Almanca Çeviribilim / Mütercim-Tercümanlık Lisans Programları

19

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2014/OSYS/Tercih/2014-OSYSKONTKILAVUZU07072014.pdf

2014-2015 akademik yılında Türkiye’de aktif olarak devlet üniversitesi statüsünde Alman dilinde çeviri eğitimi veren toplam 7 adet bölüm bulunmaktadır. Tablo 4.1, devlet üniversitelerinde Almanca çeviribilim ya da mütercim-tercümanlık bölümlerinin müfredatlarında bulunan çeviri teknolojileri ile ilgili dersleri ve bu derslerin genel müfredat içerisindeki yerini göstermektedir.

Tablo 4.1: Devlet Üniversiteleri Almanca Çeviribilim / Mütercim-Tercümanlık Bölümlerinin Lisans Müfredatlarındaki Çeviri Teknolojileri Dersleri

Üniversite Ders Adı Zorunlu-Seçmeli AKTS ^{Müfredattaki} Genel Oranı Sakarya Üniversitesi

Bilgisayar Destekli Çeviri I Bilgisayar Destekli Çeviri II

Seçmeli Seçmeli

4 AKTS

4 AKTS ^{% 3,3}

Mersin Üniversitesi Bilgisayar Destekli Çeviri ^{Zorunlu 4 AKTS} % 1,6

İstanbul Üniversitesi Çeviride Bilgi Teknolojileri Zorunlu 5 AKTS %2,08 Hacettepe Üniversitesi Çeviri Araçları Yerelleştirme Bilgisayar Çevirisi Seçmeli Seçmeli Seçmeli 7 AKTS 4 AKTS 4 AKTS %6,25 Marmara Üniversitesi

Bilgisayar Destekli Çeviri Teknolojisi I Bilgisayar Destekli Çeviri

Teknolojisi II Bilgisayar Destekli Çeviri

Uygulaması I Bilgisayar Destekli Çeviri

Uygulaması II Seçmeli Seçmeli Seçmeli Seçmeli 3 AKTS 3 AKTS 3 AKTS 3 AKTS ^{% 5}

Ege Üniversitesi ^{Program Destekli Çeviri I} Program Destekli Çeviri II

Seçmeli Seçmeli

5 AKTS

5 AKTS ^%4,01

Trakya Üniversitesi ^{Çeviride Bilgi Teknolojileri I} Çeviride Bilgi Teknolojileri II

Seçmeli Seçmeli

3 AKTS

3 AKTS ^%2,50

Tablo 4.1 incelendiğinde, ülkemizde Alman dilinde çeviri eğitimi veren devlet üniversiteleri içerisinde müfredatında en fazla çeviri teknolojilerine yer veren bölümün Hacettepe Üniversitesi Almanca mütercim-tercümanlık bölümü olduğu görülmektedir. Toplam 7 bölümden, çeviri teknolojileri derslerini zorunlu olarak okutan sadece 2 bölüm bulunmaktadır. Tablo 4.1’de yer alan bölümlerin müfredatlarında çeviri teknolojilerinin temsil edilme ortalaması ise % 3,53’tür. Tablo 4.1’e bakıldığında, 2014 ÖSYM tercih

kılavuzuna göre diğer üniversitelere kıyasla daha yüksek puanlarla öğrenci alan üniversitelerin çeviri bölümlerinin müfredatlarında daha yoğun bir biçimde çeviri teknolojileriyle ilgili derslerin bulunduğu görülmektedir. Hacettepe Üniversitesi, Ege Üniversitesi ve Marmara Üniversitesinin diğer üniversitelere göre daha köklü bir akademik geçmişinin bulunmasının bu üniversitelerde çeviri teknolojileri öğretimi adına diğer üniversitelere kıyasla daha fazla bilinçlenmenin olduğu söylenebilir.

Ayrıca, çeviri teknolojileri üst alanının belki de en önemli alt alanını oluşturan yerelleştirme teknolojilerinin öğretildiği tek bölümün Hacettepe Üniversitesi Almanca mütercim-tercümanlık bölümü olduğu görülmektedir. Ancak bu bölümde de, yerelleştirme dersi seçmeli dersler statüsünde yer almaktadır. Ayrıca Tablo 4.1’de yer alan bölümlerin müfredatlarında yer alan çeviri teknolojileri derslerinin adlandırılması konusunda üniversiteler arasında bir görüş birliği sağlanamadığı görülmektedir.

4.1.2. Arapça Çeviribilim / Mütercim-Tercümanlık Lisans Programları

Türkiye’de 2014-2015 akademik verileri göz önünde bulundurulduğunda, Arap dilinde aktif olarak çeviri eğitimi veren tek bölüm Kırıkkale Üniversitesi mütercim-tercümanlık ana bilim dalında bulunmaktadır. Bu bölüm, 2011-2012 akademik yılında lisans düzeyinde çeviri eğitimine başlamıştır. Kırıkkale Üniversitesi Arapça mütercim-tercümanlık bölümünün müfredatında çeviri teknolojileri ile ilgili hiçbir ders bulunmamaktadır. Özellikle bu bölümün daha yeni eğitim-öğretim sürecine başlaması ve akademik kadrosunu yeni oluşturmaya başlamasının müfredatında çeviri teknolojileriyle ilgili derslerin bulunmayışının en önemli nedeni olduğunu düşünmekteyiz.

4.1.3. Bulgarca Çeviribilim / Mütercim-Tercümanlık Lisans Programları

Ülkemizde 2014-2015 verilerine göre, Bulgarca mütercim-tercümanlık bölümünün bulunduğu tek üniversite Trakya Üniversitesi’dir. Trakya Üniversitesi Bulgarca mütercim-tercümanlık bölümünün müfredatında çeviri teknolojileri ile ilgili hiçbir ders bulunmamaktadır. Bu bölümde de çeviri teknolojilerinin müfredat içerisinde temsil edilememesinin en önemli nedeninin, bölümdeki akademik alt yapının daha yeni oluşturulmaya başlaması olduğu dile getirilebilir.

2014- 2015 akademik yılı verileri doğrultusunda, ülkemizde Fars dilinde aktif olarak çeviri eğitimi veren tek üniversite Kırıkkale Üniversitesi’dir. Kırıkkale Üniversitesi Farsça mütercim-tercümanlık bilim dalının müfredatında çeviri teknolojileri ile ilgili ders bulunmamaktadır. Tıpkı Arapça ve Bulgarca mütercim-tercümanlık bölümlerinde olduğu gibi, bu bölümün müfredatında da çeviri teknolojilerinin yer almamasındaki en önemli faktörün, bu bölümün de eğitim-öğretim geçmişinin daha çok yeni olmasına dayandırmaktayız. Ayrıca yukarıda bahsedilen diğer yabancı dillerde olduğu gibi, Fars dilinde de çeviri teknolojilerinin tasarımının çok yaygın olmamasının, bu bölümün müfredatında çeviri teknolojileriyle ilgili ders bulunmamasında önemli bir etken olduğu kanısındayız.

4.1.5. Fransızca Çeviribilim / Mütercim-Tercümanlık Lisans Programları

Ülkemizde 2014-2015 akademik yılında aktif olarak Fransız dilinde çeviri eğitimi veren 6 adet üniversite bulunmaktadır. Tablo 4.2, Fransızca mütercim-tercümanlık bölümlerinin müfredatlarında yer alan çeviri teknolojileri ile ilgili dersler hakkında bilgi sunmaktadır.

Tablo 4.2: Devlet Üniversiteleri Fransızca Çeviribilim / Mütercim-Tercümanlık Bölümlerinin Lisans Müfredatlarındaki Çeviri Teknolojileri Dersleri

Üniversite Ders Adı Zorunlu-Seçmeli AKTS Müfredattaki Genel Oranı Hacettepe Üniversitesi Çeviri Araçları Yerelleştirme Bilgisayar Çevirisi Seçmeli Seçmeli Seçmeli 7 AKTS 4 AKTS 4 AKTS %6,25 Kırıkkale Üniversitesi Bilgisayar Destekli Çeviri Seçmeli 2 AKTS % 0,83 Yıldız Teknik Üniversitesi --- --- --- --- İstanbul Üniversitesi Çeviride Bilgi Teknolojileri Zorunlu 5 AKTS % 2,08 Mersin Üniversitesi Bilgisayar Destekli Çeviri Zorunlu 4 AKTS % 1,6 Marmara Üniversitesi Çeviride Bilgisayar Teknikleri I Çeviride Bilgisayar Teknikleri II İnternet Uygulamalı Çeviri I İnternet Uygulamalı Çeviri II Seçmeli Seçmeli Seçmeli Seçmeli 4 AKTS 4 AKTS 4 AKTS 4 AKTS %6,6

Tablo 4.2’ye bakıldığında, ülkemizde yer alan devlet üniversitelerinin Fransızca mütercim-tercümanlık bölümleri arasında müfredatında en fazla çeviri teknolojileri dersleri yer alan bölüm Marmara Üniversitesinde yer almaktadır. Tablo 4.2’de yer alan toplam altı bölümden sadece ikisinin müfredatında çeviri teknolojileri dersleri zorunlu dersler kategorisinde yer almaktadır. Yıldız Teknik Üniversitesi Fransızca mütercim-tercümanlık bölümünün müfredatında ise, doğrudan çeviri teknolojileri adı altında bir ders tespit edilememiştir. Özellikle gerek altyapı bakımından gerekse köklü bir üniversite olması bakımından bu üniversitenin çeviri bölümünün müfredatında çeviri teknolojileriyle ilgili dersin bulunmaması irdelenmesi gereken bir olgudur. Bilhassa bu üniversitede terminoloji çalışmalarının ön plana çıktığı müfredatının içeriğinden de anlaşılmaktadır. Gerek yüksek puanlarla öğrenci kabul etmesi, gerekse öğretim elemanı açısından zengin bir altyapıya sahip olan bu bölümde, çeviri teknolojilerinin diğer bölüm dersleri içerisinde öğretildiğini düşünmekteyiz fakat bu konuda somut bir bilgiye ulaşılamamıştır.

Devlet üniversitesi statüsünde Fransız dilinde çeviri eğitimi veren bölümlerin müfredatları incelendiğinde, diğer yabancı dillerde eğitim veren bölümlerin müfredatında da olduğu gibi genel çeviri teknolojileri derslerinin adlandırılmasında bir standartlaşmanın olmadığı göze batmaktadır. Özellikle bu derslerin içeriklerinin farklı olmasının ve teorik bilgi-uygulama ilişkisi açısından farklılıkların bulunmasının, ülkemizdeki çeviri teknolojileri eğitimi adına genel bir görüş birliğinin oluşmasının önünde engel teşkil ettiği kanısındayız.

Tablo 4.2’de yer alan bölümlerin içerisinde, çeviri teknolojilerinin önemli uzmanlık alanlarından biri olan yerelleştirme konusuna ve yerelleştirme araçlarına müfredatında yer veren tek bölümün Hacettepe Üniversitesi’nde yer aldığı görülmektedir. Marmara Üniversitesi Fransızca mütercim-tercümanlık bölümünün, çeviri teknolojileri alanına ait dersleri müfredatında barındırma bakımından en önde olan bölüm olmasına rağmen, müfredatına yerelleştirme alanında ders koymamasını doğru bulmuyoruz. Bu grupta yer alan bölümlerin müfredatlarında çeviri teknolojileri derslerinin yer alma ortalaması ise, %2,89’dur.

4.1.6. İngilizce Çeviribilim / Mütercim-Tercümanlık Lisans Programları

Ülkemizde en fazla çeviri eğitimi verilen yabancı dil İngilizcedir. 2014-2015 akademik yılında toplam 8 adet devlet üniversitesinde İngiliz dilinde aktif olarak çeviri eğitimi

verilmektedir. Bu bölümlerin müfredatlarındaki çeviri teknolojileri ile ilgili dersler hakkında gerekli bilgiler Tablo 4.3’te yer almaktadır.

Tablo 4.3: Devlet Üniversiteleri İngilizce Çeviribilim / Mütercim-Tercümanlık Bölümlerinin Lisans Müfredatlarındaki Çeviri Teknolojileri Dersleri

Üniversite Ders Adı Zorunlu-Seçmeli

AKTS Müfredattaki Genel Oranı

Boğaziçi Üniversitesi Çevirmenler İçin Bilişim Teknolojileri Yerelleştirme Zorunlu Zorunlu 4 AKTS 4 AKTS %3,30

İstanbul Üniversitesi Çeviride Bilgi Teknolojileri Zorunlu 5 AKTS %2,08 Hacettepe Üniversitesi Çeviri Araçları Yerelleştirme Bilgisayar Çevirisi Seçmeli Seçmeli Seçmeli 7 AKTS 4 AKTS 4 AKTS %6,25

Marmara Üniversitesi İnternet Uygulamalı Çeviri I İnternet Uygulamalı Çeviri II Zorunlu Zorunlu 4 AKTS 4 AKTS %3,30

Ege Üniversitesi Bilgisayar Destekli Çeviri Yerelleştirme Seçmeli Seçmeli 3 AKTS 3 AKTS %2,50

Kırıkkale Üniversitesi Bilgisayar Destekli Çeviri Yerelleştirme Seçmeli Seçmeli 2 AKTS 2 AKTS % 1,6

Trakya Üniversitesi Çeviride Bilgi Teknolojileri I Çeviride Bilgi Teknolojileri II Zorunlu Zorunlu 2 AKTS 2 AKTS % 1,6

Abant İzzet Baysal Üniversitesi İnternet Uygulamalı Çeviri I İnternet Uygulamalı Çeviri II Seçmeli Seçmeli 4 AKTS 4 AKTS %3,30

Tablo 4.3’e göre, Hacettepe Üniversitesi İngilizce mütercim-tercümanlık bölümü, müfredatı içerisinde en fazla çeviri teknolojilerine yer veren bölümdür. Toplam 8 üniversiteden dört tanesi, çeviri teknolojileri derslerini zorunlu dersler statüsünde kabul

etmişlerdir. Tablo 4.3’te yer alan 8 bölümün müfredatlarında çeviri teknolojileri derslerinin yer alma ortalaması ise, %2,9’dur.

Bu tabloda özellikle karşımıza çıkan nokta ise, devlet üniversitesi statüsünde olan İngilizce mütercim-tercümanlık bölümlerinin müfredatlarında çeviri teknolojileri derslerinin belki de en önemli alt alanı olan yerelleştirme derslerinin diğer dillerde çeviri eğitimi veren bölümlerin müfredatlarına kıyasla daha yoğun olarak temsil edilmesidir. Burada toplam 8 üniversiteden 4 tanesinin müfredatında yerelleştirme ile ilgili ders bulunmaktadır. Fransızca mütercim-tercümanlık bölümleri arasındaki toplam 6 bölümden sadece 1 bölüm müfredatına yerelleştirme ile ilgili ders koyarken, Almanca mütercim-tercümanlık bölümleri arasındaki toplam 7 bölümden sadece 1 bölüm müfredatına yerelleştirme ile ilgili ders koymuştur. Böyle bir tablo karşısında, devlet üniversitelerinin çeviri bölümleri arasında en fazla yerelleştirme teknolojilerine müfredatında yer ayıran bölümlerin İngilizce mütercim-tercümanlık bölümleri olduğu söylenebilir. Bu noktada, İngilizce mütercim-tercümanlık bölümlerinin diğer bölümlere kıyasla yerelleştirme teknolojileri hakkında daha fazla bilinçlenmeye sahip olduğu ya da bu anlamda yerelleştirme teknolojileri konusunda uzmanlaşan öğretim elemanlarına kadrolarında daha fazla yer ayırdıkları dile getirilebilir.

Aynı zamanda ülkemizde devlet üniversitesi statüsünde çeviri eğitimi veren bölümlere bakıldığında, İngilizce mütercim-tercümanlık bölümleri sayıca diğerlerine göre daha fazladır. Çeviri teknolojileri alanındaki gerek bilimsel çalışmaların, gerekse ticari ve açık kaynak kodlu çeviri teknolojileri yazılımlarının günümüzde “lingua franca” olarak kabul edilen İngiliz dilinde olmasının, konumuza ilişkin önemli bir etken olduğunu düşünmekteyiz. Çünkü İngilizce mütercim-tercümanlık bölümü öğretim elemanlarının ve öğrencilerinin çeviri teknolojilerinde en yaygın kullanılan yabancı dile hâkim olmalarının, müfredatlarında çeviri teknolojileriyle ilgili derslere yer vermelerinde etkili olduğu kanısındayız. Çünkü bu teknolojik araçlar, her ne kadar farklı yabancı dillere yerelleştirilseler de, bu araçların teknik sorunlarından ve çeviri dünyasındaki kullanım alanından tutun da, bu araçları kullanırken sorun yaşayan çevirmenlerin düşüncelerini paylaştıkları internet forumlarına kadar birçok platform İngiliz dilini etkin biçimde kullanmayı gerektirmektedir. Aynı zamanda, çeviri teknolojileriyle ilgili gerek proje bazında, gerekse aktüel ve bilimsel yayınlar bazında birçok eser İngilizce olarak

karşımıza çıkmaktadır. Doğal olarak bu kaynaklara erişimi daha kolay olan İngilizce mütercim-tercümanlık bölümleri, müfredatlarında çeviri teknolojileri derslerine daha fazla yer verebilmektedir.

4.1.7. İngilizce-Almanca-Türkçe Dil Çiftlerinde Eğitim Veren Çeviribilim /

Mütercim-Tercümanlık Bölümleri

2014-2015 akademik yılı verilerine göre, Türkiye’de İngilizce-Almanca dil çiftlerinde aktif olarak çeviri eğitimi veren tek üniversite Dokuz Eylül Üniversitesidir. AB standartlarında çeviri eğitimi veren bölümlerin en az iki yabancı dille çeviri eğitimini sürdürmesi gerektiği göz önüne alınacak olursa, bu bölümün ülkemizde önemli bir yeri olduğunu düşünmekteyiz. Fakat bu üniversitenin mütercim-tercümanlık bölümünün lisans programı incelendiğinde çeviri teknolojileri ile ilgili bir ders bulunamamıştır. Özellikle üniversite yerleştirme puanlarına göre kaliteli öğrenciler alan ve çeviri eğitimi adına ciddi bir alt yapısı bulunan bu bölümün müfredatında çeviri teknolojilerinin temsil edilmemesi olumsuz bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Şüphesiz bu noktada, diğer bölüm dersleri içerisinde çeviri teknolojilerinin öğretiliyor olabilme ihtimali de unutulmamalı, ancak yine de özellikle çeviri teknolojileri başlığı altında en az bir dersin müfredat içerisine konulmasının doğru olacağı düşüncesini taşımaktayız.