Mobbing ve Liderlik

Mobbing eyleminin oluşum nedenlerinin başında gelen liderlik tarzı ve özellikleri mobbing sürecinin başlamasında, devamında ve sona erdirilmesi üzerinde oldukça etkilidir.

Liderlik belirli şartlar altında, belirli kişisel veya grup amaçlarını gerçekleştirmek üzere, bir kimsenin başkalarının faaliyetlerini etkilemesi ve yönlendirmesi süreci olarak tanımlanabilir. Dolayısıyla liderlik, liderin yaptığı şeylerle ilgili bir süreçtir. Bir grup insanın kendi kişisel ve grup amaçlarını gerçekleştirmek üzere, takip ettikleri, emir ve talimatı doğrultusunda davrandıkları kişi liderdir. Etkileme olayı liderin kullandığı güç kaynakları ile yakından ilgilidir. Mobbingin oluşum nedenlerine bakıldığında zayıf ve yetersiz liderliğin mobbing oluşumunda etkili olduğu vurgulanmaktadır. Yapılan çeşitli tanımlamalarda liderliğin grup üyeleriyle karşılıklı ilişkilere dayanan çift yönlü bir rol olduğu, liderin güç ilişkisi ile uyma davranışını gerçekleştirdiği görülmektedir.

Bir kişinin diğerlerinin davranışlarını etkileyebilmesi demek olan güç; kişinin kendisinden doğar. Yetkinin kullanımı ve diğer güç kaynaklarının harekete geçirilmesi ile gerçekleşebilir. Bir etkileme kaynağı olan güç kişilerin davranışlarını etkilemede bireyin yeteneği demektir. Günümüzdeki insan merkezli yönetim anlayışı çerçevesinde çalışanları etkilemek, onları örgütsel amaçlar etrafında toplayabilmek ve harekete geçirebilmek liderlik becerileri kapsamında yer alan çabalardır.

1

80

Liderin en önemli becerilerinden birisi de, çalışanları motive etmeyi bilmesidir. İnsanları harekete geçirebilmesi için onların güvenini kazanması gerekir. Bu ise hangi ölçüde ortak amaç duygusu ve örgütsel bağlılık duygusu geliştirebilmiş olmasına bağlıdır. Liderin diğer bir yeteneği ise, endişe giderici bir özelliğe sahip olmasıdır. Tehlike, belirsizlik veya hızlı değişim zamanlarında çalışanlar endişeye kapılırlar ve liderlere bir emniyet kaynağı, bir güven ve istikrar odağı gözüyle bakarlar. Liderlik becerileri aynı zamanda usta bir manipülasyon biçimine dönüştürülebilir. Liderlik çalışanların aldatılmasında da kullanılabilir. Beceri ve teknikler tek başına ahlaki bir kaliteye sahip değildir. Ama manipülasyon uzun vadede ters tepkilere neden olmaktadır. Manipülasyon liderlik değil, sahtekârlıktır. Çalışanlar eninde sonunda kötüye kullanıldıklarının farkına varırlar. Bu durumda lider kendini öfke ve hiddet duyguları içinde bulur. Liderin sergilediği bu özellikler ahlaki olmayan uygunsuz davranışların sergilendiği mobbing eylemlerinin başlamasına neden olmaktadır.

Yönetim kadrosunda bulunan lider kişinin kurum içersinde bulunan bireylerin değişmesini sağlamak değildir. Örgüt içerisinde bulunan bireylerin kendi bünyelerinde bulundurdukları gücün, yeteneğin ve hırsın ortaya çıkarılması ve bu yönde desteklenmesi için çalışmaktadırlar. Bu açıdan yönetim ele alındığında liderler iletişim becerilerini etkin şekilde kullanma, planlama ve işletme yönetiminde akılcı kararlar verme becerilerini bünyelerinde bulundurmalıdır. Bunun yanında öncelikli olarak lider rolünde olan bireyler ise nsanlara karşı sergiledikleri tutumlar önem arz etmektedir. Kendisine ve diğer çalışanlara olan saygısı bu özellikleri etkin kullanmasını sağlayacaktır. Çünkü liderin bünyesinde barındırdığı özellikleri ve diğer kişilere olan tutumları çalışanların verimliliğini ve motivasyonunu etkilemektedir.

Değer kavramını benimsemesi, kendisini ve diğer insanları değerli görmesi, kişilerin üretici fikirlerini desteklemesi ve sürece dahil hisssettirmesi örgüt iklimini olumlu etkileyecek ve bireyler arası çatışmaları aza indirgeyerek mobbing davranışlarının ortaya çıkmasını engelleyecektir. “Mobbing sürecinde yönetimin katıldığı kurumsal güç aşamasında liderlik bu sürecin uzamasında veya çözümünde çok etkili olmaktadır. Bu durumda mobbing dinamikleri harekete geçebilir. Mobbing dinamiklerinin harekete geçmesinde etkili olan liderlik tarzı, değerlerle yakından

81

ilgidir. Değerlerin olmadığı bir örgüt kültüründe dıştan liderlik söz konusudur. Bu durum mobbing oluşum sürecinin devamına neden olur. Çalışanlarla daha kolay temas kurabilen ve konuşabilen, işle ilgili sorunları astlarına açıklayan liderler, böyle açıklamalarda bulunmayan ve kendileriyle daha güç temas kuran liderlere kıyasla daha yüksek moral gruplarına sahip bulunmaktadır. Yüksek başarı düzeyinde faaliyette bulunan gruplarda çalışanların çoğu, liderlerini kendi gruplarının sözcüsü olarak vasıflandırırlar. Yani liderin kendi davranış biçimleri de bir ölçüde başarı düzeyine etkili olmaktadır. İnsana yönelik liderlerin yüksek moral ve başarı seviyesine ulaşmada daha etkili oldukları, işe yönelik liderlerin ise moralin bozulmasına ve başarının düşmesine neden oldukları sonucuna varılmıştır. İşe yönelik liderler çalışanları sık kontrol eder, ayrıntılı talimat verir, yakından nezarette bulunur ve yapılan değişiklikler için neden göstermek gereğini duymazlar. Herhangi bir hata yapıldığı takdirde de, sert cezalar verirler. Mobbing eylemi önemli bir yönetsel sorundur. Bu bağlamda da uygulanan liderlik tarzı mobbing sürecinin sona erdirilmesinde önemli işlevlere ve yeteneklere sahip olması gereken bir etkendir.^”1 Yönetim üzerinde ciddi sorumluluğun olduğu mobbing olgusu günümüzde araştırmaların artması ile daha net bir şekilde bu problemin etki alanını ve sonuçlarını saptamamızı sağlayabilmektedir.

Bu nedenle iş yerinde mağdurun tek başına mücadele etme sürecinde genellikle olumsuz sonuçlar ortaya çıktığıda ifade edilebilmektedir. Çünkü yönetimin kişiler arası problem olarak gördüğü ve göz ardı ettiği mobbing sürecinde mağdur sadece mobbing uygulayan ile değil yönetim ile de mücadele etmek zorunda kalmaktadır ve birey sorunun varlığını kabul ettirme sürecinde dahi yıpranabilmektedir. Fakat yönetimin sorunları engellemek için aktif olması çalışanların yükünü hafiflettiği için güven ortamı sağlamakta ve bireylerin sorunlarını çözmesinde destekleyici etki sağlayabilmektedir. Bu nedenle hiyerarşi düzeninin abartıldığı ve liderliği yönetimden ayrı gören bir örgüt anlayışı çalışan sağlığını göz ardı etmektedir. Fakat, çalışmalarda gösteriyor ki liderlik anlayışı ile yönetimin desteklenmesi ve bu anlayışın benimsenmesi çalışma alanında ortaya çıkan birçok sorunu başlamadan çözmekte ve oluşan problemleri yıpranma payı artmadan engelleyebilmektedir.

1

82