Millet ve Türk Milleti

Sosyal bilgiler ders kitaplarında millet kavramı ve milleti oluşturan unsurlar, sosyoloji ders kitaplarındaki gibi detaylı bir şekilde izah edilmese de, milletin önemine, çocukların kavrayacağı düzeyde yer verildiğini söyleyebiliriz. Millet olma bilincinin önemi verilmeye çalışılırken en çok Atatürk’ün söz ve görüşlerinden yararlanıldığını görmekteyiz.

Milli Eğitim Bakanlığının hazırladığı 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının birinci ünitesi olan “ Kendimi Tanıyorum” ünitesinde Atatürk’ün millet ile ilgili düşünceleri anlatılırken; “Mustafa Kemal’in vatanseverliği, Türk toplumunun üstün gücüne dayanıyordu. Ona göre Türk milletinin karakteri yüksekti. Türk milleti zekiydi. Türk milleti birlik ve beraberlik içinde güçlükleri yenmesini bilen bir ulustu. “ Bu milletle neler yapılmaz ki?” (Tekerek, v.d., 21).deyip dünyanın hayranlık duyduğu yepyeni bir devlet kurdu denilerek, millet ve Türk milleti kavramına vurgu yapıldığını görmekteyiz. Đkinci ünite olan “ Geçmişimi Öğreniyorum” ünitesinde de; Atatürk, Türk milletinin uygar dünya içinde yerini almasını ister. Bunu “ Milli Kültürümüzü çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkaracağız” ( Tekerek, v.d.: 43) diyerek belirtmiştir. Böylece millet ve milli kültürün birbirinden ayrılmaz unsurlar olduğunu da öğrenmekteyiz.

Ayrıca Türk Milletinin vatansever bir millet olduğu, Atatürk tarafından nasıl aynı amaç etrafında birleştirildiği vurgulanarak Milli Mücadelenin başarıya ulaşmasının, Cumhuriyetin ilan edilmesinin, Türk milletinin sayesinde ve Atatürk’ün önderliğinde yapıldığı da belirtilmektedir.

Bağımsızlığın kazanılmasında, Mustafa Kemal’in kişisel özellikleri ve Türk milletinin güçlüklere karşı birlik olma duygusu da başlıca etken olmuştur denilerek, Türk milletinin önemli bir özelliğini daha ortaya çıkarmaktadır.

Altıncı ünite olan “ Hep Birlikte” ünitesinde ise; Mustafa Kemal Atatürk’ün her zaman Türk milletine inandığı belirtilerek, toplum hayatındaki dayanışma ve iş birliğinin en güzel örneğini Mustafa Kemal Atatürk ve Türk milletinin verdiği vurgulanmıştır. “Bizlerinde en önemli görevinin Türk milletinin gösterdiği dayanışma ve iş bölümünü gerçekleştirerek kendimizin ve ülkemizin gelişmesine katkıda bulunmaktır” (Tekerek, v.d.: 136) denilmektedir.

Ayrıca kurtuluş savaşı Türk milletinin azmi ve dayanışması sonucunda başarıya ulaşmıştır ifade edilerek millet olmanın önemi bir kez daha dile getirilmektedir.

Yedinci ünite “ Đnsanlar ve Yönetim” ünitesinde ise; “karanlıklar içindeki yurdumuza tıpkı bir güneş gibi doğarak onu aydınlığa çıkaran gücün Türk Milletini temsil eden Türkiye Büyük Millet Meclisi olduğu” ( Tekerek, v.d.: 150). söylenerek meclisin milletin en büyük temsilcisi olduğu anlatılmaktadır.

“Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” sözü ile de milletin ne kadar büyük bir öneme sahip olduğu tekrar ifade edilmektedir. Bunu da 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı gününü, bayram günü ilan ederek egemenliğin ulusa ait olduğu belirtilmektedir.

Son ünite olan “ Uzaktaki Arkadaşlarım” ünitesinde de; Tunusluların, Türk milletinin Mustafa Kemal önderliğindeki bağımsızlık mücadelesini örnek aldıkları anlatılmaktadır. Böylece esaret altındaki başka milletlerin de Türk Milletini örnek alarak bağımsızlıklarını kazandıklarını öğrenmekteyiz.

Özel kesim tarafından hazırlanan 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında da, ikinci ünite olan “ Geçmişimi Öğreniyorum” ünitesinde; Milli Mücadele ve Türk Halkı başlığı altında <Bu Ulusla Neler Yapılmaz! > konulu bir hikâye metniyle ve kısa mektup yazıları şeklinde millet konusuna vurgu yapılmıştır.

Yedinci ünite olan “ Đnsanlar ve Yönetim” ünitesinde, çocuklara ülkemizi yönetenlerin milletin oyları ile yönetime geldikleri, seçme ve seçilme hakları olduğu belirtilerek millet olmanın önemi ifade edilmiştir. Ayrıca Büyük Millet Meclisinin açılışı ile Ulusal Egemenlik ilişkilendirilerek milli tarihimiz için olan öneminden bahsedilmiştir.

Milli Eğitim Bakanlığının hazırladığı 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabına baktığımızda, millet yalnız başına bir başlık adı altında işlenmemektedir. Yalnız konular arasında yeri geldiği için millet kavramından bahsedilmiştir. Söz gelimi, Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı konusu anlatılırken, Milli Mücadele esnasında ya da Kurtuluş savaşının kazanılmasında millet olgusuna vurgu yapılmaktadır.

Özel kesim tarafından hazırlanan 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında da, ikinci ünite olan “ Adım Adım Türkiye” ünitesinde; kültürel farklılıklar zenginliktir başlığı altında; “Atalarımız başka milletlerle yaşadıkları zamanlarda, onlara hoşgörü göstermişlerdir. Onlar milletlerin, dinlerine, örf ve adetlerine karışmamışlardır. Huzur ve barış içinde yaşamışlardır.” ( Çetin, v.d.: 35). Denilerek Türk milletinin üstün bir yönünden daha bahsedilmektedir.

Diğer ünitelerde de direkt olarak millet konusuna değinilmemiş ancak konular arasında yeri geldiği için millet kavramından bahsedilmektedir. Mesela Saltanattan Ulusal

Egemenliğe ya da Milli Kültürün korunmasında Dilin önemi gibi konularda millet olma olgusuna vurgu yapılmaktadır.

Milli Eğitim Bakanlığının hazırladığı 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabına baktığımızda, dördüncü ünite olan “ Đpek Yolu’nda Türkler” ünitesinde, belge, yazıt, destan, buluntu ve kalıntılar yoluyla Türk Tarihi anlatılmakta. Bununla aynı zamanda Türk Milletinin tarihsel serüvenini anlamamıza da ışık tutmaktadır. Ayrıca Türk kültürünün Đpek Yolu’ndaki yolculuğunun diğer toplumlarla etkileşerek ve zenginleşerek günümüze kadar ulaştığını da öğreniyoruz.

Altıncı ünite olan “ Demokrasinin Serüveni” ünitesinde yönetim biçimlerinden, demokrasinin tarihi yolculuğundan bahsederken milletten ve milletin egemenliğinin önemine de vurgu yapılmaktadır.

Özel kesim tarafından hazırlanan 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında da, birinci ünite olan “ Sosyal Bilgiler Öğreniyorum” ünitesinde; sosyal bilgiler dersinin milletimizi ve vatanımızı sevmemizi sağladığını belirtmektedir.

Beşinci ünite olan “ Đpek Yolu’nda Türkler” ünitesinde, Atatürk ve Türk Devletleri başlığı altında, Atatürk’ün Türk milleti ile ilgili şu sözüne yer verilmektedir. “ Türk milleti, eski ve şerefli bir millettir. Zaten Orta Asya’nın Altay yaylasında yetiştiği için kartalın meziyetlerini daha gençliğinde kazanmıştır; ta uzakları görür, hızlı bir uçuşu vardır ve bu ruhu barındıracak kadar kuvvetli bir beden sahibidir. Zaten maddi olsun, dimağı olsun hiçbir sıkıcı hudut içinde durmaz yaradılışta olduğundan yüksek ana yurdunun, dünyada uzak vaziyetine karşı isyan etmiştir. Đşte o zaman bu ilk Türkler, başlarını alarak dünyanın hem doğusuna hem batısına yayıldılar.” (Kolukısa, v.d.:117) Altıncı ünite olan “ Demokrasinin Serüveni” ünitesinde; yönetim biçimleri, demokrasinin gelişimi ve demokrasinin temel taşları konularında yer yer millet kavramının önemine vurgu yapılmaktadır.

Sonuç olarak; “Ders kitaplarında bazı ayrımcılıklara gidildiği söylenebilir. Bu ayrımcılığın en yoğun yapıldığı düzey ise millet/ milliyettir. Çünkü ders kitapları bir ulus-devletin ürünüdür. Ulus-devletin coğrafyası, tarihsel ve kültürel mirası, siyasal ve toplumsal değerleri hep millet/milliyetçilik temelinde yeniden üretilir ( Đnal, a.g.e.:24).

Ulus-devlet oluşturduğu ders kitaplarıyla bireylere ortak bir tarih ve kültür çerçevesi sunup soydaşlık ve vatandaşlık bilinci aşılayarak türdeş bir “milli kimlik” duygusu oluşturmaya çalışır. Bu bağlamda ders kitapları diğerlerinden farklı ama kendi içinde türdeş olan “millet kurma”nın ve böylece ulus-devlete varlık alanı açmanın en önemli araçlarından biri olur” ( Đnal, a.g.e.:24).

Sosyal bilgiler ders kitaplarında da millet/milliyet kavramları bu düşünceyi destekleyecek doğrultuda yer almaktadır. Çünkü kitaplara baktığımızda; millet kurma, milli kimlik duygusu oluşturma, vatandaşlık bilinci, ortak bir tarih ve kültür bilinci oluşturma gibi kavramların çocuklara aşılanmak istendiği görülmektedir. Eski dönemde yazılan ders kitapları kadar aşırı bir biçimde Türk milleti yüceltilmemesine rağmen, mitolojik bir dil ve ifade ile Türk milletinin tarihten gelen bir kudretle hiç kimseye benzemeyen özelliklerinin vurgulandığını görmekteyiz.