri 6-Makine Çevirisi Ve Haber Grupları

7-Uluslararasılaştırma Araçları 7- Çok Dilli Bilgi Yönetim Sistemleri

Şekil 2: Çeviri Ve Yerelleştirme Teknolojilerinin Sınıflandırması

Kaynak: Austermühl, 2006: 75

Çeviri teknolojilerinin sınıflandırılmasına dair yapılan çalışmalar, her çeviribilimcinin kişisel bakış açısına göre çeviri teknolojilerinin sınırlarını çizdiğini ve bu doğrultuda bir sınıflandırmaya gittiğini göstermektedir. Bazı çeviribilimciler çeviri eylemine doğrudan ya da dolaylı olarak etkisi bulunan tüm araçları çeviri teknolojileri olarak tanımlarken, bazıları doğrudan çeviri eylemine etkisi olan araçları bu bağlamda sınıflandırmalarına

dâhil etmişlerdir. Bu sınıflandırmalar içerisinde çeviri teknolojileri alanının en önemli bileşenlerinden olan yerelleştirme teknolojilerini sınıflandırmasına dâhil eden tek isim Frank Austermühl’dür.

Yapılan sınıflandırmalar içerisinde Neunzig’in yaptığı sınıflandırma diğerlerine göre pragmatik olması açısından farklı bir konumdadır. Çeviri teknolojilerini çeviribilim alanı içerisinde kullanıldığı alana (sektör, akademi, araştırma) göre tasnif eden Neunzig’in bu bağlamda yaptığı sınıflandırmanın oldukça işlevsel olduğu kanısındayız. Alanda yapılan çalışmalardan ilhamla, bu tez içerisinde doğrudan çeviri eyleminde kullanılan çeviri teknolojilerinin en genel manada makine çevirisi programları ve genel bir terim olması açısından BDÇ araçları olarak ele alınmasını doğru buluyoruz. Bununla birlikte, doğrudan çeviri eyleminde kullanılmayan diğer teknolojik araçların ise çeviriye yardımcı teknolojik araçlar olarak ele alınmasından yanayız.

1.2. Makine Çevirisi Programları ve BDÇ Araçlarının Temel Çalışma Prensipleri ve