Nükleer Kaza Halinde Erken Bildirim ve Karşılıklı Yardımlaşma Sözleşmeleri

Başlangıçta, her ülkenin kendi nükleer güvenlik kuruluşunun koyduğu esaslar çerçevesinde sorumluluk üstlenmesi nedeniyle, ülkeler arasındaki uygulamalarda önemli farklılıklar oluşmuştur. 1979 yılında A.B.D. de olan Three Mile Island (TMI) kazasından sonra, çeşitli batı ülkelerinin iştirakiyle, bir nükleer kaza sırasında alınacak önlemlerin uluslararsı düzeyde belirlenmesi amacıyla yoğun çalışmalar yapılmıştır. Nisan 1983 de IAEA tarafından hazırlanan “Nükleer kazalar ve radyolojik tehlikelerle ilgili olarak karşılıklı tehlike hali yardımlaşma esasları” aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 22 ülke tarafından kabul edilmiştir. 1985 yılında yayınlanan “Güvenlik Serileri-72” de bir nükleer kaza halinde halkın korunması için gerekli müdahale prensipleri belirlenmiştir.

Chernobyl kazasından etkilenen komşu ülkelerin kazadan oldukça geç habedar edilmesi ve yapılan uygulamalarda ülkeler arasında önemli farklılıklar olduğunun görülmesi üzerine, IAEA tarafından hızla “Nükleer Kaza Halinde Erken Bildirim Sözleşmesi” ve “Nükleer Kaza ve Radyolojik Tehlike Durumunda Karşılıklı Yardım Sözleşmesi” hazırlanarak imzaya açılmıştır (26.9.1986). Bu sözleşmeler herhengi bir ülkede olan kazadan en kısa zamanda diğer ülkelerin haberdar edilmesini, bu ülkelerin önceden hazırlamış oldukları tehlike durum planlarını ve gerekli yardımlaşmayı zaman kaybetmeden yürürlüğe koymaları için uyulacak esasları belirlemektedir. Söz konusu sözleşmeler ülkemiz tarafından 18.1.1990 tarih ve 3610 sayılı kanunla onaylanarak yürürlüğe girmiştir [119] Ek.19.

REFERANSLAR

[1] Goldschmidt B.: Le complexe atomique; Fayard 1980

[2] Ferguson C.D.: Nuclear energy: What everyone needs to know; Oxford, 2011 [3] Norton B.: Nuclear power: Both sides, A brief history; Norton, 1983

[4] Dean O.S. : Nuclear power, Both sides, Closing in on fusion; Norton 1983

[5] Kütükçüoğlu A.: Dünyada ve Türkiye’de nükleer enerjiden elektrik üretimi; TEK, 1972 [6] Kütükçüoğlu A.: Uzun dönemde elektrik üretiminde nükleer santralların yeri; TEK, 1985 [7] Power and research reactors in member states; IAEA 1972

[8] Kütükçüoğlu A. : Dünyada ve Türkiye’de nükleer alandaki gelişmeler; TEK 1985 [9] Chernobyl: The Soviet report, American Nuclear Society; 1986

[10] Collier J.G., Davies L.M. : The accident at Chernobyl unit 4 in the Ukraine; April 1986 [11] Saygın H.:Büyük nükleer kazalar ve nükleer enerji teknolojisinin evriminde doğurdukları sonuçlar: Nükleer enerjiye geçişte Türkiye modeli; EDAM1987

[12] Deadly meltdown : A nuclear accident at Chernobyl; Time, May 1986

[13] Chernobyl and the safety of nuclear reactors in OECD countries ; OECD, 1987 [14] Kütükçüoğlu A.: Nükleer enerji sahasında bu güne kadar yapılan çalışmalar; Ocak 1990 [15] Kütükçüoğlu A.: Geçmişte nükleer alanda yapılan çalışmalar ve son gelişmeler;

Nüksem, 2007

[16] Thomas S. : The economics of nuclear power: Analysis of recent studies; July 2005 [17] Schneider M., Froggatt A., Hazemann J.: The world nuclear industry status report 2012 [18] Masumoto T. : Fukushima report Nr.5; WEC, December 2011

[19] Masumoto T: Fukushima report Nr.7: Two years after Fukushima accident;WEC March 2013 [20] Masumoto T. : Impact and current status of the accident at Fukushima; WEC, June 2014 [21] World energy perspective: Nuclear energy one year after Fukushima; WEC, 2012 [22] Nuclear energy data 2016; OECD- NEA 7300

[23] World nuclear performance report; World Nuclear Association, June 2016 [24] Operasyonel ve Uzun Süreli Kapatma Reaktörleri, Nisan 2019

[25] Under construction: IAEA-PRIS: Reactor status reports, April 2019

[26] Trend of first grid connectios: IAEA-PRIS; The data base on nuclear reactors, April 2017 [27] Trend of permanent shutdowns: IAEA-PRIS; The data base on nuclear reactors, April 2017 [28] Trend of construction starts; IAEA-PRIS; The data base on nuclear reactors, April 2017 [29] Load factor trend; IAEA-PRIS; April 2019

[30] Operational reactors by age; IAEA-PRIS, April 2019

[31] Energy, electricity and nuclear power estimates up to 2050; IAEA RDS-1, August 2015 [32] Avery R., Bethe H.: Nuclear Power, Both Sides: Breeder reactors:The next generation, 1982

[33] Srivastava A: Nuclear industry development in India, India NuclearNew Build Congres 2015

[34] Report of IAEA mission to Turkey, December 1965, revised May 1966

[35] Aybers N.: Kurulması düşünülen ilk nükleer santralın fizibilite etüdü, EİE Gn.D.Ekim 1967 [36] Nuclear Power Project Turkey, Motor Columbus Consalting Engineers, November 1970 [37] Türkiye’de kurulması düşünülen nükleer santralarla ilgili etütler ve son

gelişmeler, Ocak 1972

[38] Kütükçüoğlu A.::Transfer of nuclear technology from the viewpoint of a governmental utility

[39] Nükleer Enerji Dairesi tarafından yapılan çalışmalar, gelecek yıllar iş programı, Kasım 1972

[40] Teknolojik tecrübe kazanmak amacıyla kurulacak nükleer santral ön projesi, q Haziran 1972

[41] Nükleer santral kuruluş yerinin seçiminde araştırılacak konuların tanımlanması, Mart 1972 [42] İlk nükleer santralın Türkiye enterkonnekte sistemine entegrasyonu etütleri, Temmuz 1972 [43] The description of system studies for intruduction of first NPP into Turkey’s power system [44] Türkiye elektrik sistemi 1972-1990 Türkiye brüt enerji tüketim tahminleri, Temmuz 1972 [45] Türkiye’de kurulacak nükleer santralın yer seçimi raporu: NED-15 A,B,C, Mart 1973 [46] Erdik M.: Kuvvetli deprem yer hareketi, ODTÜ, Ocak 1982

[47] Nükleer santralların yer seçimi amacıyla 1973-74 yıllarında yapılan çalışmalar, Ağustos 1974

[48] Aksaz ve Marmara Ereğlisi’nde yapılması öngörülen nükleer santrallar için yerel deprem değerlendirmesi, ODTÜ uygulamalı araştırma proje No: 75-04-09-01, Temmuz 1975 [49] Türkiye’de yapılacak nükleer santrallar için yer seçimi alt komisyon raporu, Haziran 1975 [50] Nükleer santral kuruluş yeri için Orta Karadeniz ve Orta Akdeniz kıyılarında

yapılan araştırmalar: NED 23, Ekim 1975

[51] Nükleer reaktör tesislerine lisans verilmesine ilişkin tüzük: Resmi gazete 15110, 6 Ocak 1975 [52] Rules and regulations for site criteria, Part 100, US Atomic Energy Commission [53] Nükleer tesislerin yer seçimi genel esasları teknik yönetmeliği tasarısı,TAEK Güv-Yön2 1975 [54] Ağaoğlu G.: Nükleer tesislerin lisanslanması ve lisanslama işlemleri, TEK Nükl.Güv.Şb.Md. [55] Meteoroloji bülteni, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü

[56] Türkiye rüzgar analizleri:Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü

[57] Övey S.:Reaktör kazalarında radyoaktif baca gazlarının atmosfer koşullarına bağlı difüzyonu İTÜ Nükleer Enerji Enstitüsü

[58] Nükleer santral yer seçimi raporu özeti. TEK-NED 27, Haziran 1976 [59] Radyoaktif artıkların yönetimi, TEK-NED 21, 1974

[61] Stott G., Hetterington J.A.: The monitoring of the radioactive effluent discharged into the environment of the radioactive effluence, Proceedings of the NEA seminar, Karlsruhe 1974

[62] Göksel A.S.: Radyasyonların biyolojik etkileri ve radyasyon korunması, İTÜ 1967 [63] Erturan A.Y.:Regulatory and licensing procedures for nuclear activities in Turkey Apri1975 [64] Türkiye’de kurulması öngörülen nükleer santral için yapılması gerekli araştırmalar, 1975 [65] Türkiye’de kurulacak nükleer santralların yer seçimi için iş programı,NED-İR25,Mayıs 1975 [66] Canıtez N.: Microearthquake study in Akkuyu region, Project No: TEK-77-01, July 1977 [67] Akkuyu nükleer santral yeri jeofizik araştırmaları, EİE, 1976

[68] On the physical oceonography and the salinity-temperature fields of Akkuyu bay, METU [69] Günyaktı A.:Storm surge evaluation for Akkuyu bay, METU Hydrodynamic Laboratory [70] Model studies of cooling water sea intake and outlet of Akkuyu NPP, METU, April 1977 [71] Akkuyu nükleer santral sahasındaki meteoroloji aletlerinin işletimi, TEK Nükleer Enerji D. [72] Revised site report, TEK NED-I-16, Mart 1976

[73] 2. ve diğer nükleer santrallarİn yer seçimi programı, NED-İR-45, Temmuz 1976 [74] Elektrik enerjisi özel ihtisas komisyonu raporu, üçüncü 5 yıllık kalkınma planı DPT:1096 [75] Economical trend analysis of power plants, TEK NED I-I, December 1972

[76] Kütükçüoğlu A.: Petrol krizi ve nükleer enerji, TEK Nükleer Santrallar Dairesi, 1973 [77] Nuclear power Project, revised feasibility report, TEK NED I-6 A,B,C,D, December 1973 [78] The role of the nuclear power in the future, 9. World Energy Conference, Detroit 1974 [79] Nükleer santral projesi müşavir mühendislik sözleşmesi, TEK Eylül 1975

[80] Atom enerjisi ile ilgili kuruluşların düzenlenmesi (Ek 1) [81] Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu, No:2690 (Ek 2) [82] Türkatom Kanun Taslağı (Ek 3)

[83] Nükleer Reaktör Tesislerine Lisans Verilmesine İlişkin Tüzük, Resmi Gazete 18256, (Ek.4) [84] Türkiye şartlarında nükleer, linyit, fuel-oil ve hidrolik santralların yatırım ve birim

üretim maliyetleri, TEK NED-IR-96, Ocak 1982

[85] Türkiye elektrik enerjisi talep tahmin çalışmaları (1984-2000), TEK PKD-277, Mart 1984 [86] Türkiye’de elektrik enerjisi ve sorunları forumu, D.E.K. Türk Milli Komitesi, Şubat 1997 [87] Akkuyu nükleer santral projesi ihalesi, TEAŞ, Kasım 1997

[88] Yeşin O.: Türkiye’de nükleer santral kurulması kısır döngü içinde, ODTÜ, Ağustos 2000 [89] Nükleer Güç Santrallarının Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışına İlişkin 5710

sayılı Kanun, Resmi gazete, Sayı: 26707, 21 Kasım 2007 (Ek.5)

[90] T.C. Hükümeti ile Rusya Hükümeti Arasında T.C.Akkuyu Sahasında bir Nükleer Santral Tesisine ve İşletmesine İlişkin Anlaşma, Resmi gazete, Sayı:27721, 6 Ekim 2010, (Ek 6)

[91] Tosun K.: Licensing process of Akkuyu NPP in Turkey, 5th Turkey - Middle East and Africa Nuclear Industry Congress, 18-19 Ekim 2017

[92] T.C. Hükümeti ile Fransa Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Nükleer Enerjinin Barışçıl Amaçlarla Kullanımı için İşbirliği Anlaşması, Resmi gazete, Sayı:27857, 25.02.2011 (Ek 7)

[93] T.C.Hükümeti ile Japonya Hükümeti Arasında T.C.Nükleer Güç Santrallarının ve Nükleer Sanayinin Geliştirilmesi İşbirliğine İlişkin Anlaşma, Resmi gazete:6642 sayılı yasa (Ek 8)

[94] Babalıoğlu M.: Türkiye’de elektrik sektörüne genel bakış, Elektrik üreticileri derneği, 2013 [95] Nükleer santrallarda ısı ve radyoaktif maddelerin kontrolu, çevreye etkileri, TEK NED-16 [96] Nuclear power economies and project structuring, World Nuclear Association, 2017 edition [97] Nükleer santralların yakıt çevrimlerinin tanıtılması ve yerli yakıt üretimi, TEK NED 19 [98] Dünya Uranyum kaynakları, yeterliliği ve Türkiye’nin Uranyum potansiyeli, TAEK 1988 [99] Outlook for more efficient use of natural uranium resources with plutonium

utilisation technology, Kijima Sadao, World Energy Council 16 th Congress

[100] Fosfatlardan yan ürün olarak Uranyum kazanılmasının önemi, NEPPD-İR-66, Mart 1979 [101] Nuclear energy and its fuel cycle OECD-NEA, IAEA 1987

[102] Nuclear Energy Data 2017, OECD-NEA [103] Different fuel cycles. TEK NED-5, July 1972

[104] LWR spent fuel storage and spent fuel transportation, November 1978

[105] Outline of contract concerning the supply of Uranium, KWU, March 1984 [106] CANDU nuclear generating station Akkuyu-Turkey, July 1983

[107] Nükleer alanda politik unsurlar ve uluslar arası ilişkiler TEK NSD

[108] Nükleer enerji, ilgili teknik ve politik hususlar ve nükleer silahların yayılmasının önlenmesi anlaşması, Kütükçüoğlu A.1978

[109] Text of the treaty on the non-proliferation of nuclear weapons (Ek.9)

[110] Agreement between the U.S.A. and Turkey Amending the Agreement of June 10,1955 on “Atomic Energy Cooperation for Civil Uses”, Washington, May 11,1966 (Ek.10)

[111] Agreement between the U.S.A. and Turkey on “Application of Safeguards by the IAEA” to the U.S.A-Turkey Cooperation Agreement, Vienna, September 30, 1968 (Ek.11)

[112]Carter calls for “Alliance” to curb nuclear weapon spred, U.S. Information Service, (Ek.12) [113] Türkiye ile Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) arasında “Güvenlik Denetimi

Uygulamasına Dair Anlaşma”, Resmi Gazete: 20 Ekim 1981, sayı: 17490 (Ek.13) [114] Agreement for Cooperation between the U.S.A. and Turkey concerning “Peaceful

[115] Agreement between Canada and Turkey for “Cooperation in the Peaceful Uses of Nuclear Energy”, 12.2.1986 tarih ve 3260 sayılı kanun, Resmi Gazete: 23.2.1986 (Ek.15)

[116] Agreement between F.R.Germany and Turkey for “Cooperation on Peaceful Uses of Nuclear Energy” ,1984 (Ek.16)

[117] “Nükleer Maddelerin Fiziksel Korunması Sözleşmesi”, Resmi Gazete: 19199, 1996,(Ek.17) [118] “Nükleer Enerji Alanında Üçüncü Şahıslara Karşı Hukuki Sorumluluğa İlişkin Paris

Sözleşmesi”, 24.6.1984 tarih ve 3062 sayılı kanun (Ek.18)

[119] “Nükleer Kaza Halinde Erken Bildirim Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun

Bulunduğu hakkında 3610 sayılı kanun”, 26.1.1990 tarih ve 20414 sayılı Resmi Gazete (Ek.19)

1 200 Atom Enerjisi ile İlgili Kuruluşların Düzenlenmesi