Kendini Tanımak…

Sosyal bilgiler programının genel hedeflerinden bir tanesi de fertlerin; Özgür bir birey olarak fiziksel, duygusal özelliklerinin, ilgi, istek ve yeteneklerinin farkına varmasını sağlamaktır. Ayrıca program birey katılımının önemine inanır, kişisel ve toplumsal sorunların çözümü için kendine özgü görüşler ileri sürer ( Meb,2005)

Bu hedefin ya da amacın gerçekleştirilebilmesi için bireyin önce kendini tanıması gerekmektedir. Çocuk Sosyal bilgiler dersi ile 4. sınıftan itibaren karşılaşmaktadır. Gelişim dönemini de göz önünde bulundurduğumuzda çocuk büyük ölçüde sosyal bilgiler dersi ile kendini tanımaya başlamaktadır. Nitekim Milli Eğitim Bakanlığının

4.Sınıf Sosyal bilgiler ders kitabının ilk ünitesini “Kendimi Tanıyorum” adlı ünite

oluşturmaktadır.

Bu ünitede ilk konu başlığı “Ben Kimim?” sorusu ile başlamaktadır. Bu soruya çocuklar “ Merhaba! Ben Ayşe. Erzurumluyum. Boyum 1.30 cm’dir. Kilom 28 kg’dır. Siyah saçlarım ve kahverengi gözlerim var. Arkadaşlarımla oynamayı, kitap okumayı ve oyuncak bebek biriktirmeyi seviyorum. Duygusal bir kızım. Üzücü bir olay görsem hemen ağlıyorum.” ( Tekerek, v.d.: 16 ) şeklinde kendilerini tanıtıcı ifadeler ile cevap vermektedirler.

Ardından kimlik belgesi ve nüfus cüzdanının önemi anlatılarak, çocuğun bir vatandaş olarak kendini daha iyi tanıması sağlanmaktadır.

Duygu ve düşünce dünyam konu başlığı altında bireyin duyguları ile düşüncelerini ayırt etmesi vurgulanmaktadır. Her bireyin kendine özgü duygu ve düşüncelerinin olduğu, fiziksel farklılıklarımızdan dolayı birbirimize nasıl saygı duyuyorsak, duygu ve düşüncelerimizden dolayı da birbirimize saygı duymamız gerektiğinin önemi vurgulanmaktadır. Böylece çocuk bireysel farklılıklarının bilincinde olarak hem kendini daha yakından tanıyacak hem de başkalarını anlama ve yargılamada daha temkinli davranacaktır.

Dördüncü ünite olan “ Üretimden Tüketime” ünitesinde bireyin mevcut kaynaklarla ihtiyaçlarını ilişkilendirmesi, tüketici olarak haklarını bilip kullanması ve temiz, sağlıklı

olmaya önem vermesi vurgulanmaktadır. Đnsanların bütçelerine göre ihtiyaçlarına öncelik vererek gelirlerini planlamalarına değinilmektedir. Böylece birey ekonomik açıdan aynı zamanda bir tüketici olduğunun farkına vararak bir başka özelliğini daha tanıma olanağı elde etmektedir.

Altıncı ünite olan “ Hep Birlikte” ünitesinde ailenin önemi konu başlığı altında birey hem ailenin önemi hem de işbirliği ve dayanışmanın önemini öğrenmektedir. Ardından eğitsel kulüpler konusunda çocuğa eğitsel kulüplere ve sosyal faaliyetlere katılması durumunda:

—Kendimi anlayabilir, yeteneklerimi geliştirebilir ve toplum yararına kullanabilirim.

— Planlı çalışma alışkanlığını kazanabilirim. — Kendime ve başkalarına güvenebilirim.

— Kişisel girişimde bulunup bunu başarı ile sürdürebilirim. — Kendi görüşlerimi başkalarına etkili bir şekilde anlatabilirim. — Farklı görüş, anlayış ve çalışmaları hoşgörü ile karşılayabilirim. — Sosyal ilişkilerimde anlayışlı, saygılı ve ölçülü olabilirim. — Hoşça vakit geçirerek yeni arkadaşlıklar kurabilirim.

Bireyin kendisini tanıması adına eğitsel kulüplere ve sosyal faaliyetlere katılması çok önemli olarak görülmektedir. ( Tekerek, v.d.: 142 )

Özel kesimin hazırladığı 4. Sınıf Sosyal bilgiler ders kitabı da milli eğitimin hazırladığı kitaba benzer şekilde konular ele alınmaktadır. Kendimi tanıyorum ünitesi ile başlamakta, farklılıklarımız, bu benim kimliğim, bireylerin duygu ve düşünceleri gibi konu başlıkları ele alınmaktadır. Bu ünitede sorumluluk, duygu, hoşgörü, benzerlik ve farklılık gibi kavramlar bilgisi verilmek istenmektedir.

Dördüncü ünite olan “ Üretimden Tüketime” ünitesinde bireyden bilinçli bir tüketici olma özelliğini öğrenmesi amaçlanmaktadır.

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan 5. Sınıf Sosyal bilgiler ders kitabında; bireyin haklarını öğrenmesi, ülkesini ve yaşadığı bölgeyi tanıması ile dünyayı yakından öğrenme ile ilgili üniteler ve konular ele alınmaktadır. Daha önce kendini yakından tanıyan birey bundan sonra çevresini, ülkesini ve dünyayı yakından öğrenmeye çalışmaktadır. Böylece yakından uzağı öğrenme ilkesi gereğince birey önce kendini ardından çevresini tanıyarak kendini daha iyi bilme, öğrenme ve tanıma olanağına kavuşmaktadır.

Özel kesim tarafından hazırlanan 5. Sınıf Sosyal bilgiler ders kitabında aynı üniteler ele alınmaktadır ama konular farklı bir şekilde işlenmiştir.

Milli Eğitim Bakanlığının hazırladığı 6. Sınıf Sosyal bilgiler ders kitabı da, çocuğun kendini tanıması adına önceki öğrenmelerini destekleyecek şekilde üniteler ve konular ele alınmaktadır. Örneğin birinci ünite olan “ Sosyal Bilgiler Öğreniyorum” ünitesinde çocuğun sosyal ve etkin vatandaş olarak sorunlara hak, özgürlük ve sorumluluklar çerçevesinde çözüm bulması sağlanmaya çalışılmaktadır.

Altıncı ünite olan “ Demokrasinin Serüveni” ünitesinde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıyım konu başlığı altında benzer amaçlar görmekteyiz. Başkalarının hak ve özgürlüklerine kendi hak ve özgürlüklerimiz kadar değer vermemiz gerektiği vurgulanmaktadır.

Özel kesimin hazırladığı 6. Sınıf Sosyal bilgiler ders kitabında da bireyin kendini daha iyi tanıması adına önceki öğrenmelerini destekleyecek şekilde ünitelerin ve konuların ele alındığını görmekteyiz. Mesela birinci ünite olan “Sosyal Bilgiler Öğreniyorum” ünitesinde bireyin hakları ve sorumluluklarını işleyen bir konuya değinildiğini görmekteyiz.

Milli Eğitim Bakanlığının 7.Sınıf Sosyal bilgiler ders kitabının ilk ünitesi olan “Đletişim ve Đnsan Đlişkileri” ünitesinde Đletişim Benimle Başlar konu başlığı altında bireyin kendini daha iyi tanıyabilmesini sağlayan iletişim kurabilme özelliğinden bahsedilmektedir. “Đletişimin insan yaşamındaki yerinin bambaşka olduğu, çünkü insan diğer canlılardan farklı olarak iletişimi geliştirmek şansına sahiptir denilmektedir.”Ayrıca “ Kendimizi ve çevremizi tanımak ve anlamak iletişimi

başlatmanın da ilk aşamasıdır. Kendimizi ve çevremizdekileri anlama çabası iletişim kurmamızı kolaylaştırır.” ( Genç, v.d.: 15) ifadesine yer verilmektedir.

Đletişim ve Đnsan Đlişkileri ünitesinde hedeflenen kazanım bireyin doğru bilgi alma hakkı, düşünceyi açıklama özgürlüğü ve kitle iletişim özgürlüğü arasındaki bağlantıyı fark edebilmesidir. Ayrıca kitle iletişim özgürlüğü ve özel hayatın gizliliği kavramlarını, birbiriyle ilişkileri çerçevesinde yorumlamayı kazandırılması da hedeflenmektedir diyebiliriz.

Altıncı ünite olan “ Yaşayan Demokrasi” ünitesinde Đzci Daima Hazırdır konu başlığı altında bireyin üzerine düşen görev ve sorumlulukları yapması sağlanarak kendini daha iyi tanımasına olanak sağlamaktadır.

Sonuç olarak kendini tanıma davranışı ile bireye kazandırılması hedeflenen başlıca davranışlar, bireysel farklılıkları tanıma ve kabul etme, duyguları ve düşünceleri arasındaki ilişkiyi fark etme, farklı durumlara ait duygu ve düşünceleri ifade etme olarak gösterebiliriz. Çocuk duygu ve düşüncelere saygı ve hoşgörüyü de öğrenebilmektedir. Dolayısıyla sosyal bilgiler programında verilmek istenen saygı, sevgi ve çalışkan olmak değerleri büyük ölçüde gerçekleştirilmektedir. Ayrıca bireyin; sosyal bilgiler programını oluşturan temel öğelerden eleştirel düşünme, iletişim ve karar verme becerilerinin gelişimine de katkıda bulunduğunu söyleyebiliriz.