Mobbing ve Örgüt İklimi

Örgüt iklimi ve mobbing ile ilgili yapılan çalışmalarda farklı örgüt iklimi boyutları kullanılmıştır. “Vartia 2003’de Filandiya’da 8251 sağlık, belediye ve hapishane çalışanına uyguladığı ankette, Filandiya Mesleki Koruma Kurumu’nun kullandığı; sosyal iklim, iletişim iklimi, genel iklim ve yönetim iklimi boyutlarından,

1

104

sosyal iklim ve yönetim iklimi boyutlarını kullanmıştır. Sosyal iklim boyutu; çalışanların ve yöneticilerin ortamı nasıl algıladıkları, çalışanların birbirleriyle iletişimi, sorumluluk almaları, farklı düşüncelere saygı duymaları, işyerindeki doğruluk ve birbirlerinin düşüncelerini desteklemeleri ile ilgilidir. Yönetim iklimi ise; yöneticilerin çalışanların sağlık ve refahına önem vermeleri, doğru ve güvenilir bir ortam oluşturmaları, çalışanların daha iyi çalışmaları için cesaretlendirilmeleri ile ilgilidir. Vartia yaptığı araştırma sonucunda örgüt iklimi ve mobbing arasında kuvvetli ilişkiler bulmuştur. Örgüt ikliminin etkilediği mobbing sonucunda çalışanların iş tatminleri azalmakta, ruhsal ve fiziksel sağlıkları bozulmaktadır.”¹ Mobbingin sonucundan olumsuz etkilenen örgüt ayn şekilde mobbingi tetikleyen unsurda olabilmektedir. Bu çalışma sonuçları hastalık olarak tanımlanan süreçte örgütün bütün alanlarının önemini vurgulamaktadır.

Çalışma alanında örgüt ikliminin kişiler arası tutum ve davranışları göz önünde bulundurulduğu takdirde örgüt ikliminin mobbing davranışı ile doğrudan ilgili olduğu söylenebilmektedir. Ortak örgüt politikasının oluşturularak insan kaynaklarına ayrılan bütçenin arttırılması ile iş alımları ve devam eden sürecinde oryantasyon ve eğitim süreçleri ile örgüt iklimi çalışanlar arasında pozitif düzeyde benimsenmelidir.

Ergun Özler ve Mercan’ın çalışmasını şu şekilde yorumlamak mümkündür; örgüt iklimi içerisinde dikkate alınan boyutlar sorunun ya da çözümlerin kimler arasında hangi şekilde olduğunu ifade etmektedir. Örgüt iklimi için dikkate alınan boyutlar vardır. Çalışanların çalışma alanlarında yaptıkları işler ve çalışanlar arasındaki ilişkilerde yöneticiler tarafından cesaretlendirilmesi, desteklenmesi aynı şekilde yöneticiden çalışana olduğu gibi çalışandan çalışana yönelikte cesaretlendirme ve destekleme süreci sosyal destekleme boyutunu kapsamaktadır. Rol çatışması boyutu; çalışanların yaptıkları işle ilgili çatışmalar yaşamalarıdır. Rol belirsizliği; sorumlulukların tam olarak belirlenmemesi ve belirsiz olması şeklinde ifade edilmektedir. Çatışma ve sikayetçi davranışlar ise işyerlerinde yaşanan çatışmalar ve şikayetçi davranışlar olarak açıklanmaktadır. Örgüt ikliminin olumlu ya da olumsuz olması oluşabilecek sorunları önleyici ya da tetikleyici niteliktedir. Örgüt ortamının toplu çalışma alanı olması nedeni ile mobbing ortaya çıkan baş

1

105

sorunlardan olabilmektedir. Çalışmanın sonunda negatif örgüt iklimi, psikolojik sağlık ve mobbing arasında yüksek derecede ilişki olduğunu saptamışlardır.¹ Bu çalışma sonuçları nedeni ile yöneticiler çalışma alanlarında örgüt iklimini pozitif düzeyde düzenleyerek olumsuzlukları en aza indirgemelidir.

İş alanında mevcut davranışların tanımlanması ortaya çıktığında belirlenmesini hızlandırmaktadır. Mobbing sürecinin tanımlanması içinde önem arz eden kavramların varlığı sistematik olarak sınıflandırma ile daha da belirgin olarak ortaya konulabilmekte ve engellenmesi kolaylaşabilmektedir. “Halpin’in geliştirdiği tanımlama, dördü işgören, dördü yönetici davranışlarını betimlemek üzere oluşturulan sekiz alt boyuttan oluşmaktadır. Bu boyutlar aşağıda özetlenmiştir.

• Çözülme: Çalışanların birlikte bulunmama eğilimleri, işle ilgili birbirleriyle birleşip grup oluşturmama durumlarıdır. Kısacası bu boyut, çalışanların göreve yönelik davranışları üzerinde odaklaşır.

• Engellenme: Çalışanlarda, yöneticilerin kendilerine gereksiz meşgul edici görevler vermek suretiyle engelledikleri ya da işleri kolaylaştıracak yerde zorlaştırdıkları kanısının oluşmasıdır.

• Moral: Çalışanların sosyal gereksinimlerinin karşılanması ve aynı zamanda işlerinden hoşlanıyor olmalarıdır.

• Samimiyet: Çalışanların birbirleriyle olan arkadaşça sosyal ilişkiler sonucu aldıkları hazza ilişkindir. Görevlerini yerine getirme ile pek bağlantısı olmayan sosyal gereksinimlerle ilgili tatmini tanımlar.

- İkincisi yönetici davranışlarının özellikleri:

• Yüksekten Bakma (Uzak Durma): Yönetici davranışlarının, yönetmeliğin gerektirdiği ilkeler ve kurallar doğrultusunda informal yüzyüze ilişkilerden çok, son derece formal davranışlar sergilemesidir. Yöneticilerle yönetilenler arasında belli bir psikolojik uzaklığı simgelemektedir.

• Yakından Kontrol: Yöneticilerin yakın denetim ve empoze edici davranış biçimidir. Pek çok emir veren ve bir çalışan başı rolünü oynayan, tek yönlü iletişimi ifade eden, çalışanlardan gelecek tepki ve geri bildirime dayalı olmayan bir kontrol biçimidir.

1

106

• İşe Dönüklük: Örgütü dinamik bir duruma getirme çabalarını niteleyen yönetici davranışını gösterir. İşe dönüklük davranışı, yakın kontrolle değil, yöneticilerin kendi örnek davranışları ile çalışanları motive edici davranışıdır.

• Anlayış Gösterme: Çalışanlara, insanca davranma eğiliminde olan yönetici davranışını nitelemektedir. İnsan ve insan ilişkileri için daha fazla bir şeyler yapmaya çalışan yönetici davranışını gösterir. Bu boyutların tümü araştırmaya uyarlanarak kullanılmıştır. Örgüt iklimi açısından tanımlanan boyutlar örgütün eğilimini gösterebilmektedir.”¹ Çalışanları zorlayan ve kötü olan çalışma alanlarında mevcut olan iklim tutumları danışmanlığın yetersiz olmasını, görevler ve örgüt amaçları hakkında belirsizliklerin olması, çalışanlar arasında ortak çalışma, grup bilinci yerine rekabet anlayışının olması ile örgüt ikliminin zorlayıcı olması beraberinde çalışma hayatında psikolojik tacizi yani mobbing’i getirmektedir. Bu bağlamda kişilerde mevcut olan bu tutumlar mobbing’in ortaya çıkmasını desteklemektedir. Örgüt içerisinde mevcut olan bireylerin bu tanımlar hakkında bilgilendirilmesi ve bu konu hakkında farkındalık oluştururlması, insan kaynaklarının bu yönde düzenlenmesi ve desteklenmesi örgüt içerisinde oluşabilecek bu hastalığı önleyici nitelikte olması mümkündür.