Muhasebe Bilgi Sisteminde Başarıya Etki Eden Faktörler

İşletmeler çeşitli karar verme aşamalarında bilgi sistemlerinden faydalanmaktadır. Buradan üretilen bilgilerin karar alma noktasında belirleyici olması için içselleştirilmiş bilgi sistemleri daha faydalı olacaktır. Genel itibari ile bu yönetim bilgi sistemlerinin merkezinde muhasebe bilgi sistemi yer alır. Daha iddialı bir söylemle, temel işletme bilgi sistemlerinin en etkili ve önemli olanı, bugüne kadar en iyi geliştirilen ve uygulananı muhasebe bilgi sistemidir. Muhasebe bilgi sistemi işletme ile ilgili olan tüm menfaat çevrelerinin amacına uygun bilgi üretmek amacıyla,

- Mali nitelikli işlemleri biriktirir, - Verileri işler ve biriktirir,

- Kullanıcılara ihtiyaçları doğrultusunda bilgiler sunar,

- Sürekli olarak sistemin bütünlüğünü kontrol eder (Şahin, 2006:130).

Finansal Yönetim

Muhasebe Muhasebesi Maliyet Muhasebesi

Şekil I. 8. Muhasebede Bilgi Kalitesini Etkileyen Kritik Başarı Faktörleri

Kaynak: Durmuş Acar ve Özçelik, 2011:10 - 23.

Bugüne kadar, MBS’yi etkileyecek kritik başarı faktörleri ortaya konulmamakla birlikte, bu alanda yapılan nadir çalışmalarda, üst yönetim desteği, eğitim, tüm paydaşların katkı sağlayacağı bilgi kalitesi politikası, organizasyonel yapı, veri ve bilgi kalite kontrolleri, denetim, muhasebe bilgi sisteminin yapısı, yetki esnekliği, dış çevre, değişime olan açıklık gibi bir takım faktörlerin MBS kalitesini etkileyeceği belirtilmiştir. Şekil 1.8’de MBS üretilen bilginin kalitesini etkileyebilecek olan önemli başarı faktörleri yer almaktadır. İşletmeler açısından önemli olan faktörleri kritik başarı faktörü (KBF) olarak tanımlamak mümkündür. Dış çevre, iç çevre ve MBS yapısı kritik başarı faktörleri olarak yer almaktadır. Paylaşımcılar, ise anılan her üç düzeyde de görülen bir faktör olarak ortaya çıkmaktadırlar (Acar ve Özçelik,2011:10-23).

Kaliteli bilgi birçok farklı şekilde ifade edilebilmektedir. Bu yüzden de kalite özelliklerine ilişkin farklı yaklaşımlar mevcuttur. Ancak, kalite özellikleri zorunluluk olarak veya aslında firmalara sağlayacağı yüksek seviyeli katma değerden dolayı gönüllü olarak gerçek zamanlı bir denetim ile garanti altına alınabilir. Her ne şekilde olursa olsun kalite kavramının, uygun, güvenilir, önemli, zamanında, karşılaştırılabilir, açık ve anlaşılır, gerçek durumu yansıtır bir şekilde olması genel kabul görmektedir. Tablo1.2.’de çeşitli standartlara göre kalite özellikleri sıralanmıştır. Dış Çevre İç Çevre M.B.S. _{Organizasyonel} Faktörler M.B.S.

Faktörleri Bilgi Kalitesi _Faktörleri

Paydaş Faktörleri

Tablo I. 2. Muhasebe Bilgi Sistemlerinde Üretilen Bilgilerin Kalite Özellikleri

Avustralya Muhasebe Standartları

Kurulu (AASB) Tarafından Açıklanan “Finansal Bilginin Niteliksel Özellikleri” (PSASB, AASB; SAC3, 1990)

Finansal Muhasebe Standartları Kurulu (FASB) Tarafından Açıklanan

“Muhasebe Bilgisinin Niteliksel Özellikleri” (FASB, SFAC No.2, 1980)

Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) Tarafından Açıklanan “Finansal Tabloların Niteliksel Özellikleri” (TMS, Kavramsal Çerçeve, 2005)

Finansal bilginin seçimi - Uygunluk

- Güvenilirlik - Önemlilik

Finansal bilginin sunumu - Karşılaştırılabilirlik - Anlaşılabilirlik

Uygun ve güvenilir finansal bilgide sınırlamalar - Zamanlılık

- Maliyetlere karşı faydaları

Bilginin en önemli özelliği - Karar vermeye yardımcı olma Kullanıcıya özgü kaliteler - Anlaşılabilirlik

Karara özgü öncelikli kaliteler - Uygunluk - Güvenilirlik Uygunluğun bileşenleri - Kestirim değeri - Geri dönüş değeri - Zamanlılık Güvenilirliğin bileşenleri - Doğrulanabilirlik - Temsilde sadakat - Tarafsızlık

İkincil ve etkileşimli kaliteler - Karşılaştırılabilirlik - Tutarlılık

Doğrulama için asgari değer - Önemlilik

Yaygın kısıtlama - Fayda>maliyet

- Anlaşılabilirlik

- İhtiyaca uygunluk (ilgililik) - Güvenilirlik

- Karşılaştırılabilirlik

İhtiyaca uygunluğun bileşenleri - Önemlilik

Güvenilirliğin bileşenleri - Doğru bir şekilde gösterim - Özün önceliği

- Tarafsızlık - İhtiyatlılık - Tamlık

İhtiyaca uygun ve güvenilir bilgiyle ilgili sınırlamalar - Zamanlılık

- Maliyet-fayda dengesi

Kaynak: Berna Demir,2010:142 - 153.

Muhasebe bilgi sistemlerinde üretilen (finansal tablolarda yer alan) bilgilerin niteliksel özellikleri Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) tarafından yayınlanan “Finansal Tabloların Hazırlanma ve Sunulma Esaslarına İlişkin Kavramsal Çerçeve Hakkında Tebliğ (Sıra No.1)”e göre aşağıdaki şekilde açıklanabilir. Tebliğe göre finansal tablolarda yer alan bilginin anlaşılabilirlik,

ihtiyaca uygunluk, güvenirlilik ve karşılaştırılabilirlik olmak üzere dört temel özelliği bulunmaktadır (Demir,2010:142-153).

Anlaşılabilirlik: Finansal tablolarda yer alan bilgilerin, bu bilgiyi kullanacak

olanlar tarafından tam olarak anlaşılabilir nitelikte olmaları, finansal bir bilginin taşıması gereken en önemli özelliklerden biridir.

İhtiyaca Uygunluk: Bilginin faydalı olabilmesi için kullanıcıların karar verme

süreci esnasında duydukları ihtiyaçlara uygun olması gerekir.

Güvenilirlik: Faydadan bahsedebilmek için bilginin güvenilir olması gerekir.

Bilgi, önemli hatalar içermiyorsa, önyargılı değilse ve belli bir konuyu makul bir şekilde açıklamış ise güvenilir olduğu kabul edilir. Aksi takdirde sadece sınırlı sayıda kullanıcı için fayda sağlayacak bir bilgiden bahsedilecektir. Bu ise özellikle, sosyal

sorumluluk kavramını işaret eden bir bilgi sistemi için kabul edilemez bir durumdur. Karşılaştırılabilirlik: Karar alıcıların ilgilendikleri işletmenin belli bir zaman

içerisindeki finansal durumunda ve faaliyetlerinde meydana gelen değişmeleri takip edebilmeleri için işletmenin finansal tablolarını karşılaştırma imkânına sahip olmaları gereklidir.

Bunun yanı sıra, işletmeler açısından değer taşıyan bir bilgi yukarıda sıralanan özelliklere ilave olarak aşağıda sıralanan nitelikleri de taşımalıdır (Özdemir ve Elitaş, 2013: 29 – 44, Demir,2010:142-153).

Doğruluk: Durumun adil bir şekilde görülebilmesi için raporlar ve tablolar

aracılığıyla sunulan bilgiler doğru olmalıdır.

İlgililik: Sunulan bilgi ilgili çevrelerin gereksiz işlem ve zaman kaybına yol

açmayacak düzeyde olması gerekmektedir.

Tamlık: Sunulan bilgi tam değil ise, verilen kararların sonuçları yanıltıcı hatta

Zamanlılık: İhtiyaç duyulduğunda kullanılamayan bilgi bir değere sahip

olmayacaktır.

Ulaşılabilirlik: Yetkilerin elverdiği şekilde istenilen bilgiye her anda

kolaylıkla ulaşılabilmelidir.

Etkin Maliyet: Fayda Maliyet analizi yapılarak elde edilecek/sunulacak

bilginin maliyeti ile bu bilgiden elde edilecek fayda arasında kârlı bir ilişki bulunmalıdır.