Mobbing Mağdurlarının Kişilik Özellikleri

Mobbing mağdurlarının kişilik özellikleri şunlardır şeklinde bir çalışma bulunmamaktadır, fakat bazı bireylerin sahip olduğu özellikler o kişilerin mağdur olmasına zemin hazırlamaktadır. Atalay’ın mobbing mağdurlarının kişilik özelliklerini ifade ettiği çalışmasını şu şekilde özetlemek mümkündür;

Yalnız Kişiler: Çalışma alanında yalnız bırakılmış bireyler söz konusudur. Diğer

çalışanlar meydana gelen haksızlığın farkındadırlar fakat mağduru yalnız bırakmayı tercih ederler ve süreci görmezden gelirler. Bu erkek yoğunluğu olan yerde kadın çalışan olabileceği gibi kadın çalışanların arasında ki erkek de olabilmektedir.

Farklı ( Acayip ) Kişiler: diğer çalışanlardan bir yönü ile farklı olan ve diğer

bireyler ile kaynaşamayan bir kişi söz konusudur. Bu farklılık, giyim tarzı, ırk, terchler olabileceği gibi engelli olma durumu bile mobbing sürecini tetiklemektedir. Yani azınlık olma hali tetikleyici iken evliler arasında bekar olma, bekarlar arasında evli olma gibi sosyal durumlar bile mobbing sürecini başlatabilmektedir.

Başarılı Kişiler: Çalışma ortamında bulunan mobbingciler çok çalışıyormuş gibi

görünmelerinin yanında çalışan başarılı bir bireyi kabullenemezler. Çalışma ortamında yetenekli, başarılı ve yönetimin taktirini almış bir çalışan diğer kişiler tarafından tehdit olarak görülebilmekte, kıskanılmakta ve mobbin süreci için başlatıcı bir etki oluşturmaktadır. Yetenekli olan birey için asılsız söylentiler ortaya atılır ve çalışması sabote edilir.

Yeni Gelen Kişiler: Çalışma ortamında insan kaynakları yönetiminde çalışan seçimi

önemsenmeli, azimli, istekli ve örgüt ruhunu benimseyecek bireyler tercih edilmelidir. çünkü çalışma azmi olmayan isteksiz bireyler mobbing sürecine başvurarak diğer çalışanlarıda özellikle işe yeni başlayan bireyleri de

57

etkileyebilmektedirler.¹ Bu özelliğe sahip bireylerin saptanması ve iyileştirmelerin olması mobbing’in etkisi ile oluşacak sonuçları yok edebilir.

Mobbing kurbanları arasındaki ortak noktaları saptamaya çalışan niedl, bireyin dört farklı niteliğini ortaya koymaktadır. Mobbingin gelişimin daha iyi anlamak için bu değerlendirmeler önemlidir.

Niedl’in sınıflandırdığı dört nitelik aşağıda Tınaz’ın çalışmasından aktarılmıştır:

“Yaş: Niedl’in varsayımına göre yaş arttıkça mobbing kurbanı olma riski

artmaktadır.

Cinsiyet: Niedle, kadın ve erkeklerin aynı sıklıkta mobbinge maruz kaldıklarını ve

bundan dolayı cinsiyetler arasında belirli bir fark olmadığını öne sürmektedir. Ancak Amerika’da durum sektöre, hükümet yönetimine, sendikal düzenlemelerin gücüne, ekonumik koşullara bağlı olarak ülkeden ülkeye farklılık göstersede kadın çalışanların, erkek çalışanlara kıyasla mobbinge daha gazla maruz kaldıklarına ilişkin bulgular dikkat çekicidir.

İş sektörü: Mobbingin çok daha sıklıkla ortaya çıktığı herhangi bir sektör yada iş

kolu yoktur.

Meslek türü: Bu bağlamda da kayda değer bir farklılık görülmemekle birlikte niedl,

yöneticilik pozisyonlarında saptanan olguların sıklığının, diğer çalışanlara oranla görülme sıklığının daha yüksek olduğunu vurgulamaktadır. ILO raporuna göre, bazı meslek gruplarının, şiddete maruz kalma riski çok yüksektir. Taksi sürücüleri, sağlık çalışanları, öğretmenler, sosyal hizmet uzmanları, ev işlerine yardım edenler ve genellikle tek başına çalışanlar bu grubun içinde yer alamaktadır. Mobinge maruz kalan kişilerin, genellikle çalışma yaşamlarında zeka, yeterlilik, yaratıcılık, dürüstlük, başarı, örgüte bağlılık ve işe bağlılık gibi pek çok olumlu özelliğe sahip olduklarına dair bulgulara saptanmıştır. Bu olumlu özelliklere rağmen içine düşürüldükleri durumu hemen kabullenen bireylerde mobbinge maruz kalan bireylerdir.”² Niedl’in çalışmasından da anlaşılacağı gibi toplumsal algı olan; gençlere ve kadınlara mobbing fazla uygulanır sonucu yanlıştır, fakat meslek alanlarında farklılıkların olması önem arz etmektedir. Sağlık alanında mobbing in

1

Atalay, ss.11-13

2

58

fazla olduğu çalışmadan çıkarılan sonuçlar arasındadır. Bu nedenle sağlık yönetim alanı mobbing konusunda hizmet devamlılığı ve ekip bütünlüğü için duyarlı omalı ve önlemler almalıdır.

Mobbing mağdurlarının özelliklerini birebir sıralamanın mümkün olmadığı ifade edilmektedir, mağdur mzelliklerini taşıyan bireyler ile uygulayan bireylerin aynı otamda olması ile sürecin başladığını söylemek mümkündür. Mobbing üzerine çalışmalar yapan Leymann 1996 yılında yaptığı çalışmasında mobbing’e uğrayan mağdurların kesin çizgiler ile şu özelliklere sahiptir ya da şu psikolojik durumları yaşamaktadır şeklinde sınırlandırmanın mümkün olmadığını ifade etmiştir. Kişilik özelliklerinde hangi tür özelliklere sahip bireylerin psikolojik şiddete maruz kaldığını ya da hangi özellikleri bünyesinde barındıran ve bu şekilde davranan bireylerin psikolojik tacize maruz kalmadığını ayırt etmek net ve açık bir şekilde söylenememektedir. Fakat genel olarak ortaya çıkan mobbing davranışları incelendiğinde mobbing mağdurlarının ortak özelliklerinin olduğu görünmektedir. ‘‘Bu özellikler şu şekilde olmaktadır:

• Yapmış olduğu işin en iyisini yapmak,

• Beşeri ilişkilerde her zaman pozitif olan ve çevresindekilerce sevilen bir kişiliğe sahip olmak,

• Çalışan kişinin, çalışma ilkeleri ve değerlerinin çok sağlam olması ve bunlardan asla ödün vermemek,

• Dürüst ve güvenilir, çalıştığı iş yerine sadık olmasını beklemek, • Bağımsız ve yaratıcı olmak,

• Psikolojik şiddet uygulayıcısının yeteneklerinden çok daha üstün özelliklere sahip olmak,

• Sessiz, sakin, kendi halinde olmak,

• Zorbacının genel özellikleri ise (Leymann, 1990)’ a göre aşırı kontrolcü,korkak, nevrotik ve iktidar açlığı gibi niteliklerle tanımlamaktadır.”¹ çalışma alanlarında eğitim açısından daha ileride olan bireyler, görünüm açısından farklı olanlar, genel gültür ve gelişim olarak kendilerini geliştirmiş parlak elemanlar, bulundukları ortamda rekabetten ziyade bencil kişilik özelliklerine sahip bireyler tarafından açık hedef haline gelmekte ve mobbingcinin mobing davranışlarını başlatması için tetikleyici nitelik taşımaktadırlar. Sadece kişinin başarısı tetikleyici nitelikte

59

olmamaktadır. Bununla birlikte kişinin konuşma şekli, bulunduğu ve çalışma ortamında temsil ettiği sosyal sınıf (alt-üst), kişinin sahip olduğu etnik unsurlar da mobbing sürecinin başlaması için neden olabilmektedir. Mağdurların özellikleri arasında çalışma hayatında aktif olmalarıda görülebilmektedir. Mobbing davranışını sergileyen bireylerin ise sakin, sessiz ve başarılı bireyleri seçerek kendi egolarını tatmin edebilmeyi amaçlamaktadırlar. Yani mobbing uygulayan bireylerin ortak özelliğinin bulunması gibi uygulayan bireylerin tercih ettiği mağdur profilininde ortak özellikleri sınıflandırılabilmektedir.