Muhasebe Bilgi Sistemi Aktörü Olarak Muhasebe Meslek Mensupları

Üretim, pazarlama, yatırım, finans ve başarı takibi amacıyla kullanılabilecek bilgilerin temel üretim yeri olan muhasebe, kuşkusuz bu süreci gerekli eğitimi almış, tecrübe sahibi ve gerekli kişilik ve ahlaki özelliğe sahip kişiler ile daha etkin bir seviyede yürütecektir. Muhasebe sisteminden ortaya çıkan bilgilerin kalitesi üretim sürecinde kullanılan verilerin kalitesi kadar, üretimi gerçekleştirenlerden de etkilenecektir. Bu sebeple, kalifiye muhasebe meslek mensuplarının varlığı üretilen bilgilerin daha verimli olmasını sağlayacaktır. Uygulamada birliği sağlamak için meslek mensupları birtakım ortak kural ve kanunlar içerisinde hareket etmeli ve bu faaliyetler denetlenerek sürecin başarısı garanti altına alınmalıdır. Ülkemizde muhasebe bilgilerinin oluşmasında, Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavir unvanlı meslek mensupları rol almaktadır. Ayrıca bahsedilen unvan sahiplerinin istihdam ettiği, ilgili alanda eğitim veren orta öğretim ve yükseköğretim kurumunda öğrenim gören öğrenciler, stajyerler bu sürecin sorumluluk sahibi olmayan ancak, süreçte görev alan diğer unsurlarıdır. Yaşanan küreselleşme, teknolojik yenilikler, mesleğe ilişkin skandallar ve ekonomik krizler, birçok değişim ve beraberinde getirdiği gelişmeler ile meslek mensupları üzerinde etkili olmuştur. Bu etkileri,

 Görev kapsamlarının genişlemesi,

 Uluslarası ölçekte işletme dili geliştirilmesi,

 Bilgi ihtiyacında artışa yol açması,

 Elektronik veri işleme ve depolama imkânları,

 Toplum içerisindeki olumsuz meslek mensubu algısı,

 Muhasebenin işletme ve ekonomiler için öneminin anlaşılması olarak sıralamak mümkündür (Uzay,2004:229-248). Meslek mensupları işlerini düzgün yaptıkları, gerekli moral değerler ve kişisel özellikleri taşıdıkları takdirde hata ve hile kavramı ortadan kalkacak, kurumsal yönetim iklimi kendiliğinden vücuda gelecektir. Böyle bir ortamda ise denetim garanti unsuru olarak hizmet edecektir. Muhasebe Meslek yasası olarak bilinen 3568 sayılı yasa, mesleği disipline ederken, mesleğe girişi de kontrol altına almıştır. (Güçlü vd., 2006; 4). İlgili kanun 26 Temmuz 2008 tarih ve 26948 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 5786 sayılı Kanun ile değiştirilmiştir. İlgili yasa meslek mensuplarını SMMM ve YMM olarak iki gruba ayırmıştır (Koç Yalkın,2008:20).

Satışlarını artırmak isteyen, ancak karlılığını bilmek isteyen bir pazarlamacı, yatırım uzmanı, broker, bankacı muhasebe bilmelidir. Muhasebecilik bir kamu görevidir. Kanunlara meslek kurallarına toplumun genel kabul görmüş yasalarına önem veren, güvenilir bilgi sunan bir muhasebeci arzu edilmektedir. İkilemde kalan bir muhasebecinin bu ikilemden kurtulmasının yegane şartı meslek ilkelerine uyumdur (Küçüksavaş,2010:13 – 29).

1.7.1. Muhasebe Meslek Mensuplarının Taşıması Gereken Nitelikler 3568 Sayılı Meslek Yasası 4. Maddesinde meslek mensuplarında,

“T.C. vatandaşı olmak (yabancı serbest muhasebeci malî müşavirler hakkındaki hüküm saklıdır).

Medenî hakları kullanma ehliyetine sahip bulunmak.

Kamu haklarından mahrum bulunmamak.

Taksirli suçlar hariç affa uğramış olsalar dahi, “Ağır hapis veya beş yıldan daha fazla hapis yahut zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs suçlarında hüküm giymemiş olmak,

Ceza veya disiplin soruşturması sonucunda memuriyetten çıkarılmış olmamak. Meslek şeref ve haysiyetine uymayan durumları bulunmamak.”

denilerek meslek mensuplarının taşıması gereken genel özellikler belirtilmiştir (Bilen,2008:16).

Ayrıca muhasebe meslek mensuplarının taşıması gereken nitelikler, 3568 Sayılı Meslek Yasası’nda aşağıdaki şekilde sıralanmıştır.

Tablo I. 3. Muhasebe Meslek Mensuplarının Taşıması Gereken Özellikler

Dürüstlük Tarafsızlık Reklam yasağı Sosyal sorumluluk

Güvenirlilik Sır saklama Bağımsızlık Mesleki özen ve titizlik

Kaynak: Hulusi Özocak ve Baş,2001

http://www.istanbulsmmmodasi.org.tr/yayinlar.asp?Gid=1&Yid=56

Güvenilir (tutarlı, müşteri sadakatini sağlamış) , cevap verebilir (istekli ve hazır), Yetkin (gerekli bilgi ve donanıma sahip), Erişilebilir, Nazik bir muhasebe meslek mensubu mesleğin kalitesini artıracaktır. Bahsedilen unsurların eksikliği, çok kaliteli bir bilgi sisteminin kalitesinin yanlış algılanmasına sebep olabilir. Yüksek kaliteli bir hizmet sunumu için, dürüstlük, bağımsızlık, isteklilik ve mesleki değerlere bağlılık ön planda tutulmalıdır (Dabbağoğlu,2011:39-40).

1.7.2. Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorumlulukları

İşletme sahip ve ortakları, yöneticileri, çalışanları, borç verenler, yatırımcılar, tedarikçiler, müşteriler ve genel ekonomi için çok ciddi sonuçlar doğurabilecek muhasebe uygulamaları, meslek mensupları marifetiyle gerçekleştirilecektir. Muhasebe meslek mensuplarının yapacakları uygulamalar, kaynak israfına, sebepsiz zenginleşmelere, şirketlerin batmasına, istihdam düzeyinin azalmasına, işletmenin hizmet/mallarını kullanan işletme düzeyindeki müşterilerin üretimlerinin aksamasına, yatırımcıların ve bireysel tasarruf sahiplerinin güven düzeylerinin düşmesine,

sermaye piyasalarının gelişmesine ket vurmasına, devletin gelir kaybına uğramasına ve ekonomik krizlere yol açabilecektir. Bu nedenle meslek mensupları muhasebe mesleğinin iyi/doğru/güvenilir meslek mensubu olma anayasasına uyum göstermesi, mesleki özen ve dikkati göstermesi için kendilerini geliştirmesi şarttır. Yaşanan krizlerin büyük çoğunluğu;

 Yanlış Yönetsel kararlar,

 Mesleki Bilgi Eksikliği,

 Yanlış Muhasebe Uygulamaları,

 Muhasebe ve Denetim Standartlarındaki boşluklar,

nedeni ile meydana gelmektedir (Sağıroğlu, 2002:49-53). Sıralanan bu nedenlerin tamamı (yönetsel kararların da muhasebe sistemi verileri ile elde edileceğinden), meslek mensuplarına büyük sorumluluklar yüklemektedir. Meslek mensupları, operasyonel, taktik ve stratejik yeteneklerini geliştirmeli, işverenlerine, müşterilerine, devlete ve topluma sorumlu olduğu alanlarda kendisinden bekleneni en üst seviyede gerçekleştirmelidir. Meslek mensupları, işletme sahip ve yöneticilerinin doğru karar almasına yardımcı olacak bilgilerden, makro göstergelerin oluşturulmasına kadar giden bir ölçekte kullanılacak verilerin hazırlanmasının mimarlarıdır (Karasioğlu ve Altan:2003).

Yapılan çalışmaların birçoğunda, konunun sadece maddi sonuçları ile ilgilenilmekte manevi boyutu göz ardı edilmekte belki de, önemsenmemektedir. Oysa muhasebe meslek mensupları kendi yaptıkları uygulamaların hatasını, genele ve daha da vahimi gelecek nesillere aktarabilecek bir alanda çalışmaktadırlar. Bu yüzden meslek mensuplarının dürüst meslektaşlarına ve gelecekte meslektaş olacak bireylere karşıda sorumlulukları vardır.

Muhasebe mesleğine yönelik toplumsal güvenin korunması ve mesleğin kredibilitesinin arttırılmasının birincil koşulu ise muhasebe meslek mensuplarının etik değerlere sahip olmalarıdır (Yalçın,2011:47-66).

Ayrıca meslek mensuplarının etik dışı davranışlarının önlenmesi, hata ve hileli işlemlerin ortadan kaldırılması, muhasebe bilgi sisteminin işlevinin ve faydalarının en üst düzeye çıkarılabilmesi için, muhasebeleştirme sürecinin kontrolü gerekmektedir. Bu kontrol ise meslek mensuplarının ve muhasebe sürecinin denetimi ile mümkündür. Böylelikle, muhasebe sosyal sorumluluk kavramına uygun bir şekilde bir çıkar grubunun değil işletme ile ilgili tüm çevrelerin doğru karar alabilmesine yönelik ve aynı zamanda sürecin ana amacı bugüne kadar geldiği şekli ile vergisel hesaplamalara yönelik çıktılar oluşturmaktan ziyade etkin karar almanın temel dayanağı olacaktır. İlgili sürecin denetimi ikinci bölümde ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

İKİNCİ BÖLÜM

YENİ TÜRK TİCARET KANUNUNA GÖRE ŞİRKETLERDE