Modelin yapısı ve bile ş enleri

Gerek bilgi gecikmelerinin olduğu ve FCFS (first-come-first-serve) yapısının baz alındığı durum, gerekse bilgi gecikmelerinin ortadan kaldırıldığı ve üretim önceliklendirmede herhangi bir yapının dikkate alınmadığı (havuzlandığı) durumlar arasında bir mukayese yapmak, simülasyon çalışmasının amacını teşkil etmektedir.

Bu amaçla her iki politikanın uygulandığı durumlardaki kamçı değeri ve envanter değişkenliği, performans kriteri olarak alınmıştır. Simülasyonun dengede başlaması amacıyla, sistemde yer alan tüm seviyelerin ilk değerleri, kapasite değişkeninin sahip olduğu normal dağılımın ortalaması olan 7000 olarak seçilmiştir. Ayrıca simülasyon, aylık zaman dilimlerini esas almakta olup, koşum adımı ise 0.5 olarak seçilmiştir. Koşum adımı, simülasyon sonuçlarını ayırmak için belirlenen zaman dilimini göstermekte olup, 0.5 değeri, 2 haftalık ayrıma karşılık gelmektedir.

Her iki modelin Powersim’deki gösterimleri Şekil 4.4 ve 4.5’de verilmiştir.

siparisler talep programa_alinma_orani fabrikaya_iletilen program uretim sevkiyat stok fabrika fabrika_siparisleri bekleyen_siparisler kapasite sevkiyat_trendi _{gerceklesme_orani}

Şekil 4.4: FCFS sistemine ilişkin Powersim diyagramı

4.2.1.1 Seviyeler

Simülasyon modelinde; bekleyen siparişler, fabrika, fabrika siparişleri, ve stok olmak

üzere dört seviye bulunmaktadır.

ancak bir alt aşamadan herhangi bir zamanda sipariş gelebildiği için, siparişlerin gelmesi ile fabrikaya iletilmesi arasındaki süre kapsamında bu seviyede yer aldıkları varsayılmaktadır. Aynı zamanda sipariş, daha sonraki bir üretim periyodu için gelmiş

ve henüz fabrikaya iletilmemiş olabilir. Yada, siparişe ilişkin mutabık kalınmamış

konular (fiyat yada teknik özellikler) mevcut olup satış birimi ile müşteri arasında görüşülüyor olabilir. Bu seviye, bir siparişin kabul edilmesi ile bir birim artmakta, fabrikaya iletilmesi ile bir birim eksilmektedir.

siparisler

talep kapasite programa_alinma_orani

uretim sevkiyat gerceklesme_orani sevkiyat_trendi stok program fabrika bekleyen_siparisler fabrika_siparisleri fabrikaya_iletilen

Şekil 4.5: Siparişlerin havuzlandığı duruma ilişkin Powersim diyagramı

“Fabrika siparişleri”, satış birimi tarafından fabrikaya iletilmiş, ancak henüz üretim programına dahil olmamış siparişlerdir. Belirli bir üretim dönemi için alınmış

siparişlerin hepsi, istenilen dönemin üretim programına alınamayabilir.

Bu seviyedeki siparişler, üretim planlama departmanının hammadde ve yarı-mamul uygunluğunu kontrol ederek üretim programına alınma teyidi için uğraş verdiği siparişlerdir. Bu seviye, bir siparişin fabrikaya iletilmesi ile bir birim artmakta, bir siparişin üretim programına alınması ile de bir birim azalmaktadır.

“Fabrika” seviyesi, kısaca yarı-mamul stoklarını temsil eder. Üretim programına

alınmış, ancak henüz üretimi tamamlanmadığı için nihai stoka aktarılamamış

siparişler bu seviye içersinde yer almaktadırlar. Bir siparişin üretim programına alınması ile bir birim artmakta, üretimin tamamlanarak stoka aktarılması ile bir birim

azalmaktadır. Görüldüğü üzere, üretim programına alınmış herhangi bir sipariş de bu seviye içerisinde yer almaktadır. Zira sisteme ilişkin önemli bir varsayım, üretim programına alınan bir siparişin, gecikmeler olabilse dahi –iptal edilmedikçe- mutlaka üretileceği şeklindedir.

“Stok”, üretimi tamamlanmış ve sevkedilmeyi bekleyen malzemelere ilişkin bir seviyedir. Sipariş için üretim (make-to-order) bir sistemde stok ve kamçı değerlerinin 1 olması beklenmekle birlikte, bu durumun gerçeği yansıtmadığı simülasyon sırasında ortaya çıkacaktır. Tahmin edilebileceği gibi stok, bir birim üretimin tamamlanması ile bir birim artmakta, bir birimlik sevkiyat ile yine bir birim azalmaktadır.

4.2.1.2 Akışlar

Yukarıda özetlenen seviyeleri etkiyen akışlar ise şu şekildedir:

“Siparişler”, talep değişkenine bağlı olan ve fabrikaya iletilen siparişleri arttıran akıştır.

“Fabrikaya iletilen” siparişler, bekleyen siparişlerin fabrikaya bildirilerek üretim talep edilmesini sağlayan akıştır.

“Program”, satış birimi tarafından üretimi talep edilen siparişlerin, üretim programına alınmasını sağlayan akıştır.

“Üretim”, üretim programında yer alan siparişlerden üretimi tamamlanarak stoka girmesini sağlayan akıştır.

“Sevkiyat” ise, tahmin edilebileceği gibi, stokta yer alan malzemelerin müşterilere sevk edilmesini sağlayan akıştır.

4.2.1.3 Değişkenler

Daha önce belirtildiği üzere, bir sistem dinamiği modelinde, genelde performans göstergesini oluşturan seviyeler sadece akışlardan etkilenmekle birlikte; akışlar, gerek seviyelerden, gerek diğer akışlardan, gerekse diğer yardımcı değişkenlerden etkilenebilmektedirler.

“Talep”, birim zamanda gerçekleşen talep miktarını veren değişken olup, “siparişler”

akışını etkilemektedir.

“Kapasite”, fabrikanın üretim kapasitesini belirten değişkendir ve “fabrikaya iletilen”

siparişleri etkilemektedir. Bir başka deyişle, satış birimi, belirli bir periyoda ait siparişleri, o periyodun üretim kapasitesi ile sınırlamakta, ve kapasite üzerindeki

siparişleri müşterinin isteğine göre bir sonraki periyot için talep etmekte yada iptal etmektedir.

“Programa alınma oranı”, fabrikaya iletilen siparişlerin üretim programına alınıp alınamayacağını belirleyen değişkendir. Talep edilen ürünlerin özelliklerine göre, o ürüne ilişkin hammaddelerin elde bulunmaması ve tedarik süresinin uzun olması, yada ürünün gerektirdiği özel üretim proseslerinin o periyottaki üretimde gerçekleştirilemeyecek olması gibi sebeplerden dolayı bazı siparişler, kapasite sınırları içerisinde yer almalarına rağmen üretim programına alınamayabilmektedirler. Bu değişken, “program” akışını etkilemektedir.

“Gerçekleşme oranı”, üretim programında yer alan ve normal koşullarda ilgili dönemde üretiminin tamamlanması gereken siparişlerin, çeşitli nedenlerle (iş

kazaları, tezgah arızaları, hammadde gecikmesi, vb) üretiminin tamamlanamaması durumunu belirten değişkendir. “Üretim” akışını etkilemektedir.

“Sevkiyat trendi” ise, sistemin uluslararası dağıtım sistemi olmasından kaynaklanan, ve literatürde çok fazla yer almamasına rağmen, gerçekte önemli bir rol oynayan değişkendir. Bir sipariş için üretim sisteminde normal koşullarda üretimi tamamlanan her siparişin sevk edilmesi beklenmektedir. Ancak, bazı koşullardan dolayı sevkiyatlar gerçekleşmeyebilir yada siparişlerin tümünü kapsamayabilir. Örneğin lojistik koşulları sevkiyatların arzulanan şekilde gerçekleşmesini engelleyebilir. Stokta yer alan malzemelerin toplamının, sevkiyatın ağırlık sınırını aştığı durumlarda siparişlerin bir kısmı stokta bekletilerek bir sonraki sevkiyata aktarılabilir. Ya da, ekonomik sevkiyat miktarını sağlamayıp, sevk edilmeleri için diğer siparişlerin tamamlanmasını bekleyebilir.

Benzer şekilde, müşterilerin siparişe ilişkin finansal garanti sağlaması gerçekleşmeyebilir, ödemelerde problemler yaşanabilir. Yada, müşterilerin ürüne ilişkin teslim süresi talebi, üretimin gerçekleştiği zaman içerisinde değişebilir. Özetlenen çeşitli koşullardan sadece birinin bile gerçekleşmesi durumunda, ürünlerin stokta bekletilme gereği doğmakta, dolayısıyla bir sipariş için üretim sisteminde dahi stoklu çalışmayı gerekli kılmaktadır.