Mimari detaylandırma yöntemi; Edward Allen

Mimari Detaylandırma Yöntemi, Edward Allen’ın ilk basımı 1993 yılında yapılmış olan Architectural Detailing: Function, Constructability, Aesthetics kitabı içerisinde ortaya koyduğu sistematik bir “nokta detayı” geliştirme yaklaşımıdır.

Detay geliştirme yaklaşımının yer aldığı bu kitap iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde işlevsellik (function), yapılabilirlik (constructability) ve estetik (aesthetics) kavramları üzerinden ele alınan “detay kalıpları (detail patterns)” tanıtılmış, ikinci bölümde ise örnekler üzerinden bu detay kalıpları kullanılarak sistematik bir detay geliştirme süreci ortaya konmuştur (Allen, 1993).

Çizelge 4.3 : Edward Allen (1993)’in “Mimari Detaylandırma Yöntemi” İçerisindeki “Detay Kalıpları”.

İşlevsellik (Function) Yapılabilirlik (Constructability) Estetik (Aesthetics)

Su geçirimsizliğinin sağlanması Hava geçirimsizliğinin sağlanması Isı geçişinin kontrol edilmesi Su buharı geçişinin kontrol edilmesi

Gürültünün kontrol edilmesi Hareketlere olanak verilmesi Mekanik ve elektrik tesisat sistem bileşenlerinin geçişlerinin sağlanması

Kullanıcı sağlığı ve güvenliği Binanın yaşlanmasının geciktirilmesi

Yapımda kolaylık

Olumsuzlukları örtebilen detaylar oluşturmak

Yapım kaynaklarının verimli kullanımı

Görsel etkiye katkıda bulunan detaylar oluşturmak, Görsel etkiyi güçlendirmek ve süsleme yapmak

Kitap içerisinde sunulan model iki ana bölümden oluşmaktadır. Bunlardan ilki işlevsellik, yapılabilirlik ve estetik kavramları bağlamında ele alınan “detay kalıpları” (Çizelge 5.1) ikincisi ise bu detay kalıplarının detay tasarımında kullanımını açıklayan örnek uygulamalardır.

4.3.5 9+1 adımlı yöntem; Emmitt, Olie, Schmid

9+1 adımlı detay tasarım prosedürü, Stephen Emmitt, John Olie ve Peter Schmid tarafından yazılmış ve ilk basımı 2004 yılında yapılmış olan Mimari Detaylandırma Prensipleri (Principles of Architectural Detailing) adlı kitap içerisinde ortaya konmuş bir modeldir. Çevresel sürdürülebilirlik kavramının vurgulandığı bu modele göre, denenmiş ve test edilmiş uygulama çözümlerini göz önünde bulundurmak ve değerlendirmek, daha sürdürülebilir detaylara ulaşmada önemli bir rol oynamaktadır (Emmitt ve diğ., 2009). Kitap içerisinde başka bir bölümde açıklanan morfolojik bir dil kullanılarak geliştiriliş olan 9+1 adımlı detay tasarım prosedürünün adımları Şekil 4.4’teki gibi sıralanmaktadır.

4.4 Bölüm Sonucu

Bu bölümde mimari tasarım ve detay geliştirme süreçleri ve bu süreçlere sistematik bir bakış açısıyla açıklayan yaklaşımlar incelenmiştir. Çalışma kapsamında ele alınmış olan bu sistematik detay geliştirme modelleri, modellerin odaklandığı detay bölgesi, modellerin genel işleyişleri ve mimarlık lisans eğitiminde kullanılabilirlik düzeylerine göre analiz edilmiştir (Çizelge 5.2). Yapılan bu analize göre modeller arasında en eski tarihlisi olan ve Peter Rich, Yvonne Dean (1999) tarafından ortaya konan Yapı Elemanı Tasarlama Prensipleri modeli, tipik bölge detaylarına odaklanmaktadır. Model, detayı soyuttan somuta geçişte üç aşamalı olarak ele almaktadır ve her eleman için modelin ortaya konduğu coğrafya olan İngiltere’nin yerel fiziksel koşullarına yönelik tipolojiler sunmaktadır. Detayı soyuttan, somuta geçen şekilde ele alış biçimi ve bu anlatımı destekleyen grafikleri ile modelin mimarlık lisans eğitiminde kullanıma uygun olduğu düşünülmektedir ancak fiziksel çevre koşulları açısından Türkiye’ye göre güncellenmesi gerekmekliliği unutulmamalıdır.

Kronolojik olarak ikinci sıradaki F. O. Müller (1990) tarafından geliştirilmiş olan ve Alman mühendislik yönergelerine dayanan VDI 2221, 2222 Yapı Elemanı Tasarım Yöntemi, yine diğer yöntem gibi tipik bölge detaylarına odaklanmaktadır. Yöntem, Fonksiyon – prensip – modül ilişkisine dayalı olmakla beraber, her aşama modelin kendine özgü şematik anlatımlarıyla desteklenmektedir. Şematik anlatımlar, mimarlık uzmanlık alanından alışık olunandan daha farklı bir dile sahip oluşu yöntemin ilk aşamada kullanımını zorlaştırmakta ve yöntemin kullanımına yönelik bir adaptasyon süresini zorunlu hale getirmektedir. Bu sebeple de mimarlık lisans eğitiminde kullanılabilirliği araştırmacılar tarafından olumlu olarak değerlendirilmemektedir.

Üçüncü yöntem, Edward Allen (1993) tarafından Amerika’da geliştirilmiş olup, elemanların birleşim noktaları olan nokta detayların çözümüne odaklanan bir yöntemdir. Yöntem, fonksiyon, yapılabilirlik ve estetik unsurlar başlıkları altında gruplanan ve yazar tarafından “detay kalıpları” olarak adlandırdığı prensiplerin nokta detayına uygulanması şeklinde bir sürece sahiptir. Oldukça sade, net ve anlaşılır grafiklerle desteklenen “detay kalıpları” prensiplerinin, mimarlık lisans eğitiminde kullanıma uygun olduğu düşünülmektedir.

Dördüncü yöntem Murat Aygün, İkbal Çetiner ve Caner Göçer (1999) tarafından geliştirilmiş olan Yapı Elemanlarında Seçenek Üretimi ve Değerlendirilmesi Yöntemidir. Yöntem tipik bölge detaylarına odaklanmaktadır ve tüm detay seçeneklerinin kombinasyon ve permütasyon yoluyla üretilip, uzman görüşü ile yanlış ve uygun olmayan seçeneklerin elenmesi şeklinde bir sürece sahiptir. Yöntem içerisinde detay geliştirme süreçleri çoğunlukla yazılı anlatımla gerçekleştirilirken, eleme işlemlerinin sonucunda sadece çözüm için en uygun seçenekler çizili anlatımla açıklanmaktadır. Model, kullanım açısından kolay olmakla birlikte “tüm çözüm seçeneklerinin ortaya konması” yaklaşımının lisans eğitiminde manuel olarak uygulanmasının “kazanım / zaman” oranı açısından olumsuz sonuçlanacağı düşünülmektedir. Ancak ileriki çalışmalarda modelin seçeneklerinin bilgisayar ile üretilmesi gibi bir durumun ortaya çıkması halinde eğitimde kullanımı daha olumlu sonuçlar verebileceğine inanılmaktadır.

Yaklaşımlar içerisinde en güncel tarihli olanı, Stephen Emmitt, John Olie ve Peter Schmid (2009) tarafından ortaya konmuş olan 9+1 Adımlı Yöntemi’dir. Yöntem, nokta detaylarına odaklanmaktadır. Faktör prensipleri, ızgara kuralları ve ekoloji hipotezi, morfolojik bir dil ortaya koyan modelin yöntemini oluşturmaktadır. Modelin uygulamasındaki zorluk derecesi nedeniyle eğitimde kullanıma uygun olmadığı düşünülmektedir. Ancak dil ile kurduğu ilişkinin başka çalışmalar için potansiyel arz etmekte olduğu düşünülmüş ve bu tez çalışmasının şekillenmesine ışık tutmuştur. Detayın dili (the language of detail) olarak adlandırılan bu etkileşim, yaklaşım içerisinde nokta detayının dilbiliminde tümceyi oluşturan birimler gibi ele alınması ve detayın birimleri ile tümcenin birimleri arasında bir analoji kurulması ile sonuçlanmıştır. Bu çalışma kapsamında, benzer bir bakış açısıyla bir etkileşim kurulabileceği ve tipik bölge detaylarının katmanlı yapısı ve bu katmanların dizimini

Çizelge 4.4 : MYYT’de detay geliştirme sürecini sistematik bir bakış açısıyla açıklayan mevcut yaklaşımların eğitimde kullanılabilirliği bakış açısıyla karşılaştırılması.

Model adı Ülke ve yıl ^{Odaklanılan Yapı} _{Elemanı Detayı} Genel Yaklaşım Açıklaması Eğitimde Kullanıma Uygunluğu

Yapı Elemanı Tasarlama Prensipleri; Peter Rich, Yvonne Dean

İngiltere, 1977 Tipik Bölge Detayı ^{Detayı soyuttan somuta geçişte üç aşamalı olarak} _{ele alır.}

Detayı soyuttan, somuta geçen şekilde ele alış biçimi ve bu anlatımı destekleyen grafikleri ile modelin mimarlık lisans eğitiminde kullanıma uygun olduğu düşünülmektedir.

VDI 2221, 2222 Yapı Elemanı

Tasarım Yöntemi; F. O. Müller ^{Almanya, 1990 Tipik Bölge Detayı}

Fonksiyon – prensip – modül ilişkisine dayalı bir yaklaşım. Her aşama modelin kendine özgü şematik anlatımlarıyla ilerliyor.

Modelin uygulamasındaki zorluk derecesi nedeniyle eğitimde kullanıma uygun olmadığı düşünülmektedir.

Mimari Detaylandırma

Yöntemi; Edward Allen ^{Amerika, 1993 Nokta Detayı}

Fonksiyon, yapılabilirlik ve estetik unsurlar başlıkları altında gruplanan ve “detay kalıpları” olarak adlandırdığı prensiplerin nokta detayına uygulanması şeklinde bir sürece sahip.

Oldukça sade, net ve anlaşılır grafiklerle desteklenen “Detay kalıpları” prensiplerinin, mimarlık lisans eğitiminde kullanıma uygun olduğu düşünülmektedir.

Yapı Elemanlarında Seçenek Üretimi ve Değerlendirilmesi

Yöntemi; Murat Aygün ^{Türkiye, 1999 Tipik Bölge Detayı}

Tüm detay seçeneklerinin kombinasyon ve permütasyon yoluyla üretilip, uzman görüşü ile yanlış ve uygun olmayan seçeneklerin elenmesi şeklinde bir sürece sahip.

Model kullanım açısından kolay olmakla birlikte “tüm çözüm seçeneklerinin ortaya konması” yaklaşımının lisans eğitiminde manuel olarak uygulanmasının kazanım / zaman oranı açısından olumsuz sonuçlanacağı düşünülmektedir. Ancak ileriki çalışmalarda modelin seçeneklerinin bilgisayar ile üretilmesi gibi bir durumun ortaya çıkması halinde eğitimde kullanımı daha olumlu sonuçlar verebilir.

9+1 Adımlı Yöntem; Emmitt,

Olie, Schmid İngiltere, 2004 Nokta Detayı ^{Faktör prensipleri, ızgara kuralları ve ekoloji} hipotezi, morfolojik bir dil ortaya koyan modelin yöntemini oluşturmaktadır.

Modelin uygulamasındaki zorluk derecesi nedeniyle eğitimde kullanıma uygun olmadığı düşünülmektedir. Ancak dil ile kurduğu ilişki başka çalışmalar için potansiyel arz etmektedir.

5. MİMARLIKTA YAPI VE YAPIM TEKNOLOJİLERİ (MMYT) ALANI